Server : Apache System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64 User : hednacluml ( 122243) PHP Version : 8.3.9 Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl Directory : /home/hednacluml/encyclo/articles/t/h/é/ |
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd"> <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" /> <!-- headlinks removed --> <link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/> <title>Théorème de Chudnovsky - Wikipédia</title> <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style> <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" /> <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script> <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]--> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script> <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css"; @import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css"; @import "../../../../raw/gen.css"; /*]]>*/</style> </head> <body class="ns-0"> <div id="globalWrapper"> <div id="column-content"> <div id="content"> <a name="top" id="contentTop"></a> <h1 class="firstHeading">Théorème de Chudnovsky</h1> <div id="bodyContent"> <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3> <div id="contentSub"></div> <!-- start content --> <p>Le <b>théorème de Chudnovsky</b> est un théorème qui montre sous certaines conditions qu'une fonction continue est <a href="../../../../articles/c/o/n/Convergence_uniforme.html" title="Convergence uniforme">limite uniforme</a> de fonctions polynômes à coefficients <i>entiers</i>. C'est un raffinement du <a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9or%C3%A8me_de_Stone-Weierstrass_34a2.html" title="Théorème de Stone-Weierstrass">théorème de Stone-Weierstrass</a>.</p> <p><a name="Enonc.C3.A9" id="Enonc.C3.A9"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9or%C3%A8me_de_Chudnovsky_b80f.html" title="Modifier la section : Enoncé">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Enoncé</span></h2> <p>Soit <img class="tex" alt="f : I \to \mathbb{R} " src="../../../../math/b/4/5/b45f2218389c69023a5e5300bd92cf29.png" /> une fonction continue définie sur un segment <span class="texhtml"><i>I</i> = [<i>a</i>;<i>b</i>]</span> ne contenant pas d'entiers. Alors il existe une suite <img class="tex" alt="(P_n)_{n \in \mathbb{N}}" src="../../../../math/e/6/5/e65cba5d7961a64f60c8edde22659209.png" /> de polynômes à coefficients entiers convergeant uniformément vers <span class="texhtml"><i>f</i></span> sur <span class="texhtml"><i>I</i></span>.</p> <p><a name="Id.C3.A9e_de_la_preuve" id="Id.C3.A9e_de_la_preuve"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9or%C3%A8me_de_Chudnovsky_b80f.html" title="Modifier la section : Idée de la preuve">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Idée de la preuve</span></h2> <p>Ramenons-nous au cas où <img class="tex" alt="[a;b] \subseteq ] 0 ;1[ " src="../../../../math/4/d/3/4d329b5245c7008566e5f3f997885e90.png" />. La première étape de la preuve consiste à montrer modestement que la fonction constante <img class="tex" alt=" x \in [a;b] \mapsto \frac{1}{2} " src="../../../../math/e/7/8/e78bdb5c4b8267efbee03b23a2b978ee.png" /> est limite uniforme de polynômes à coefficients entiers. On peut même expliciter cette suite <img class="tex" alt="(P_n)_{n \in \mathbb{N}} " src="../../../../math/e/6/5/e65cba5d7961a64f60c8edde22659209.png" /> de polynômes par :</p> <center><span class="texhtml"><i>P</i><sub>0</sub> = <i>X</i>,<i>P</i><sub><i>n</i> + 1</sub> = 2(1 − <i>P</i><sub><i>n</i></sub>)<i>P</i><sub><i>n</i></sub></span></center> <p>Dans un deuxième temps, on élargit ce résultat à toutes les fonctions constantes : en effet, les applications continues de <span class="texhtml">[<i>a</i>;<i>b</i>]</span> dans <img class="tex" alt="\mathbb{R}" src="../../../../math/6/9/a/69a45f1e602cd2b2c2e67e41811fd226.png" /> muni de la norme uniforme forment une algèbre sur <img class="tex" alt="\mathbb{R}" src="../../../../math/6/9/a/69a45f1e602cd2b2c2e67e41811fd226.png" /> que l'on note <img class="tex" alt="\mathcal{C}" src="../../../../math/9/8/c/98c20e34c90ebe87fa78ddb2b83977fd.png" />. L'ensemble des limites uniformes de polynômes à coefficients entiers <img class="tex" alt="\overline{\mathbb{Z}[X]}" src="../../../../math/5/8/a/58ab2d64250cf0d959ad8d0692d66dac.png" /> est un fermé contenant toutes les fonctions constantes vers un <a href="../../../../articles/f/r/a/Fraction_dyadique.html" title="Fraction dyadique">nombre dyadique</a>.</p> <p>Mais les nombres dyadiques sont denses dans <img class="tex" alt="\mathbb{R}" src="../../../../math/6/9/a/69a45f1e602cd2b2c2e67e41811fd226.png" />, donc <img class="tex" alt="\overline{\mathbb{Z}[X]}" src="../../../../math/5/8/a/58ab2d64250cf0d959ad8d0692d66dac.png" /> contient toutes les fonctions constantes. Mais c'est aussi une algèbre qui contient <span class="texhtml"><i>X</i></span> et <img class="tex" alt="\mathbb{R}" src="../../../../math/6/9/a/69a45f1e602cd2b2c2e67e41811fd226.png" />, elle contient donc <img class="tex" alt="\mathbb{R}[X]" src="../../../../math/5/e/1/5e11093b37fd30fbaa413f6bdf9647c4.png" />, et a fortiori <img class="tex" alt="\overline{\mathbb{R}[X]}" src="../../../../math/8/2/1/821aaa20231d6bab752375a3408697cb.png" />. Or le théorème de Stone-Weierstrass nous assure que <img class="tex" alt="\overline{\mathbb{R}[X]} = \mathcal{C}" src="../../../../math/4/9/6/4962843329e0947380500f776be4b65b.png" />.</p> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/r/a/c/Image%7ERacine_carr%C3%A9e_bleue.svg_2864.html" class="image" title="Icône du portail des mathématiques"><img alt="Icône du portail des mathématiques" src="../../../../images/shared/thumb/1/1f/Racine_carrée_bleue.svg/24px-Racine_carrée_bleue.svg.png" width="24" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/m/a/t/Portail%7EMath%C3%A9matiques_0c04.html" title="Portail:Mathématiques">Portail des mathématiques</a></span></span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Preprocessor node count: 106/1000000 Post-expand include size: 736/2048000 bytes Template argument size: 100/2048000 bytes Expensive parser function count: 0/500 --> <div class="printfooter"> </div> <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Cat%C3%A9gorie%7ETh%C3%A9or%C3%A8me_de_math%C3%A9matiques_4fd9.html" title="Catégorie:Théorème de mathématiques">Théorème de mathématiques</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/a/n/a/Cat%C3%A9gorie%7EAnalyse_fonctionnelle_3c6f.html" title="Catégorie:Analyse fonctionnelle">Analyse fonctionnelle</a></span></div></div></div> <!-- end content --> <div class="visualClear"></div> </div> </div> </div> <div id="column-one"> <div id="p-cactions" class="portlet"> <h5>Views</h5> <ul> <li id="ca-nstab-main" class="selected" ><a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9or%C3%A8me_de_Chudnovsky_b80f.html">Article</a></li><li id="ca-talk" ><a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Discuter%7ETh%C3%A9or%C3%A8me_de_Chudnovsky_b00a.html">Discussion</a></li><li id="ca-current" ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A9or%C3%A8me_de_Chudnovsky">Version actuelle</a></li> </ul> </div> <div class="portlet" id="p-logo"> <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);" href="../../../../index.html" title="Accueil"></a> </div> <script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script> <div class='portlet' id='p-navigation'> <h5>Navigation</h5> <div class='pBody'> <ul> <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li> <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li> <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li> <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li> <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li> </ul> </div> </div> <div class='portlet' id='p-Contribuer'> <h5>Contribuer</h5> <div class='pBody'> <ul> <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li> <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li> <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li> <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li> <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-search" class="portlet"> <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5> <div id="searchBody" class="pBody"> <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div> <input id="searchInput" name="search" type="text" accesskey="C" value="" /> <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton" value="Aller" /> </div></form> </div> </div> </div><!-- end of the left (by default at least) column --> <div class="visualClear"></div> <div id="footer"> <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div> <div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div> <ul id="f-list"> <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 16 mai 2006 à 14:39 par Utilisateur <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/p/e/p/Utilisateur%7EPeps_4ead.html" title="Utilisateur:Peps">Peps</a>, <a href="../../../../articles/c/h/a/Utilisateur%7ECharles_Dyon_562e.html" title="Utilisateur:Charles Dyon">Charles Dyon</a> et <a href="../../../../articles/p/h/i/Utilisateur%7EPhilippe%25_0c2f.html" title="Utilisateur:Philippe%">Philippe%</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li> <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/> Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li> <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li> </ul> </div> </div> </body> </html>