Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/o/d/o/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles/o/d/o/Odonata.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Odonata - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Odonata</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <table align="right" rules="all" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999; background-color:#F6EBE4;">
<tr>
<th colspan="2" style="background:#FF9999;" align="center"><span style="position: relative; float: right;"><map name="ImageMap_6" id="ImageMap_6">
<area href="../../../../articles/l/e/c/Wikip%C3%A9dia%7ELecture_d%27une_taxobox_20a2.html" shape="rect" coords="0,0,17,17" alt="Wikipédia:Lecture d'une taxobox" title="Wikipédia:Lecture d'une taxobox" /></map></span>
<div style="position: relative;"><span style="position: relative; float: right;"><img alt="Comment lire une taxobox" src="../../../../images/shared/thumb/b/b4/Gtk-dialog-info.svg/20px-Gtk-dialog-info.svg.png" width="20" height="20" border="0" usemap="#ImageMap_6" /></span></div>
<font color="white" size="4"><b>Odonates</b></font></th>
</tr>
<tr>
<td colspan="2" align="center" style="padding:0px;background:pink;"><a href="../../../../articles/l/i/b/Image%7ELibellula_quadrimaculata_-_Vierflecklibelle.jpg_7d43.html" class="image" title="Libellula quadrimaculata"><img alt="Libellula quadrimaculata" src="../../../../images/shared/thumb/d/d2/Libellula_quadrimaculata_-_Vierflecklibelle.jpg/250px-Libellula_quadrimaculata_-_Vierflecklibelle.jpg" width="250" height="177" border="0" /></a></td>
</tr>
<tr>
<th colspan="2" align="center" style="padding:1px;"><small><i><a href="../../../../articles/l/i/b/Libellula_quadrimaculata.html" class="mw-redirect" title="Libellula quadrimaculata">Libellula quadrimaculata</a></i></small></th>
</tr>
<tr>
<th colspan="2" style="background:pink;"><a href="../../../../articles/c/l/a/Classification_classique.html" title="Classification classique">Classification classique</a></th>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/r/%C3%A8/g/R%C3%A8gne_%28biologie%29.html" title="Règne (biologie)">Règne</a></td>
<td><i><a href="../../../../articles/a/n/i/Animal.html" title="Animal">Animalia</a></i></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/e/m/b/Embranchement_%28biologie%29.html" title="Embranchement (biologie)">Embranchement</a></td>
<td><i><a href="../../../../articles/a/r/t/Arthropoda.html" class="mw-redirect" title="Arthropoda">Arthropoda</a></i></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/s/o/u/Sous-embranchement.html" title="Sous-embranchement">Sous-embr.</a></td>
<td><i><a href="../../../../articles/h/e/x/Hexapoda.html" title="Hexapoda">Hexapoda</a></i></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/c/l/a/Classe_%28biologie%29.html" title="Classe (biologie)">Classe</a></td>
<td><i><a href="../../../../articles/i/n/s/Insecta.html" class="mw-redirect" title="Insecta">Insecta</a></i></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/s/o/u/Sous-classe_%28biologie%29.html" title="Sous-classe (biologie)">Sous-classe</a></td>
<td><i><a href="../../../../articles/p/t/e/Pterygota.html" title="Pterygota">Pterygota</a></i></td>
</tr>
<tr>
<th bgcolor="pink" colspan="2"><a href="../../../../articles/o/r/d/Ordre_%28biologie%29.html" title="Ordre (biologie)">Ordre</a></th>
</tr>
<tr>
<th colspan="2"><i>Odonata</i><br />
<font color="black" size="1"><a href="../../../../articles/j/o/h/Johan_Christian_Fabricius_38ec.html" title="Johan Christian Fabricius">Fabricius</a>, <a href="../../../../articles/1/7/9/1793.html" title="1793">1793</a></font></th>
</tr>
<tr>
<th style="background-color:pink;" colspan="2">Taxons de rang inférieur</th>
</tr>
<tr>
<td colspan="2">
<ul>
<li>Voir texte</li>
</ul>
</td>
</tr>
<tr>
<th bgcolor="pink" colspan="2">Position <a href="../../../../articles/c/l/a/Classification_phylog%C3%A9n%C3%A9tique.html" title="Classification phylogénétique">phylogénétique</a></th>
</tr>
<tr>
<td colspan="2"><b>Position&#160;:</b>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/h/e/x/Hexapodes.html" class="mw-redirect" title="Hexapodes">Hexapodes</a>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/i/n/s/Insectes.html" class="mw-redirect" title="Insectes">Insectes</a>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/a/r/c/Arch%C3%A9ognathes.html" class="mw-redirect" title="Archéognathes">Archéognathes</a></li>
<li>CNN <i>(clade non nommé)</i>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/t/h/y/Thysanoures.html" class="mw-redirect" title="Thysanoures">Thysanoures</a></li>
<li>CNN
<ul>
<li><b>Odonates</b></li>
<li>CNN
<ul>
<li><a href="../../../../articles/%C3%A9/p/h/%C3%89ph%C3%A9m%C3%A9ropt%C3%A8res.html" class="mw-redirect" title="Éphéméroptères">Éphéméroptères</a></li>
<li><a href="../../../../articles/n/%C3%A9/o/N%C3%A9opt%C3%A8res.html" class="mw-redirect" title="Néoptères">Autres insectes</a></li>
</ul>
</li>
</ul>
</li>
</ul>
</li>
</ul>
</li>
</ul>
</li>
</ul>
</td>
</tr>
<tr>
<td align="center" colspan="2" style="background:#eeeeee; padding:0px 0px 0px 0px;">
<table style="background:#eeeeee;">
<tr>
<td><a href="../../../../articles/c/o/m/Image%7ECommons-logo.svg_62a0.html" class="image" title="Commons-logo.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" width="20" height="27" border="0" /></a></td>
<td><small><a href="http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:odonata" class="extiw" title="commons:Category:odonata">D'autres documents multimédia</a><br />
sont disponibles sur <a href="http://commons.wikimedia.org/wiki/Accueil" class="extiw" title="commons:Accueil">Commons</a></small></td>
</tr>
</table>
</td>
</tr>
<tr>
<td colspan="2" align="center" bgcolor="#EEEEEE" style="padding:3px 0px 0px 0px;"><small>Parcourez la <a href="../../../../articles/b/i/o/Portail%7EBiologie_4ad4.html" title="Portail:Biologie">biologie</a> sur Wikipédia&#160;:</small>
<table border="0" cellspacing="3" cellpadding="1" style="background:#EEEEEE;width:200px; vertical-align:middle">
<tr>
<td>
<div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/b/i/o/Portail%7EBiologie_4ad4.html" title="Portail:Biologie"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/5/56/AlphaHelixSection_(blue).svg/20px-AlphaHelixSection_(blue).svg.png" width="20" height="6" border="0" /></a></div>
</td>
<td>
<div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/z/o/o/Portail%7EZoologie_d7b1.html" title="Portail:Zoologie"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/7/75/Symbole-faune.png/20px-Symbole-faune.png" width="20" height="18" border="0" /></a></div>
</td>
<td>
<div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/m/i/c/Portail%7EMicrobiologie_23c7.html" title="Portail:Microbiologie"><img alt="" src="../../../../images/local/thumb/e/ec/Salmobandeau.jpg/20px-Salmobandeau.jpg" width="20" height="17" border="0" /></a></div>
</td>
<td>
<div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/c/o/n/Portail%7EConservation_de_la_nature_c970.html" title="Portail:Conservation de la nature"><img alt="" src="../../../../images/local/thumb/5/51/PCN-icone.png/20px-PCN-icone.png" width="20" height="19" border="0" /></a></div>
</td>
<td>
<div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/b/o/t/Portail%7EBotanique_0e2b.html" title="Portail:Botanique"><img alt="" src="../../../../images/local/thumb/8/8b/Icone_botanique01.png/20px-Icone_botanique01.png" width="20" height="19" border="0" /></a></div>
</td>
<td>
<div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/a/g/r/Portail%7EAgrop%C3%A9dia_a210.html" title="Portail:Agropédia"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/4/4c/P_agriculture.png/20px-P_agriculture.png" width="20" height="12" border="0" /></a></div>
</td>
<td>
<div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/p/l/a/Portail%7EPlantes_utiles_f990.html" title="Portail:Plantes utiles"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/a/ab/Patates.jpg/20px-Patates.jpg" width="20" height="13" border="0" /></a></div>
</td>
<td>
<div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/h/o/r/Portail%7EHortip%C3%A9dia_a081.html" title="Portail:Hortipédia"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/c/c3/Extracted_pink_rose.png/20px-Extracted_pink_rose.png" width="20" height="17" border="0" /></a></div>
</td>
</tr>
</table>
</td>
</tr>
</table>
<p>Les <b>odonates</b> (<i><b>Odonata</b></i>), ou <b>odonatoptères</b>, sont un <a href="../../../../articles/o/r/d/Ordre_%28biologie%29.html" title="Ordre (biologie)">ordre</a> d'<a href="../../../../articles/i/n/s/Insecte.html" title="Insecte">insectes</a> à corps allongé, dotés de deux paires d'ailes membraneuses généralement transparentes, et dont les yeux composés et généralement volumineux leur permettent de chasser efficacement leurs proies. Ce sont des <a href="../../../../articles/p/r/%C3%A9/Pr%C3%A9dateur.html" title="Prédateur">prédateurs</a>, que l'on peut rencontrer occasionnellement dans tout type de milieu naturel, mais qui se retrouvent plus fréquemment aux abords des zones d'<a href="../../../../articles/e/a/u/Eau_douce.html" title="Eau douce">eau douce</a> à <a href="../../../../articles/s/a/u/Saum%C3%A2tre.html" title="Saumâtre">saumâtre</a>, stagnante à faiblement courante.</p>
<p>En <a href="../../../../articles/f/r/a/Fran%C3%A7ais.html" title="Français">langue française</a>, le terme de <b>libellule</b> est en général employé au sens large pour désigner les odonates, qui regroupent les deux <a href="../../../../articles/s/o/u/Sous-ordre_%28biologie%29.html" class="mw-redirect" title="Sous-ordre (biologie)">sous-ordres</a> des demoiselles (<a href="../../../../articles/z/y/g/Zygoptera.html" title="Zygoptera">Zygoptera</a>) et des libellules <i>sensu stricto</i> (<a href="../../../../articles/a/n/i/Anisoptera.html" title="Anisoptera">Anisoptera</a>). Un troisième sous-ordre, les Anisozygoptères (Anisozygoptera) ne compte qu'une espèce himalayenne et une autre japonaise. En 1996, Günter Bechly regroupe les deux sous-ordres <a href="../../../../articles/a/n/i/Anisoptera.html" title="Anisoptera">Anisoptera</a> et Anisozygoptera en <a href="../../../../articles/e/p/i/Epiproctophora.html" title="Epiproctophora">Epiproctophora</a> notamment par leur analogie au stade larvaire (présence d'épiproctes et non de lamelles caudales comme chez les Zygoptères) (voir bibliographie).</p>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#Morphologie_et_anatomie"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Morphologie et anatomie</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Diff.C3.A9rences_morphologiques_entre_zygopt.C3.A8res_et_anisopt.C3.A8res"><span class="tocnumber">1.1</span> <span class="toctext">Différences morphologiques entre zygoptères et anisoptères</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Reproduction_et_d.C3.A9veloppement"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Reproduction et développement</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Classification"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Classification</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Anisopt.C3.A8res_.28ou_libellules_au_sens_strict.29"><span class="tocnumber">3.1</span> <span class="toctext">Anisoptères (ou libellules au sens strict)</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Les_zygopt.C3.A8res_ou_demoiselles"><span class="tocnumber">3.2</span> <span class="toctext">Les zygoptères ou demoiselles</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Menaces_et_conservation"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Menaces et conservation</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Voir_aussi"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Voir aussi</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Articles_connexes"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Articles connexes</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Liens_et_documents_externes"><span class="tocnumber">6.1</span> <span class="toctext">Liens et documents externes</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Bibliographie"><span class="tocnumber">6.2</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li>
</ul>
</li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="Morphologie_et_anatomie" id="Morphologie_et_anatomie"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/o/d/o/Odonata.html" title="Modifier la section&#160;: Morphologie et anatomie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Morphologie et anatomie</span></h2>
<p>Comme les autres insectes, le corps des odonates est composé de trois parties&#160;: la <a href="../../../../articles/t/%C3%AA/t/T%C3%AAte_de_l%27insecte.html" title="Tête de l'insecte">tête</a>, le <a href="../../../../articles/t/h/o/Thorax_de_l%27insecte.html" title="Thorax de l'insecte">thorax</a> et l'<a href="../../../../articles/a/b/d/Abdomen_de_l%27insecte.html" title="Abdomen de l'insecte">abdomen</a>, chacun étant formé de plusieurs segments.</p>
<p>La tête porte les antennes (très courtes par rapport à d'autres insectes comme les papillons), les yeux composés de très nombreuses facettes, trois <a href="../../../../articles/o/c/e/Ocelle_%28%C5%93il%29.html" title="Ocelle (œil)">ocelles</a> ou yeux simples, et les pièces buccales de type broyeur.</p>
<p>En arrière de la tête se trouve le thorax. Classiquement composé de trois segments comme chez tous les insectes, ici les deuxième et troisième segments à savoir le mésothorax et le métathorax sont fusionnés et donnent le synthorax. Le premier segment, le prothorax, est très court, et porte la première paire de patte. La partie dorsale du prothorax, appelée le pronotum, présente souvent des motifs colorés diagnostiques permettant de différencier des espèces proches, notamment pour les femelles de certaines espèces de zygoptères. Le synthorax porte quant à lui les deuxième et troisième paires de pattes, ainsi que les deux paires d'ailes.</p>
<p>L'abdomen est constitué de dix segments. Il peut être de forme variable, plus ou moins cylindrique ou aplati, épaissi ou rétréci à certaines segments, et présente très souvent des motifs colorés permettant d'identifier les espèces d'odonates. Le dixième segment, assez court, porte des appendices anaux permettant au mâle de saisir la femelle derrière la tête lors de l'accouplement. C'est également en observant l'abdomen que l'on peut distinguer les individus mâles et femelles. Les mâles portent les pièces copulatrices sous le deuxième segment abdominal. Chez les femelles, l'organe permettant la fécondation et la ponte des œufs, appelée ovipositeur, est située sous les huitième et neuvième segments.</p>
<p><a name="Diff.C3.A9rences_morphologiques_entre_zygopt.C3.A8res_et_anisopt.C3.A8res" id="Diff.C3.A9rences_morphologiques_entre_zygopt.C3.A8res_et_anisopt.C3.A8res"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/o/d/o/Odonata.html" title="Modifier la section&#160;: Différences morphologiques entre zygoptères et anisoptères">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Différences morphologiques entre zygoptères et anisoptères</span></h3>
<p>Les deux sous-ordres d'odonates correspondent à la description faite ci-dessus mais présentent quelques différences morphologiques permettant de les distinguer&#160;:</p>
<ul>
<li>les yeux&#160;: gros et joints au moins en un point chez tous les anisoptères (exception faite des Gomphidae qui ont les yeux séparés), les yeux sont plus petits et toujours séparés chez les zygoptères,</li>
<li>les ailes&#160;: repliées au-dessus du corps en position de repos (chez les zygoptères), ou étendues à l'horizontale (chez les anisoptères),</li>
</ul>
<p><a name="Reproduction_et_d.C3.A9veloppement" id="Reproduction_et_d.C3.A9veloppement"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/o/d/o/Odonata.html" title="Modifier la section&#160;: Reproduction et développement">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Reproduction et développement</span></h2>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:202px;"><a href="../../../../articles/p/y/r/Image%7EPyrrhososma_nymphula_Luc_Viatour.jpg_b6c2.html" class="image" title="Accouplement de Pyrrhosoma nymphula&#160;; couple en position de «&#160;cœur copulatoire&#160;»"><img alt="Accouplement de Pyrrhosoma nymphula&#160;; couple en position de «&#160;cœur copulatoire&#160;»" src="../../../../images/shared/thumb/f/fc/Pyrrhososma_nymphula_Luc_Viatour.jpg/200px-Pyrrhososma_nymphula_Luc_Viatour.jpg" width="200" height="200" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/p/y/r/Image%7EPyrrhososma_nymphula_Luc_Viatour.jpg_b6c2.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Accouplement de <i>Pyrrhosoma nymphula</i>&#160;; couple en position de «&#160;cœur copulatoire&#160;»</div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:182px;">
<div id="ogg_player_1" style="width: 180px;">
<div><a href="../../../../articles/a/e/s/Image%7EAeshna_cyanea_Schlupf.ogg_373e.html" class="image" title="Emergence d'un imago d'Aeshna cyanea"><img src="../../../../images/shared/thumb/3/38/Aeshna_cyanea_Schlupf.ogg/mid-Aeshna_cyanea_Schlupf.ogg.jpg" width="180" height="144" alt="Emergence d'un imago d'Aeshna cyanea" /></a></div>
<div><button onclick="wgOggPlayer.init(false, {&quot;id&quot;: &quot;ogg_player_1&quot;, &quot;videoUrl&quot;: &quot;http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Aeshna_cyanea_Schlupf.ogg&quot;, &quot;width&quot;: 180, &quot;height&quot;: 144, &quot;length&quot;: 0, &quot;linkUrl&quot;: &quot;../../../../articles/a/e/s/Image%7EAeshna_cyanea_Schlupf.ogg_373e.html&quot;, &quot;isVideo&quot;: true});" style="width: 180px; text-align: center" title="Lire la vidéo"><img src="../../../../extensions/OggHandler/play.png" width="22" height="22" alt="Lire la vidéo" /></button></div>
</div>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/a/e/s/Image%7EAeshna_cyanea_Schlupf.ogg_373e.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Emergence d'un imago d'<a href="../../../../articles/a/e/s/Aeshna_cyanea.html" class="mw-redirect" title="Aeshna cyanea">Aeshna cyanea</a></div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:202px;"><a href="../../../../articles/m/o/s/Image%7EMosaikJungferExuvie15.JPG_97d2.html" class="image" title="Emergence finale d'une Aeschne bleue"><img alt="Emergence finale d'une Aeschne bleue" src="../../../../images/shared/thumb/c/c2/MosaikJungferExuvie15.JPG/200px-MosaikJungferExuvie15.JPG" width="200" height="289" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/m/o/s/Image%7EMosaikJungferExuvie15.JPG_97d2.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Emergence finale d'une <a href="../../../../articles/a/e/s/Aeschne_bleue.html" title="Aeschne bleue">Aeschne bleue</a></div>
</div>
</div>
<p>Arrivés à maturité sexuelle, les mâles vont se mettre en quête d'une femelle à féconder. Le comportement varie d'une espèce à une autre&#160;: la recherche peut être active, le mâle parcourant alors son territoire, ou bien passive, le mâle se contentant de se placer en évidence sur un point de son territoire en attendant qu'une femelle passe à proximité.</p>
<p>La <a href="../../../../articles/c/o/p/Copulation.html" class="mw-redirect" title="Copulation">copulation</a> débute par la formation du cœur copulatoire&#160;: le mâle saisit la femelle derrière la nuque, entre la tête et le prothorax, grâce à ses appendices anaux. Le couple forme alors un tandem. Une fois posés sur la végétation, la femelle recourbe son abdomen pour amener ses organes copulateurs (situés sous les segments 8 et 9, au bout de l'abdomen) en contact avec ceux de son partenaire (chez qui ces organes sont situés au début de l'abdomen, sous le deuxième segment). Le cœur copulatoire est alors formé (<i>cf.</i> photo à droite d'un couple de <i>Pyrrhosoma nymphula</i>). Le mâle procède ensuite à l'échange des <a href="../../../../articles/s/p/e/Spermatozo%C3%AFde.html" title="Spermatozoïde">spermatozoïdes</a>.</p>
<p>La <a href="../../../../articles/f/%C3%A9/c/F%C3%A9condation.html" title="Fécondation">fécondation</a> chez les odonates est indirecte, c'est à dire que les spermatozoïdes ne vont pas féconder immédiatement la femelle mais sont stockés par celle-ci.</p>
<p>Bien qu'ils puissent s'éloigner parfois très loin de toute <a href="../../../../articles/z/o/n/Zone_humide.html" title="Zone humide">zone humide</a>, les odonates restent liés au milieu aquatique pour leur <a href="../../../../articles/r/e/p/Reproduction.html" title="Reproduction">reproduction</a>. La ponte s'effectue toujours dans ou à proximité de l'eau, la femelle déposant ses œufs soit directement dans l'eau, soit dans des tissus végétaux vivants ou morts, qu'ils soient aquatiques ou surplombant une zone d'eau. Selon les espèces, le comportement du mâle varie lors de la ponte. Chez certaines espèces, le tandem est maintenu lors de la ponte. Pour d'autres (notamment les espèces du genre <i>Calopteryx</i>, le mâle reste à proximité de la femelle, et surveille la ponte, afin de s'assurer qu'aucun autre mâle ne vienne féconder sa femelle et ne remplace ses propres spermatozoïdes. Les mâles d'autres espèces se contentent enfin de rompre le tandem et s'éloignent de la femelle et ne participent pas à la ponte.</p>
<p>Les œufs, une fois éclos, donnent une pro<a href="../../../../articles/l/a/r/Larve.html" title="Larve">larve</a> qui va alors commencer sa croissance dans l'eau. Après plusieurs mues successives, pouvant s'étaler sur une période plus ou moins longue selon l'espèce (de quelques semaines à quelques années), la larve grimpe sur un support végétal hors de l'eau pour effectuer sa dernière mue, dite mue imaginale, de laquelle va émerger l'adulte fini ou <a href="../../../../articles/i/m/a/Imago.html" title="Imago">imago</a>.</p>
<p>Lors de l'émergence, l'insecte ne peut bouger que très difficilement, son corps et ses ailes encore mous doivent sécher quelque temps avant de pouvoir permettre le vol. Durant cette période, l'adulte en devenir est très vulnérable à tous ses <a href="../../../../articles/p/r/%C3%A9/Pr%C3%A9dateur.html" title="Prédateur">prédateurs</a>.</p>
<p><a name="Classification" id="Classification"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/o/d/o/Odonata.html" title="Modifier la section&#160;: Classification">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Classification</span></h2>
<p>Parmi les odonates on trouve deux sous-ordres&#160;:</p>
<p><a name="Anisopt.C3.A8res_.28ou_libellules_au_sens_strict.29" id="Anisopt.C3.A8res_.28ou_libellules_au_sens_strict.29"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/o/d/o/Odonata.html" title="Modifier la section&#160;: Anisoptères (ou libellules au sens strict)">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline"><a href="../../../../articles/a/n/i/Anisopt%C3%A8re.html" class="mw-redirect" title="Anisoptère">Anisoptères</a> (ou <a href="../../../../articles/l/i/b/Libellule.html" class="mw-redirect" title="Libellule">libellules</a> au sens strict)</span></h3>
<p>Ils sont caractérisés par des ailes étendues à plat, non pétiolées et inégales (les antérieures plus étroites que les postérieures), des yeux souvent contigus, un vol rapide, des larves trapues surtout fouisseuses, sans branchies (chambre respiratoire rectale).</p>
<p>On distingue chez les anisoptères, selon la classification basée sur la nervation alaire complexe, les <a href="../../../../articles/f/a/m/Famille_%28biologie%29.html" title="Famille (biologie)">familles</a> suivantes&#160;:</p>
<ul>
<li>Famille des <a href="../../../../articles/g/o/m/Gomphidae.html" title="Gomphidae">Gomphidae</a>
<ul>
<li><i>Gomphus</i></li>
<li><i>Onychogomphus</i></li>
<li><i>Lindenia</i></li>
<li><i>Paragomphus</i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<ul>
<li>Famille des <a href="../../../../articles/c/o/r/Cordulegastridae.html" title="Cordulegastridae">Cordulegastridae</a>
<ul>
<li><i>Cordulegaster</i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<ul>
<li>Famille des <a href="../../../../articles/a/e/s/Aeshnidae.html" title="Aeshnidae">Aeshnidae</a>
<ul>
<li><i><a href="../../../../articles/a/e/s/Aeshna.html" title="Aeshna">Aeshna</a></i></li>
<li><i><a href="../../../../articles/a/n/a/Anax.html" title="Anax">Anax</a></i></li>
<li><i>Brachytron</i></li>
<li><i><a href="../../../../articles/b/o/y/Boyeria.html" title="Boyeria">Boyeria</a></i></li>
<li><i>Caliaeschna</i></li>
<li><i>Hemianax</i></li>
<li>etc.</li>
</ul>
</li>
</ul>
<ul>
<li>Famille des <a href="../../../../articles/c/o/r/Corduliidae.html" title="Corduliidae">Corduliidae</a>
<ul>
<li><i>Cordulia</i></li>
<li><i>Epitheca</i></li>
<li><i>Somatochlora</i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<ul>
<li>Famille des Macromiidae
<ul>
<li><i>Macromia</i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<ul>
<li>Famille des <a href="../../../../articles/l/i/b/Libellulidae.html" title="Libellulidae">Libellulidae</a>
<ul>
<li><i>Crocothemis</i></li>
<li><i><a href="../../../../articles/l/e/u/Leucorrhinia.html" title="Leucorrhinia">Leucorrhinia</a></i></li>
<li><i>Libellula</i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<p><br /></p>
<table class="gallery" cellspacing="0" cellpadding="0">
<tr>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 30px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/l/i/b/Image%7ELibellula_quadrimaculata_-_Vierflecklibelle.jpg_7d43.html" class="image" title="Libellula quadrimaculata - Vierflecklibelle.jpg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/d/d2/Libellula_quadrimaculata_-_Vierflecklibelle.jpg/120px-Libellula_quadrimaculata_-_Vierflecklibelle.jpg" width="120" height="85" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p><i>Libellula quadrimaculata</i></p>
</div>
</div>
</td>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 33px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/l/i/b/Image%7ELibellula_quadrimaculata_01.jpg_17e1.html" class="image" title="Libellula quadrimaculata 01.jpg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/0/01/Libellula_quadrimaculata_01.jpg/120px-Libellula_quadrimaculata_01.jpg" width="120" height="79" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p><i>Libellula quadrimaculata</i></p>
</div>
</div>
</td>
</tr>
</table>
<ul>
<li>
<ul>
<li><i><a href="../../../../articles/o/r/t/Orthetrum.html" title="Orthetrum">Orthetrum</a></i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<table class="gallery" cellspacing="0" cellpadding="0">
<tr>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 24px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/o/r/t/Image%7EOrthetrum_brunneum.jpg_b6c8.html" class="image" title="Orthetrum brunneum.jpg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/2/25/Orthetrum_brunneum.jpg/120px-Orthetrum_brunneum.jpg" width="120" height="98" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p><i>Orthetrum brunneum</i></p>
</div>
</div>
</td>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 27px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/o/r/t/Image%7EOrthetrum_cancellatum.jpg_267d.html" class="image" title="Orthetrum cancellatum.jpg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/3/33/Orthetrum_cancellatum.jpg/120px-Orthetrum_cancellatum.jpg" width="120" height="92" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p><i>Orthetrum cancellatum</i> femelle</p>
</div>
</div>
</td>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 28px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/o/r/t/Image%7EOrthetrum_coerulescens.jpg_6551.html" class="image" title="Orthetrum coerulescens.jpg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/4/48/Orthetrum_coerulescens.jpg/120px-Orthetrum_coerulescens.jpg" width="120" height="90" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p><i>Orthetrum coerulescens</i> mâle</p>
</div>
</div>
</td>
</tr>
</table>
<ul>
<li>
<ul>
<li><i>Platetrum</i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<table class="gallery" cellspacing="0" cellpadding="0">
<tr>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 28px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/p/l/a/Image%7EPlatetrum_depressum_1_Luc_Viatour.JPG_c56c.html" class="image" title="Platetrum depressum 1 Luc Viatour.JPG"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/8/8e/Platetrum_depressum_1_Luc_Viatour.JPG/120px-Platetrum_depressum_1_Luc_Viatour.JPG" width="120" height="90" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p><i>Platetrum depressum (Male)</i></p>
</div>
</div>
</td>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 28px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/p/l/a/Image%7EPlatetrum_depressum_2_Luc_Viatour.JPG_e37e.html" class="image" title="Platetrum depressum 2 Luc Viatour.JPG"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/8/8d/Platetrum_depressum_2_Luc_Viatour.JPG/120px-Platetrum_depressum_2_Luc_Viatour.JPG" width="120" height="90" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p><i>Platetrum depressum(Male)</i></p>
</div>
</div>
</td>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 28px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/p/l/a/Image%7EPlatetrum_depressum_4_Luc_Viatour.JPG_00a0.html" class="image" title="Platetrum depressum 4 Luc Viatour.JPG"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/4/41/Platetrum_depressum_4_Luc_Viatour.JPG/120px-Platetrum_depressum_4_Luc_Viatour.JPG" width="120" height="90" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p><i>Platetrum depressum(Male)</i></p>
</div>
</div>
</td>
</tr>
</table>
<ul>
<li>
<ul>
<li><i><a href="../../../../articles/s/y/m/Sympetrum.html" title="Sympetrum">Sympetrum</a></i></li>
<li><i>Tarnetrum</i></li>
<li><i>Trithemis</i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<p><a name="Les_zygopt.C3.A8res_ou_demoiselles" id="Les_zygopt.C3.A8res_ou_demoiselles"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/o/d/o/Odonata.html" title="Modifier la section&#160;: Les zygoptères ou demoiselles">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Les <a href="../../../../articles/z/y/g/Zygoptera.html" title="Zygoptera">zygoptères</a> ou <a href="../../../../articles/d/e/m/Demoiselle_%28animal%29.html" class="mw-redirect" title="Demoiselle (animal)">demoiselles</a></span></h3>
<p>Ce sont des odonates au corps fin, avec des ailes antérieures et postérieures identiques, une tête plus large que longue, des yeux largement séparés. Le vol est peu rapide et au repos, les ailes sont jointives et dressées au-dessus du corps (sauf pour les espèces du genre <i>Lestes</i> qui gardent leurs ailes étalées).</p>
<ul>
<li>Famille des Platycnemididae
<ul>
<li><i>Platycnemis</i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<ul>
<li>Famille des <a href="../../../../articles/c/o/e/Coenagrionidae.html" title="Coenagrionidae">Coenagrionidae</a>
<ul>
<li><i>Ceriagrion</i>, dont le <i><a href="../../../../articles/c/e/r/Ceriagrion_tenellum.html" title="Ceriagrion tenellum">Ceriagrion tenellum</a></i></li>
<li><i>Coenagrion</i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<table class="gallery" cellspacing="0" cellpadding="0">
<tr>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 13px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/c/o/e/Image%7ECoenagrion_puella_Luc_Viatour.jpg_540d.html" class="image" title="Coenagrion puella Luc Viatour.jpg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/c/c1/Coenagrion_puella_Luc_Viatour.jpg/102px-Coenagrion_puella_Luc_Viatour.jpg" width="102" height="119" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p><i>Coenagrion puella</i></p>
</div>
</div>
</td>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 28px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/c/o/e/Image%7ECoenagrion_puella_2_luc_Viatour.JPG_aa72.html" class="image" title="Coenagrion puella 2 luc Viatour.JPG"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/6/6f/Coenagrion_puella_2_luc_Viatour.JPG/120px-Coenagrion_puella_2_luc_Viatour.JPG" width="120" height="90" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p><i>Coenagrion puella</i></p>
</div>
</div>
</td>
</tr>
</table>
<ul>
<li>
<ul>
<li><i><a href="../../../../articles/e/n/a/Enallagma.html" title="Enallagma">Enallagma</a></i></li>
<li><i>Erythromma</i></li>
<li><i><a href="../../../../articles/i/s/c/Ischnura.html" title="Ischnura">Ischnura</a></i></li>
<li><i>Nehalennia</i></li>
<li><i>Pyrrhosoma</i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<table class="gallery" cellspacing="0" cellpadding="0">
<tr>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 13px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/p/y/r/Image%7EPyrrhososma_nymphula_Luc_Viatour.jpg_b6c2.html" class="image" title="Pyrrhososma nymphula Luc Viatour.jpg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/f/fc/Pyrrhososma_nymphula_Luc_Viatour.jpg/120px-Pyrrhososma_nymphula_Luc_Viatour.jpg" width="120" height="120" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p><i>Pyrrhososma nymphula (acouplement)</i></p>
</div>
</div>
</td>
</tr>
</table>
<ul>
<li>Famille des Lestidae
<ul>
<li><i><a href="../../../../articles/l/e/s/Lestes.html" title="Lestes">Lestes</a></i></li>
<li><i><a href="../../../../articles/s/y/m/Sympecma.html" title="Sympecma">Sympecma</a></i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<table class="gallery" cellspacing="0" cellpadding="0">
<tr>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 28px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/s/y/m/Image%7ESympecma_fusca_Luc_Viatour.JPG_a92b.html" class="image" title="Sympecma fusca Luc Viatour.JPG"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/5/5c/Sympecma_fusca_Luc_Viatour.JPG/120px-Sympecma_fusca_Luc_Viatour.JPG" width="120" height="90" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p>Sympecma fusca</p>
</div>
</div>
</td>
</tr>
</table>
<ul>
<li>Famille des <a href="../../../../articles/c/a/l/Calopterygidae.html" title="Calopterygidae">Calopterygidae</a>
<ul>
<li><i>Calopteryx</i></li>
</ul>
</li>
</ul>
<table class="gallery" cellspacing="0" cellpadding="0">
<tr>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 28px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/c/a/l/Image%7ECalopteryx_Luc_Viatour.JPG_29b4.html" class="image" title="Calopteryx Luc Viatour.JPG"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/c/c2/Calopteryx_Luc_Viatour.JPG/120px-Calopteryx_Luc_Viatour.JPG" width="120" height="90" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p>Calopteryx virgo (male)</p>
</div>
</div>
</td>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 28px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/c/o/l/Image%7EColapteryx_virgo_Luc_Viatour.JPG_75e4.html" class="image" title="Colapteryx virgo Luc Viatour.JPG"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/6/6c/Colapteryx_virgo_Luc_Viatour.JPG/120px-Colapteryx_virgo_Luc_Viatour.JPG" width="120" height="90" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p>Calopteryx virgo (femelle)</p>
</div>
</div>
</td>
<td>
<div class="gallerybox" style="width: 155px;">
<div class="thumb" style="padding: 28px 0; width: 150px;">
<div style="margin-left: auto; margin-right: auto; width: 120px;"><a href="../../../../articles/c/a/l/Image%7ECalopteryx_2_Luc_Viatour.JPG_d137.html" class="image" title="Calopteryx 2 Luc Viatour.JPG"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/4/49/Calopteryx_2_Luc_Viatour.JPG/120px-Calopteryx_2_Luc_Viatour.JPG" width="120" height="90" border="0" /></a></div>
</div>
<div class="gallerytext">
<p>Calopteryx virgo (male)</p>
</div>
</div>
</td>
</tr>
</table>
<p><a name="Menaces_et_conservation" id="Menaces_et_conservation"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/o/d/o/Odonata.html" title="Modifier la section&#160;: Menaces et conservation">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Menaces et conservation</span></h2>
<p>Les libellules étant carnivores, leurs disparitions progressive est donc liée a la disparition de la microfaune. Notamment aquatique et volante. l'eutrophisation des milieux et le remembrement agricole sont les principaux facteurs de la disparition des populations. (à completer)</p>
<p><a name="Voir_aussi" id="Voir_aussi"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/o/d/o/Odonata.html" title="Modifier la section&#160;: Voir aussi">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Voir aussi</span></h2>
<p><a name="Articles_connexes" id="Articles_connexes"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/o/d/o/Odonata.html" title="Modifier la section&#160;: Articles connexes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Articles connexes</span></h2>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/z/y/g/Zygoptera.html" title="Zygoptera">Demoiselle</a></li>
<li><a href="../../../../articles/a/e/s/Aeschne.html" title="Aeschne">Aeschne</a></li>
</ul>
<p><a name="Liens_et_documents_externes" id="Liens_et_documents_externes"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/o/d/o/Odonata.html" title="Modifier la section&#160;: Liens et documents externes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Liens et documents externes</span></h3>
<p>Taxinomie:</p>
<ul>
<li><font id="ancrage_ITIS">Référence <a href="../../../../articles/s/y/s/Syst%C3%A8me_d%27Information_Taxonomique_Int%C3%A9gr%C3%A9_17ea.html" class="mw-redirect" title="Système d'Information Taxonomique Intégré">ITIS</a>&#160;: <a href="http://www.cbif.gc.ca/pls/itisca/next?taxa=&amp;p_format=&amp;p_ifx=&amp;p_lang=fr&amp;v_tsn=101593" class="external text" title="http://www.cbif.gc.ca/pls/itisca/next?taxa=&amp;p_format=&amp;p_ifx=&amp;p_lang=fr&amp;v_tsn=101593" rel="nofollow"><i>Odonata</i> Fabricius, 1793</a> <span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: français">(fr)</span> (<span class="plainlinksneverexpand"><small><a href="http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&amp;search_value=101593" class="external text" title="http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&amp;search_value=101593" rel="nofollow">+version</a></small></span> <span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: anglais">(en)</span>)</font></li>
<li><font id="ancrage_ADW">Référence <a href="../../../../articles/a/n/i/Animal_Diversity_Web_16e4.html" title="Animal Diversity Web">Animal Diversity Web</a>&#160;: <a href="http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Odonata.html" class="external text" title="http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Odonata.html" rel="nofollow"><i>Odonata</i> Fabricius, 1793</a> <span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: anglais">(en)</span></font></li>
</ul>
<p>Autres:</p>
<ul>
<li><a href="http://www.arkive.org/search.html?client=more_info_only&amp;q=Odonata&amp;btnG=Go&amp;getfields=*&amp;sort=date%3AD%3AL%3Ad1&amp;output=xml_no_dtd&amp;num=20&amp;filter=0&amp;oe=utf8&amp;ie=utf8&amp;site=default_collection" class="external text" title="http://www.arkive.org/search.html?client=more_info_only&amp;q=Odonata&amp;btnG=Go&amp;getfields=*&amp;sort=date%3AD%3AL%3Ad1&amp;output=xml_no_dtd&amp;num=20&amp;filter=0&amp;oe=utf8&amp;ie=utf8&amp;site=default_collection" rel="nofollow">Fonds documentaire ARKive (photographies, extraits sonores et vidéos)&#160;: Odonata</a> <span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: Anglais">(en)</span></li>
<li><a href="http://www2.ups.edu/biology/museum/worldodonates" class="external text" title="http://www2.ups.edu/biology/museum/worldodonates" rel="nofollow">Liste des odonates connus pour le monde entier</a></li>
<li><a href="http://www.libellules.org" class="external text" title="http://www.libellules.org" rel="nofollow">Société française d'Odonatologie</a></li>
<li><a href="http://cyrille.deliry.free.fr/" class="external text" title="http://cyrille.deliry.free.fr/" rel="nofollow">Les histoires naturelles du Grand-Père Soulcie et le groupe Sympetrum (Rhône-Alpes - France)</a></li>
</ul>
<p><a name="Bibliographie" id="Bibliographie"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/o/d/o/Odonata.html" title="Modifier la section&#160;: Bibliographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Bibliographie</span></h3>
<ul>
<li>BECHLY, G. (1996a): Morphologische Untersuchungen am Flügelgeäder der rezenten Libellen und deren Stammgruppenvertreter (Insecta; Pterygota; Odonata) unter besonderer Berücksichtigung der Phylogenetischen Systematik und des Grundplanes der *Odonata. - Petalura, spec. vol. 2: 402 pp, 3 tabls, 111 figs (revised edition with 60 pages English appendix on the phylogenetic system of odonates).</li>
<li>GRAND, Daniel et Boudot, Jean-Pierre 2006. Les libellules de France, Belgique et Luxembourg - Mèze&#160;: Biotope, 2006 Coll. Parthénope.</li>
<li>DIJKSTRA, Klaas-Douwe Benediktus 2007. Guide des libellules de France et d'Europe illustrations, R. Lewington&#160;; traduction et adaptation française, Philippe Jourde. - Paris&#160;: Delachaux et Niestlé, DL 2007.</li>
</ul>
<p><span id="ADQ-interwiki-de" style="display:none;" class="AdQ"></span></p>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 302/1000000
Post-expand include size: 5699/2048000 bytes
Template argument size: 1237/2048000 bytes
Expensive parser function count: 0/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégorie</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/o/d/o/Cat%C3%A9gorie%7EOdonate_6c7c.html" title="Catégorie:Odonate">Odonate</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/o/d/o/Odonata.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       class="new"	       ><a href="../../../../articles/o/d/o/Discuter%7EOdonata_8024.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Odonata">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ar/articles/%D8%A3/%D9%88/%D8%AF/%D8%A3%D9%88%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%A7%D8%AA%D8%A7.html">العربية</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ca/articles/o/d/o/Odonat.html">Català</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../cs/articles/v/%C3%A1/%C5%BE/V%C3%A1%C5%BEky.html">Česky</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../da/articles/g/u/l/Guldsmede.html">Dansk</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/l/i/b/Libellen.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../el/articles/%CE%BF/%CE%B4/%CE%BF/%CE%9F%CE%B4%CE%BF%CE%BD%CF%84%CF%8C%CE%B3%CE%BD%CE%B1%CE%B8%CE%B1.html">Ελληνικά</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/o/d/o/Odonata.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../eo/articles/l/i/b/Libelo.html">Esperanto</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../es/articles/o/d/o/Odonata.html">Español</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../et/articles/k/i/i/Kiililised.html">Eesti</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../fi/articles/s/u/d/Sudenkorennot.html">Suomi</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../gn/articles/%C3%B1/a/h/%C3%91ahat%C4%A9.html">Avañe'ẽ</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../he/articles/%D7%A9/%D7%A4/%D7%99/%D7%A9%D7%A4%D7%99%D7%A8%D7%90%D7%99%D7%9D.html">עברית</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../hu/articles/s/z/i/Szitak%C3%B6t%C5%91k.html">Magyar</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../is/articles/v/o/g/Vogv%C3%A6ngjur.html">Íslenska</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../it/articles/o/d/o/Odonata.html">Italiano</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ja/articles/%E3%83%88/%E3%83%B3/%E3%83%9C/%E3%83%88%E3%83%B3%E3%83%9C.html">日本語</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../la/articles/o/d/o/Odonata.html">Latina</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../lb/articles/l/i/b/Libellen.html">Lëtzebuergesch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../lt/articles/%C5%BE/i/r/%C5%BDirgeliai.html">Lietuvių</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../lv/articles/s/p/%C4%81/Sp%C4%81ru_k%C4%81rta.html">Latviešu</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nds-nl/articles/g/l/a/Glaozemaker.html">Nedersaksisch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nl/articles/l/i/b/Libellen.html">Nederlands</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nn/articles/a/u/g/Augestikkar.html">‪Norsk (nynorsk)‬</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../no/articles/%C3%B8/y/e/%C3%98yenstikkere.html">‪Norsk (bokmål)‬</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pl/articles/w/a/%C5%BC/Wa%C5%BCki.html">Polski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pt/articles/o/d/o/Odonata.html">Português</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../qu/articles/c/h/u/Chukcha_k%27utu.html">Runa Simi</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ru/articles/%D1%81/%D1%82/%D1%80/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%B7%D1%8B.html">Русский</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sl/articles/k/a/%C4%8D/Ka%C4%8Dji_pastirji.html">Slovenščina</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sr/articles/%D0%B2/%D0%B8/%D0%BB/%D0%92%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BE%D1%9A%D0%B8%D1%86%D0%B8.html">Српски / Srpski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sv/articles/t/r/o/Trollsl%C3%A4ndor.html">Svenska</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../tr/articles/k/%C4%B1/z/K%C4%B1zb%C3%B6cekleri.html">Türkçe</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../uk/articles/%D0%B1/%D0%B0/%D0%B1/%D0%91%D0%B0%D0%B1%D0%BA%D0%B8.html">Українська</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../wa/articles/d/a/m/Damjheles_et_monsieus_%28odonates%29.html">Walon</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../zh/articles/%E8%9C%BB/%E8%9B%89/%E7%9B%AE/%E8%9C%BB%E8%9B%89%E7%9B%AE.html">中文</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 17 juin 2008 à 21:39 par Utilisateur <a href="../../../../articles/c/h/i/Utilisateur%7EChicobot_8e22.html" title="Utilisateur:Chicobot">Chicobot</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/s/a/l/Utilisateur%7ESalix_8749.html" title="Utilisateur:Salix">Salix</a>, <a href="../../../../articles/i/d/i/Utilisateur%7EIdioma-bot_01e9.html" title="Utilisateur:Idioma-bot">Idioma-bot</a>, <a href="../../../../articles/v/i/e/Utilisateur%7EVierlio_c770.html" title="Utilisateur:Vierlio">Vierlio</a>, <a href="../../../../articles/c/o/m/Utilisateur%7EComputerHotline_83b4.html" title="Utilisateur:ComputerHotline">ComputerHotline</a>, <a href="../../../../articles/p/a/p/Utilisateur%7EPapy77_baad.html" title="Utilisateur:Papy77">Papy77</a>, <a href="../../../../articles/e/s/k/Utilisateur%7EEskimbot_5ab8.html" title="Utilisateur:Eskimbot">Eskimbot</a>, <a href="../../../../articles/s/i/l/Utilisateur%7ESilvonenBot_8239.html" title="Utilisateur:SilvonenBot">SilvonenBot</a>, <a href="../../../../articles/p/o/l/Utilisateur%7EPoleta33_31f1.html" title="Utilisateur:Poleta33">Poleta33</a>, <a href="../../../../articles/r/k/j/Utilisateur%7ERKJ_dd02.html" title="Utilisateur:RKJ">RKJ</a>, <a href="../../../../articles/l/o/v/Utilisateur%7ELoveless_6fc1.html" title="Utilisateur:Loveless">Loveless</a>, <a href="../../../../articles/m/e/n/Utilisateur%7EMenasimBot_7b51.html" title="Utilisateur:MenasimBot">MenasimBot</a>, <a href="../../../../articles/g/e/r/Utilisateur%7EGerakibot_2f7b.html" title="Utilisateur:Gerakibot">Gerakibot</a>, <a href="../../../../articles/a/l/v/Utilisateur%7EAlvaro_5ca6.html" title="Utilisateur:Alvaro">Alvaro</a>, <a href="../../../../articles/a/b/r/Utilisateur%7EAbribus_e822.html" title="Utilisateur:Abribus">Abribus</a>, <a href="../../../../articles/e/s/c/Utilisateur%7EEscarbot_177b.html" title="Utilisateur:Escarbot">Escarbot</a>, <a href="../../../../articles/a/l/e/Utilisateur%7EAlecs.bot_6f7d.html" title="Utilisateur:Alecs.bot">Alecs.bot</a>, <a href="../../../../articles/s/o/u/Utilisateur%7ESoulbot_a4c6.html" title="Utilisateur:Soulbot">Soulbot</a>, <a href="../../../../articles/c/e/h/Utilisateur%7ECehagenmerak_df49.html" title="Utilisateur:Cehagenmerak">Cehagenmerak</a>, <a href="../../../../articles/r/e/i/Utilisateur%7ERei-bot_2ad1.html" title="Utilisateur:Rei-bot">Rei-bot</a>, <a href="../../../../articles/z/e/l/Utilisateur%7EZelda_0ab3.html" title="Utilisateur:Zelda">Zelda</a>, <a href="../../../../articles/l/o/r/Utilisateur%7ELordAnubisBOT_41ac.html" title="Utilisateur:LordAnubisBOT">LordAnubisBOT</a>, <a href="../../../../articles/l/e/_/Utilisateur%7ELe_Pied-bot_aba6.html" title="Utilisateur:Le Pied-bot">Le Pied-bot</a>, <a href="../../../../articles/j/e/a/Utilisateur%7EJean.claude_f9fe.html" title="Utilisateur:Jean.claude">Jean.claude</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Utilisateur%7ERobbot_646e.html" title="Utilisateur:Robbot">Robbot</a>, <a href="../../../../articles/l/a/m/Utilisateur%7ELamiot_247c.html" title="Utilisateur:Lamiot">Lamiot</a>, <a href="../../../../articles/j/e/f/Utilisateur%7EJeffdelonge_b2d2.html" title="Utilisateur:Jeffdelonge">Jeffdelonge</a>, <a href="../../../../articles/l/v/i/Utilisateur%7ELviatour_c341.html" title="Utilisateur:Lviatour">Lviatour</a>, <a href="../../../../articles/i/n/i/Utilisateur%7EInisheer_5d71.html" title="Utilisateur:Inisheer">Inisheer</a>, <a href="../../../../articles/t/h/i/Utilisateur%7EThijs%21bot_c2d6.html" title="Utilisateur:Thijs!bot">Thijs!bot</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Utilisateur%7ERobotQuistnix_d78e.html" title="Utilisateur:RobotQuistnix">RobotQuistnix</a>, <a href="../../../../articles/l/i/n/Utilisateur%7ELin%C3%A91_3bbd.html" title="Utilisateur:Liné1">Liné1</a>, <a href="../../../../articles/e/r/a/Utilisateur%7EErasmus_dad3.html" title="Utilisateur:Erasmus">Erasmus</a>, <a href="../../../../articles/y/u/r/Utilisateur%7EYurikBot_0f63.html" title="Utilisateur:YurikBot">YurikBot</a>, <a href="../../../../articles/s/r/t/Utilisateur%7ESrtxg_891c.html" title="Utilisateur:Srtxg">Srtxg</a>, <a href="../../../../articles/e/n/_/Utilisateur%7EEn_rouge_0cb8.html" title="Utilisateur:En rouge">En rouge</a>, <a href="../../../../articles/p/i/k/Utilisateur%7EPiku_d805.html" title="Utilisateur:Piku">Piku</a>, <a href="../../../../articles/v/a/l/Utilisateur%7EVal%C3%A9rie75_1218.html" title="Utilisateur:Valérie75">Valérie75</a>, <a href="../../../../articles/p/l/d/Utilisateur%7EPld_11ee.html" title="Utilisateur:Pld">Pld</a>, <a href="../../../../articles/l/e/o/Utilisateur%7ELeonardoRob0t_2dda.html" title="Utilisateur:LeonardoRob0t">LeonardoRob0t</a>, <a href="../../../../articles/m/e/d/Utilisateur%7EMedBot_8f10.html" title="Utilisateur:MedBot">MedBot</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/p/r/o/Utilisateur%7EProbot_1ba4.html" title="Utilisateur:Probot">Probot</a>, <a href="../../../../articles/j/e/a/Utilisateur%7EJean-Jacques_MILAN_35fa.html" title="Utilisateur:Jean-Jacques MILAN">Jean-Jacques MILAN</a> et <a href="../../../../articles/s/e/m/Utilisateur%7ESemnoz_aaac.html" title="Utilisateur:Semnoz">Semnoz</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX