Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/w/i/l/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles/w/i/l/William_Notman_4a8a.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>William Notman - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">William Notman</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <table class="WSerieV" id="WSerie_photo" cellpadding="0" cellspacing="0" style="line-height:100%; padding: 0.3em; padding-top:1em; margin: 0 0 0.3em 1em; float:right; clear:right; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background:#ffffff; text-align:center;">
<tr>
<td><a href="../../../../articles/g/r/a/Image%7EGraphex-crop.jpg_d0ea.html" class="image" title="Graphex-crop.jpg"><img alt="" src="../../../../images/local/thumb/f/f1/Graphex-crop.jpg/140px-Graphex-crop.jpg" width="140" height="129" border="0" /></a></td>
</tr>
<tr>
<td style="padding-top: 0.3em; padding-bottom: 0.3em;">
<p><span style="line-height: 1em;"><small>Cet article fait partie de la série</small><br />
<big><a href="../../../../articles/p/h/o/Photographie.html" title="Photographie">Photographie</a></big></span></p>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="margin:0em; padding-top: 0.2em; padding-bottom:0.2em; background-color: #B3C8BC"><b>Les photographes</b></td>
</tr>
<tr>
<td style="margin:0em; padding: 0em;">
<p><span style="line-height:1em;"><small><a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#A" title="Liste de photographes">A</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#B" title="Liste de photographes">B</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#C" title="Liste de photographes">C</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#D" title="Liste de photographes">D</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#E" title="Liste de photographes">E</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#F" title="Liste de photographes">F</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#G" title="Liste de photographes">G</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#H" title="Liste de photographes">H</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#I" title="Liste de photographes">I</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#J" title="Liste de photographes">J</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#K" title="Liste de photographes">K</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#L" title="Liste de photographes">L</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#M" title="Liste de photographes">M</a><br />
<a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#N" title="Liste de photographes">N</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#O" title="Liste de photographes">O</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#P" title="Liste de photographes">P</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#Q" title="Liste de photographes">Q</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#R" title="Liste de photographes">R</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#S" title="Liste de photographes">S</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#T" title="Liste de photographes">T</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#U" title="Liste de photographes">U</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#V" title="Liste de photographes">V</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#W" title="Liste de photographes">W</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#X" title="Liste de photographes">X</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#Y" title="Liste de photographes">Y</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#Z" title="Liste de photographes">Z</a></small></span></p>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding-top: 0.2em; padding-bottom:0.2em; background-color: #B3C8BC"><b>Voir aussi</b></td>
</tr>
<tr>
<td style="padding-top: 0em; padding-bottom:0em;">
<p><span style="font-size:0.95em; line-height:1.3em;"><a href="../../../../articles/p/h/o/Portail%7EPhotographie_5999.html" title="Portail:Photographie">Portail de la photographie</a><br />
<a href="../../../../articles/p/h/o/Cat%C3%A9gorie%7EPhotographie_1741.html" title="Catégorie:Photographie">Tous les articles</a></span></p>
<hr />
<p><span style="font-size:0.95em; line-height:1.3em;"><a href="../../../../articles/g/e/n/Cat%C3%A9gorie%7EGenre%2C_th%C3%A8me_ou_discipline_photographique_dd3b.html" title="Catégorie:Genre, thème ou discipline photographique">Genres &amp; disciplines</a><br />
