Server : Apache System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64 User : hednacluml ( 122243) PHP Version : 8.3.9 Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl Directory : /home/hednacluml/encyclo/articles/t/h/é/ |
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd"> <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" /> <!-- headlinks removed --> <link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/> <title>Théorème de plongement de Nash - Wikipédia</title> <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style> <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" /> <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script> <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]--> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script> <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css"; @import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css"; @import "../../../../raw/gen.css"; /*]]>*/</style> </head> <body class="ns-0"> <div id="globalWrapper"> <div id="column-content"> <div id="content"> <a name="top" id="contentTop"></a> <h1 class="firstHeading">Théorème de plongement de Nash</h1> <div id="bodyContent"> <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3> <div id="contentSub"></div> <!-- start content --> <p>Le <b>théorème de plongement de Nash</b> (d'après le nom du mathématicien <a href="../../../../articles/j/o/h/John_Forbes_Nash_360a.html" title="John Forbes Nash">John Forbes Nash</a>) affirme que toute <a href="../../../../articles/v/a/r/Vari%C3%A9t%C3%A9_riemannienne.html" title="Variété riemannienne">variété riemannienne</a> peut être plongée de manière isométrique dans un <a href="../../../../articles/e/s/p/Espace_euclidien.html" title="Espace euclidien">espace euclidien</a> de type <img class="tex" alt="\mathbb{R}^n" src="../../../../math/3/0/c/30c28f76ef7517dbd19df4d4c683dbe6.png" />.</p> <p>"De manière isométrique" veut dire "conservant la longueur des courbes". Une conséquence de ce théorème est que toute variété riemannienne peut être vue comme une sous-variété d'un <a href="../../../../articles/e/s/p/Espace_euclidien.html" title="Espace euclidien">espace euclidien</a>.</p> <p>Il existe deux théorèmes de plongement de Nash :</p> <ul> <li>Le premier (1954), portant sur les variétés de classe <i>C</i><sup>1</sup>. Il est peu intuitif mais se démontre facilement.</li> <li>Le second (1956), portant sur les variétés de classe <i>C</i><sup>k</sup> où k ≥ 3. Celui-ci est plus intuitif que le premier, mais se démontre difficilement.</li> </ul> <table id="toc" class="toc" summary="Sommaire"> <tr> <td> <div id="toctitle"> <h2>Sommaire</h2> </div> <ul> <li class="toclevel-1"><a href="#Th.C3.A9or.C3.A8me_de_plongement_C1_.28Nash-Kuiper.29"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Théorème de plongement C<sup>1</sup> (Nash-Kuiper)</span></a></li> <li class="toclevel-1"><a href="#Th.C3.A9or.C3.A8me_de_plongement_Ck"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Théorème de plongement C<sup>k</sup></span></a></li> <li class="toclevel-1"><a href="#Bibliographie"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li> <li class="toclevel-1"><a href="#Voir_aussi"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Voir aussi</span></a></li> </ul> </td> </tr> </table> <script type="text/javascript"> //<![CDATA[ if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } //]]> </script> <p><a name="Th.C3.A9or.C3.A8me_de_plongement_C1_.28Nash-Kuiper.29" id="Th.C3.A9or.C3.A8me_de_plongement_C1_.28Nash-Kuiper.29"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9or%C3%A8me_de_plongement_de_Nash_c256.html" title="Modifier la section : Théorème de plongement C1 (Nash-Kuiper)">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Théorème de plongement <i>C</i><sup>1</sup> (Nash-Kuiper)</span></h2> <p>Soient (M, g) une <a href="../../../../articles/v/a/r/Vari%C3%A9t%C3%A9_riemannienne.html" title="Variété riemannienne">variété riemannienne</a> de dimension m et <img class="tex" alt="f:M^m\to E^n " src="../../../../math/4/d/f/4df3675f2ea6eb540ccab334b42fa493.png" /> un encastrement lisse et <i>court</i> <img class="tex" alt="C^\infty " src="../../../../math/0/c/5/0c582a21481872f0a89dcc6a3c224581.png" /> dans un <a href="../../../../articles/e/s/p/Espace_euclidien.html" title="Espace euclidien">espace euclidien</a> <span class="texhtml"><i>E</i><sup><i>n</i></sup></span> où <img class="tex" alt="n\ge m+1" src="../../../../math/d/6/c/d6c2defd7cf5696a5691e89aa39f42b5.png" />. Alors pour tout <span class="texhtml">ε > 0</span> il existe un encastrement <img class="tex" alt="f_\epsilon:M^m\to E^n" src="../../../../math/0/8/d/08de5caffa13b6e95d0ae9c80929f90d.png" /> ayant les propriétés suivantes :</p> <dl> <dd>(i) <span class="texhtml"><i>f</i><sub>ε</sub></span> est de classe <span class="texhtml"><i>C</i><sup>1</sup></span>,</dd> </dl> <dl> <dd>(ii) <span class="texhtml"><i>f</i><sub>ε</sub></span> est <a href="../../../../articles/i/s/o/Isom%C3%A9trie.html" title="Isométrie">isométrique</a>, i.e. pour tout couple de vecteurs <img class="tex" alt="v,w\in T_x(M)" src="../../../../math/6/4/b/64bbd707f2ed89ff5e847a3b677444f0.png" /> dans l'espace tangent en <img class="tex" alt="x\in M" src="../../../../math/b/5/9/b59b15da2e9712d821385c9f0cbbba55.png" /> on a <img class="tex" alt="g(v,w)=\langle df_\epsilon(v),df_\epsilon(w)\rangle" src="../../../../math/8/3/2/83254313c035b14db67a897e166d7fd8.png" />.</dd> </dl> <dl> <dd>(iii) <span class="texhtml">| <i>f</i>(<i>x</i>) − <i>f</i><sub>ε</sub>(<i>x</i>) | < ε</span> pour tout <img class="tex" alt="x\in M" src="../../../../math/b/5/9/b59b15da2e9712d821385c9f0cbbba55.png" />.</dd> </dl> <p>En particulier, toute variété riemannienne de dimension m admet une isométrie de classe <i>C</i><sup>1</sup> dans un espace euclidien de dimension 2m.</p> <p>Ce théorème a beaucoup de conséquences contre-intuitives. Par exemple : toute surface orientée et fermée peut être <span class="texhtml"><i>C</i><sup>1</sup></span>-plongée dans une boule de taille arbitrairement petite d'un espace euclidien à 3 dimensions (d'après la formule de Gauss, cela n'est plus vrai pour les plongements de classe <span class="texhtml"><i>C</i><sup>3</sup></span> ; la question est ouverte pour les plongements <span class="texhtml"><i>C</i><sup>2</sup></span> )</p> <p><a name="Th.C3.A9or.C3.A8me_de_plongement_Ck" id="Th.C3.A9or.C3.A8me_de_plongement_Ck"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9or%C3%A8me_de_plongement_de_Nash_c256.html" title="Modifier la section : Théorème de plongement Ck">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Théorème de plongement <i>C</i><sup>k</sup></span></h2> <p>Soient (M, g) une <a href="../../../../articles/v/a/r/Vari%C3%A9t%C3%A9_riemannienne.html" title="Variété riemannienne">variété riemannienne</a> de dimension m (analytique ou de classe <i>C</i><sup>k</sup> avec k > 3). Alors il existe un nombre n (<span class="texhtml"><i>n</i> = <i>m</i><sup>2</sup> + 5<i>m</i> + 3</span> suffit) et un plongement <a href="../../../../articles/f/o/n/Fonction_%28math%C3%A9matiques%29.html#Injectivit.C3.A9_et_surjectivit.C3.A9" class="mw-redirect" title="Fonction (mathématiques)">injectif</a> <img class="tex" alt=" f : M^{m} \to \mathbb{R}^n" src="../../../../math/c/5/b/c5b0f6c431ab1b30d62a968c4971cc1b.png" /> (également analytique ou de classe <i>C</i><sup>k</sup>) tel qu'en tout point p de M,</p> <dl> <dd><img class="tex" alt="\forall u,v \in T_p M, g(u,v) = df_p(u).df_p(v)" src="../../../../math/3/f/a/3fa77933a59ca282390fe158f24cefc5.png" /> où . est le produit scalaire canonique de <img class="tex" alt="\mathbb{R}^n" src="../../../../math/3/0/c/30c28f76ef7517dbd19df4d4c683dbe6.png" />.</dd> </dl> <p><a name="Bibliographie" id="Bibliographie"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9or%C3%A8me_de_plongement_de_Nash_c256.html" title="Modifier la section : Bibliographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Bibliographie</span></h2> <ul> <li>N.H.Kuiper: "On <i>C</i><sup>1</sup>-isometric imbeddings I", Nederl. Akad. Wetensch. Proc. Ser. A., 58 (1955), pp 545-556.</li> <li>John Nash: "<i>C</i><sup>1</sup>-isometric imbeddings", Annals of Mathematics, 60 (1954), pp 383-396.</li> <li>John Nash: "The imbedding problem for Riemannian manifolds", Annals of Mathematics, 63 (1956), pp 20-63.</li> <li>John Nash: "Analyticity of the solutions of implicit function problem with analytic data" Annals of Mathematics, 84 (1966), pp 345-355.</li> </ul> <p><a name="Voir_aussi" id="Voir_aussi"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9or%C3%A8me_de_plongement_de_Nash_c256.html" title="Modifier la section : Voir aussi">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Voir aussi</span></h2> <ul> <li><a href="../../../../articles/g/%C3%A9/o/G%C3%A9om%C3%A9trie_diff%C3%A9rentielle.html" title="Géométrie différentielle">Géométrie différentielle</a></li> <li><a href="../../../../articles/v/a/r/Vari%C3%A9t%C3%A9_%28g%C3%A9om%C3%A9trie%29.html" title="Variété (géométrie)">Variété (géométrie)</a></li> </ul> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/r/a/c/Image%7ERacine_carr%C3%A9e_bleue.svg_2864.html" class="image" title="Icône du portail des mathématiques"><img alt="Icône du portail des mathématiques" src="../../../../images/shared/thumb/1/1f/Racine_carrée_bleue.svg/24px-Racine_carrée_bleue.svg.png" width="24" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/m/a/t/Portail%7EMath%C3%A9matiques_0c04.html" title="Portail:Mathématiques">Portail des mathématiques</a></span></span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Preprocessor node count: 127/1000000 Post-expand include size: 736/2048000 bytes Template argument size: 100/2048000 bytes Expensive parser function count: 0/500 --> <div class="printfooter"> </div> <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/g/%C3%A9/o/Cat%C3%A9gorie%7EG%C3%A9om%C3%A9trie_diff%C3%A9rentielle_49bc.html" title="Catégorie:Géométrie différentielle">Géométrie différentielle</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Cat%C3%A9gorie%7ETh%C3%A9or%C3%A8me_de_math%C3%A9matiques_4fd9.html" title="Catégorie:Théorème de mathématiques">Théorème de mathématiques</a></span></div></div></div> <!-- end content --> <div class="visualClear"></div> </div> </div> </div> <div id="column-one"> <div id="p-cactions" class="portlet"> <h5>Views</h5> <ul> <li id="ca-nstab-main" class="selected" ><a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9or%C3%A8me_de_plongement_de_Nash_c256.html">Article</a></li><li id="ca-talk" ><a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Discuter%7ETh%C3%A9or%C3%A8me_de_plongement_de_Nash_4ede.html">Discussion</a></li><li id="ca-current" ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A9or%C3%A8me_de_plongement_de_Nash">Version actuelle</a></li> </ul> </div> <div class="portlet" id="p-logo"> <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);" href="../../../../index.html" title="Accueil"></a> </div> <script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script> <div class='portlet' id='p-navigation'> <h5>Navigation</h5> <div class='pBody'> <ul> <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li> <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li> <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li> <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li> <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li> </ul> </div> </div> <div class='portlet' id='p-Contribuer'> <h5>Contribuer</h5> <div class='pBody'> <ul> <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li> <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li> <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li> <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li> <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-search" class="portlet"> <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5> <div id="searchBody" class="pBody"> <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div> <input id="searchInput" name="search" type="text" accesskey="C" value="" /> <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton" value="Aller" /> </div></form> </div> </div> <div id="p-lang" class="portlet"> <h5>Autres langues</h5> <div class="pBody"> <ul> <li> <a href="../../../../../de/articles/e/i/n/Einbettungssatz_von_Nash_64ab.html">Deutsch</a> </li> <li> <a href="../../../../../ru/articles/%D1%82/%D0%B5/%D0%BE/%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B0_%D0%9D%D1%8D%D1%88%D0%B0_%E2%80%94_%D0%9A%D0%B5%D0%B9%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0_7004.html">Русский</a> </li> <li> <a href="../../../../../zh/articles/%E7%BA%B3/%E4%BB%80/%E5%B5%8C/%E7%BA%B3%E4%BB%80%E5%B5%8C%E5%85%A5%E5%AE%9A%E7%90%86.html">中文</a> </li> <li> <a href="../../../../../en/articles/n/a/s/Nash_embedding_theorem.html">English</a> </li> </ul> </div> </div> </div><!-- end of the left (by default at least) column --> <div class="visualClear"></div> <div id="footer"> <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div> <div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div> <ul id="f-list"> <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 20 avril 2008 à 16:51 par Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/j/a/c/Utilisateur%7EJaclaf_adab.html" title="Utilisateur:Jaclaf">Jaclaf</a>, <a href="../../../../articles/k/i/l/Utilisateur%7EKilom691_4b28.html" title="Utilisateur:Kilom691">Kilom691</a>, <a href="../../../../articles/p/e/p/Utilisateur%7EPeps_4ead.html" title="Utilisateur:Peps">Peps</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/c/h/a/Utilisateur%7ECharles_Dyon_562e.html" title="Utilisateur:Charles Dyon">Charles Dyon</a> et <a href="../../../../articles/s/e/r/Utilisateur%7ESerenity_75b6.html" title="Utilisateur:Serenity">Serenity</a>.</li> <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/> Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li> <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li> </ul> </div> </div> </body> </html>