<a href="../../../../articles/h/i/s/Histoire_de_la_photographie.html" title="Histoire de la photographie">Histoire de la photographie</a><br />
<a href="../../../../articles/a/p/p/Appareil_photographique.html" title="Appareil photographique">Les appareils photo</a><br />
<a href="../../../../articles/t/e/c/Technique_photographique.html" title="Technique photographique">La technique</a><br />
<a href="../../../../articles/p/h/o/Photographie_argentique.html" title="Photographie argentique">Photographie argentique</a><br />
<a href="../../../../articles/p/h/o/Photographie_num%C3%A9rique.html" title="Photographie numérique">Photographie numérique</a></span></p>
</td>
</tr>
</table>
<p><b>William Notman</b> (<a href="../../../../articles/p/a/i/Paisley_%28%C3%89cosse%29_6540.html" title="Paisley (Écosse)">Paisley (Écosse)</a>, <a href="../../../../articles/8/_/m/8_mars.html" title="8 mars">8 mars</a> <a href="../../../../articles/1/8/2/1826.html" title="1826">1826</a> - <a href="../../../../articles/m/o/n/Montr%C3%A9al.html" title="Montréal">Montréal</a>, <a href="../../../../articles/2/5/_/25_novembre.html" title="25 novembre">25 novembre</a> <a href="../../../../articles/1/8/9/1891.html" title="1891">1891</a>) est un <a href="../../../../articles/p/h/o/Photographe.html" title="Photographe">photographe</a> et un homme d'affaires canadien.</p>
<p>Né en <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89cosse.html" title="Écosse">Écosse</a> dans un famille aisée, il s'orienta vers les arts, entra dans l'entreprise de son père puis épousa Alice Merry Woodwark en juin de <a href="../../../../articles/1/8/5/1853.html" title="1853">1853</a>.</p>
<p>L'avenir lui semblait prometteur, mais vers le milieu des années 1850, l'Écosse fut frappée d'une dure crise économique qui emporta Notman père dans la faillite. Croyant pouvoir se faire une meilleur vie au <a href="../../../../articles/b/a/s/Bas-Canada_4939.html" title="Bas-Canada">Bas-Canada</a>, il immigre à Montréal en <a href="../../../../articles/1/8/5/1856.html" title="1856">1856</a>.</p>
<p>Après avoir trouvé un emploi chez Ogilvy and Lewis, il ouvrit son propre studio photographique en décembre de <a href="../../../../articles/1/8/5/1856.html" title="1856">1856</a>, le temps pour que sa famille puisse venir le rejoindre. Déjà, en Écosse, il s'était fait amateur de la technique que <a href="../../../../articles/n/i/c/Nic%C3%A9phore_Niepce_333b.html" class="mw-redirect" title="Nicéphore Niepce">Nicéphore Niepce</a> avait inventée.</p>
<p>En <a href="../../../../articles/1/8/5/1858.html" title="1858">1858</a>, lorsque le <a href="../../../../articles/p/o/n/Pont_Victoria_666b.html" title="Pont Victoria">pont Victoria</a> est construit par la Compagnie de chemin de fer du Grand Tronc de James Hodges, il reçoit sa première grande commande. Ses photographies et <a href="../../../../articles/s/t/%C3%A9/St%C3%A9r%C3%A9ogramme.html" title="Stéréogramme">stéréogrammes</a> produites tout au long de la construction lui assurent une renommée de par le monde.</p>
<p>En <a href="../../../../articles/1/8/6/1860.html" title="1860">1860</a>, la <a href="../../../../articles/r/e/i/Reine_Victoria_313b.html" class="mw-redirect" title="Reine Victoria">reine Victoria</a>, satisfaite de son travail, le désigne pour être son photographe personnel. La même année, l'Association des beaux-arts de Montréal tient son ouverture dans son studio, tout comme le fera la Société des artistes canadiens en <a href="../../../../articles/1/8/6/1867.html" title="1867">1867</a>. À l'époque, la photographie se développait surtout à travers l'art du portrait, et Notman ne manqua pas de faire photographer de nombreuses personnalités canadiennes et américaines venus de tous les coins du continent.</p>
<p>Connu pour ses photographies en groupe, Notman essayait aussi de représenter de son mieux la vie de tous les jours au Canada. Les gens des rues et les petites villes de l'<a href="../../../../articles/o/u/e/Ouest_canadien.html" title="Ouest canadien">Ouest canadien</a> n'échappent pas à son grand projet de chronique photographique. En <a href="../../../../articles/1/8/6/1860.html" title="1860">1860</a> et <a href="../../../../articles/1/8/6/1869.html" title="1869">1869</a>, le professeur Charles Smallwood lui demande même de photographier une <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/l/%C3%89clipse_solaire.html" title="Éclipse solaire">éclipse solaire</a>.</p>
<p>L'un des premiers à utiliser le format album, il employait l'éclair de magnésium et engageait des peintres pour compléter son travail, dont <a href="../../../../articles/c/o/r/Cornelius_Krieghoff_1dcc.html" title="Cornelius Krieghoff">Cornelius Krieghoff</a>, Robert Stuart Duncanson, Otto Reinhold Jacobi, <a href="../../../../articles/h/e/n/Henry_Sandham_167a.html" title="Henry Sandham">Henry Sandham</a> et John Arthur Fraser. Son premier livre de photographie parut en <a href="../../../../articles/1/8/6/1863.html" title="1863">1863</a>, le fruit d'une collaboration avec les artistes.</p>
<p>Notman engage William James Topley en <a href="../../../../articles/1/8/6/1868.html" title="1868">1868</a> pour ouvrir un bureau à Ottawa. Il s'associe ensuite à John Arthur Fraser, qui engagea à son tour des peintres prometteurs comme Frederick Arthur Verner, Homer Ransford Watson et <a href="../../../../articles/h/o/r/Horatio_Walker_f2c3.html" title="Horatio Walker">Horatio Walker</a>.</p>
<p>Il collaborait régulièrement au Philadelphia Photographer d'<a href="../../../../articles/e/d/w/Edward_Wilson_f0cf.html" title="Edward Wilson">Edward Wilson</a> et était régulièrement appelé à se déplacer dans les collèges et universités américains. Pour l'Exposition universelle de Philadelphie, en 1876, il fonda sa propre compagnie photographique appelée la <i>Centennial Photographic Company</i>. De <a href="../../../../articles/1/8/6/1860.html" title="1860">1860</a> à <a href="../../../../articles/1/8/8/1886.html" title="1886">1886</a>, de nombreux prix lui sont décernés lors des expositions universelles.</p>
<p>Dans les <a href="../../../../articles/a/n/n/Ann%C3%A9es_1870.html" title="Années 1870">années 1870</a>, il est à lui seul en l'état de produire plus de quatorze mille <a href="../../../../articles/f/i/l/Film_n%C3%A9gatif.html" title="Film négatif">négatifs</a>. Dans la décennie 1880, il avait ouvert une vingtaine de studios de photographie aux États-Unis et au Canada. Cependant, les difficultés économiques de l'époque ralentissent considérablement son travail.</p>
<p>En plus d'être un pionnier dans son domaine, William Notman est aussi reconnu comme un enseignant du métier, ayant formé des dizaines et des dizaines de photographes à la fois pendant près de quatre décennies. Outre la photographie, il était aussi un puissant propriétaire immobilier à <a href="../../../../articles/l/o/n/Longueuil.html" title="Longueuil">Longueuil</a>, sur la Rive-Sud de <a href="../../../../articles/m/o/n/Montr%C3%A9al.html" title="Montréal">Montréal</a>.</p>
<p>Il contribuait beaucoup à sa paroisse, la paroisse anglicaine Saint-Mark de Longueuil, et se portait bénévole pour le <a href="../../../../articles/y/o/u/Young_Men%27s_Christian_Association_82ab.html" title="Young Men's Christian Association">YMCA</a> et l'<a href="../../../../articles/h/%C3%B4/p/H%C3%B4pital_g%C3%A9n%C3%A9ral_de_Montr%C3%A9al_8c7f.html" title="Hôpital général de Montréal">hôpital général de Montréal</a>. Père de sept enfants, il lèguera son entreprise à ses fils William McFarlane et Charles Frederick, qui la conserveront jusqu'en <a href="../../../../articles/1/9/3/1935.html" title="1935">1935</a>, moment où elle est cédée à l'Associated Screen News. William Notman continua à faire de la photographie à chaque jour jusqu'à sa mort en <a href="../../../../articles/1/9/1/1913.html" title="1913">1913</a>, ne s'étant jamais délassé du travail.</p>
<p>La valeur principale de l'œuvre de Notman est historique&#160;: pour lui, le Canada tout entier était un trésor à capturer, un pays nouveau qu'il fallait continuer à bâtir pour atteindre le niveau de prospérité connu jusqu'alors par les grandes puissances industrielles. Son Montréal victorien, immortalisé dans l'art pour les générations futures, raconte l'histoire d'un essor technique considérable.</p>
<p>Le <a href="../../../../articles/p/o/r/Port_de_Montr%C3%A9al_cd28.html" title="Port de Montréal">port de Montréal</a>, la nouvelle ville de <a href="../../../../articles/v/a/n/Vancouver.html" title="Vancouver">Vancouver</a> et l'exploration des <a href="../../../../articles/r/o/c/Rocheuses.html" class="mw-redirect" title="Rocheuses">Rocheuses</a> sont notamment inclus dans sa production. Du fait même, l'imagerie de Notman est l'image la plus habituelle que l'on se fait du <span class="romain" title="Nombre&#160;écrit en chiffres romains">XIX</span><sup class="exposant">e</sup>&#160;siècle. Le <a href="../../../../articles/m/u/s/Mus%C3%A9e_McCord_eb35.html" title="Musée McCord">musée McCord</a> conserve aujourd'hui une partie de son œuvre.</p>
<p><a name="Portraits" id="Portraits"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/w/i/l/William_Notman_4a8a.html" title="Modifier la section&#160;: Portraits">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Portraits</span></h2>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/j/o/h/John_Alexander_Macdonald_df7c.html" class="mw-redirect" title="John Alexander Macdonald">John Alexander Macdonald</a></li>
<li><a href="../../../../articles/l/o/u/Louis-Joseph_Papineau_ff79.html" title="Louis-Joseph Papineau">Louis-Joseph Papineau</a></li>
<li>Francis Fulford</li>
<li><a href="../../../../articles/i/g/n/Ignace_Bourget_71ab.html" title="Ignace Bourget">Ignace Bourget</a></li>
<li>Prince Arthur</li>
<li><a href="../../../../articles/d/o/n/Donald_Alexander_Smith_bb17.html" title="Donald Alexander Smith">Donald Alexander Smith</a></li>
<li><a href="../../../../articles/h/e/n/Henry_Wadsworth_Longfellow_e224.html" class="mw-redirect" title="Henry Wadsworth Longfellow">Henry Wadsworth Longfellow</a></li>
<li>Harriet Elizabeth Beecher Stowe</li>
<li><a href="../../../../articles/s/i/t/Sitting_Bull_4e0b.html" title="Sitting Bull">Sitting Bull</a></li>
<li>Ta-tanka I-yotank</li>
<li><a href="../../../../articles/b/u/f/Buffalo_Bill_92d5.html" title="Buffalo Bill">Buffalo Bill</a></li>
<li><a href="../../../../articles/w/i/l/William_Frederick_Cody_6ee2.html" class="mw-redirect" title="William Frederick Cody">William Frederick Cody</a></li>
</ul>
<p><a name="Lien_externe" id="Lien_externe"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/w/i/l/William_Notman_4a8a.html" title="Modifier la section&#160;: Lien externe">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Lien externe</span></h2>
<ul>
<li><a href="http://www.biographi.ca/FR/ShowBio.asp?BioId=40458" class="external text" title="http://www.biographi.ca/FR/ShowBio.asp?BioId=40458" rel="nofollow">Biographie</a> du <i><a href="../../../../articles/d/i/c/Dictionnaire_biographique_du_Canada_861e.html" title="Dictionnaire biographique du Canada">Dictionnaire biographique du Canada</a> en ligne</i></li>
</ul>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 55/1000000
Post-expand include size: 2545/2048000 bytes
Template argument size: 57/2048000 bytes
Expensive parser function count: 0/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/n/a/i/Cat%C3%A9gorie%7ENaissance_en_1826_fa79.html" title="Catégorie:Naissance en 1826">Naissance en 1826</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/d/%C3%A9/c/Cat%C3%A9gorie%7ED%C3%A9c%C3%A8s_en_1891_9c08.html" title="Catégorie:Décès en 1891">Décès en 1891</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/h/o/Cat%C3%A9gorie%7EPhotographe_canadien_45cd.html" title="Catégorie:Photographe canadien">Photographe canadien</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/e/r/Cat%C3%A9gorie%7EPersonnalit%C3%A9_canadienne_du_monde_des_affaires_60c3.html" title="Catégorie:Personnalité canadienne du monde des affaires">Personnalité canadienne du monde des affaires</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/w/i/l/William_Notman_4a8a.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       class="new"	       ><a href="../../../../articles/w/i/l/Discuter%7EWilliam_Notman_2add.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/William_Notman">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/w/i/l/William_Notman_4a8a.html">English</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 11 mai 2008 à 20:31 par Utilisateur <a href="../../../../articles/y/f/_/Utilisateur%7EYf_6003.html" title="Utilisateur:Yf">Yf</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/m/m/b/Utilisateur%7EMMBot_510c.html" title="Utilisateur:MMBot">MMBot</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/p/i/e/Utilisateur%7EPierre_cb_364d.html" title="Utilisateur:Pierre cb">Pierre cb</a>, <a href="../../../../articles/d/e/s/Utilisateur%7EDesaparecido_3738.html" title="Utilisateur:Desaparecido">Desaparecido</a>, <a href="../../../../articles/y/s/i/Utilisateur%7EYSidlo_c4df.html" title="Utilisateur:YSidlo">YSidlo</a>, <a href="../../../../articles/a/d/m/Utilisateur%7EADM_83cf.html" title="Utilisateur:ADM">ADM</a> et <a href="../../../../articles/d/i/g/Utilisateur%7EDigging.holes_d360.html" title="Utilisateur:Digging.holes">Digging.holes</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX