Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/l/a/i/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles/l//a/i/Laissez-faire.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Laissez-faire - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Laissez-faire</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <div class="plainlinks bandeau-niveau-modere bandeau">
<table style="background-color:transparent">
<tr>
<td class="bandeau-icone">
<div style="width:45px; text-align:center"><a href="../../../../articles/q/u/e/Image%7EQuestion_book-3.svg_1bf7.html" class="image" title="Question book-3.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/e/e3/Question_book-3.svg/44px-Question_book-3.svg.png" width="44" height="35" border="0" /></a></div>
</td>
<td>
<div class="bandeau-titre"><strong>Des informations de cet article ou section ne sont pas ou mal reliées aux sources mentionnées dans la bibliographie.</strong></div>
<div class="bandeau-texte">Améliorez sa vérifiabilité en les <a href="../../../../articles/s/o/u/Mod%C3%A8le%7ESources_%C3%A0_lier_Explication_082e.html" title="Modèle:Sources à lier/Explication">associant par des références</a>.</div>
</td>
</tr>
</table>
</div>
<div class="plainlinks bandeau-niveau-ebauche bandeau">
<table style="background-color:transparent">
<tr>
<td class="bandeau-icone">
<div style="text-align:center;white-space:nowrap"><a href="../../../../articles/1/e/u/Image%7E1eurR.png_d296.html" class="image" title="1eurR.png"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/d/d0/1eurR.png/35px-1eurR.png" width="35" height="35" border="0" /></a></div>
</td>
<td>
<div class="bandeau-titre"><strong>Cet article est une <a href="../../../../articles/%C3%A9/b/a/Aide%7E%C3%89bauche_a94d.html" title="Aide:Ébauche">ébauche</a> concernant l’<a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/Portail%7E%C3%89conomie_8ef0.html" title="Portail:Économie">économie</a>.</strong></div>
<div class="bandeau-texte">Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant. <b>(<a href="../../../../articles/c/o/m/Aide%7EComment_modifier_une_page_32be.html" title="Aide:Comment modifier une page">Comment ?</a>)</b>.</div>
</td>
</tr>
</table>
</div>
<p>Le <b>Laissez-faire</b> est un <a href="../../../../articles/c/o/u/Courant_de_pens%C3%A9e_%C3%A9conomique.html" class="mw-redirect" title="Courant de pensée économique">courant de pensée économique</a> et politique primitivement né en opposition au <a href="../../../../articles/m/e/r/Mercantilisme.html" title="Mercantilisme">mercantilisme</a>. De nos jours il s'oppose en économie aux politiques <a href="../../../../articles/i/n/t/Interventionnisme.html" title="Interventionnisme">interventionnistes</a>. Le terme représente également un principe dans la philosophie chinoise.</p>
<p>Comme <a href="../../../../articles/c/o/u/Courant_de_pens%C3%A9e_%C3%A9conomique.html" class="mw-redirect" title="Courant de pensée économique">courant de pensée économique</a>, l'expression a circulé au <a href="../../../../articles/x/v/i/XVIIIe_si%C3%A8cle_5004.html" title="XVIIIe siècle"><span class="romain" title="Nombre&#160;écrit en chiffres romains">XVIII</span><sup class="exposant">e</sup>&#160;siècle</a> pour obtenir du <a href="../../../../articles/p/o/u/Pouvoir_politique.html" title="Pouvoir politique">pouvoir</a> monarchique la disparition des obstacles à la création de nouvelles entreprises (suppression des privilèges exclusifs accordés à des compagnies monopolistiques, à des villes portuaires, à des corporations de manufacturiers), mais aussi levée des interdits faits aux nobles et au clergé régulier de s'adonner aux activités productrices marchandes. <a href="../../../../articles/v/i/n/Vincent_de_Gournay_4cf6.html" title="Vincent de Gournay">Vincent de Gournay</a>, qui avait demandé, en 1752, à Trudaine de libérer le commerce du blé entre les provinces et qui s'inquiète de la contrebande, complète la formule en «&#160;laisser faire, laisser passer&#160;» (à l'infinitif). Après sa mort en 1759, elle a été reprise comme un système par les <a href="../../../../articles/p/h/y/Physiocrate.html" class="mw-redirect" title="Physiocrate">physiocrates</a> doctrinaires (à l'impératif).</p>
<p><br /></p>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#Origines_de_l.27expression"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Origines de l'expression</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Courant_de_pens.C3.A9e_.C3.A9conomique"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Courant de pensée économique</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Courant_de_pens.C3.A9e_politique"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Courant de pensée politique</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Philosophie_chinoise"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Philosophie chinoise</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Citations"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Citations</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Notes et références</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Voir_aussi"><span class="tocnumber">7</span> <span class="toctext">Voir aussi</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Bibliographie"><span class="tocnumber">7.1</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Articles_connexes"><span class="tocnumber">7.2</span> <span class="toctext">Articles connexes</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Liens_externes"><span class="tocnumber">7.3</span> <span class="toctext">Liens externes</span></a></li>
</ul>
</li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="Origines_de_l.27expression" id="Origines_de_l.27expression"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" title="Modifier la section&#160;: Origines de l'expression">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Origines de l'expression</span></h2>
<p>On trouve la recommandation «&#160;on laisse faire la nature&#160;» chez <a href="../../../../articles/p/i/e/Pierre_de_Boisguilbert_f545.html" class="mw-redirect" title="Pierre de Boisguilbert">Boisguilbert</a> dans sa Dissertation de 1707. «&#160;Laissez-nous faire&#160;» est la réponse du marchand Legendre à <a href="../../../../articles/j/e/a/Jean-Baptiste_Colbert_ffd4.html" title="Jean-Baptiste Colbert">Colbert</a> qui lui demandait «&#160;que peut-on faire pour vous aider?&#160;» (rapportée par Turgot). La maxime «&#160;laissez faire&#160;» apparaît chez le <a href="../../../../articles/r/e/n/Ren%C3%A9_Louis_de_Voyer_de_Paulmy_d%27Argenson_d619.html" title="René Louis de Voyer de Paulmy d'Argenson">Marquis d'Argenson</a> en 1751, et «&#160;laissez faire, laissez passer&#160;» est attribué par <a href="../../../../articles/t/u/r/Turgot.html" title="Turgot">Turgot</a> à <a href="../../../../articles/v/i/n/Vincent_de_Gournay_4cf6.html" title="Vincent de Gournay">Vincent de Gournay</a> en 1759, dans son Éloge funèbre. Dans tous les cas, c'est une injonction au pouvoir de ne pas intervenir dans l'économie.</p>
<p><a name="Courant_de_pens.C3.A9e_.C3.A9conomique" id="Courant_de_pens.C3.A9e_.C3.A9conomique"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" title="Modifier la section&#160;: Courant de pensée économique">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Courant de pensée économique</span></h2>
<div class="detail plainlinks section"><span><a href="../../../../articles/f/a/i/Image%7EFairytale_waring.png_a566.html" class="image" title="Fairytale waring.png"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/6/6a/Fairytale_waring.png/15px-Fairytale_waring.png" width="15" height="15" border="0" /></a> <span>Cette section est vide, pas assez détaillée ou incomplète. <a href="http://fr.wikipedia.org../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" class="external text" title="http://fr.wikipedia.org../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" rel="nofollow">Votre aide</a> est la bienvenue&#160;!</span></span></div>
<p><a name="Courant_de_pens.C3.A9e_politique" id="Courant_de_pens.C3.A9e_politique"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" title="Modifier la section&#160;: Courant de pensée politique">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Courant de pensée politique</span></h2>
<div class="detail plainlinks section"><span><a href="../../../../articles/f/a/i/Image%7EFairytale_waring.png_a566.html" class="image" title="Fairytale waring.png"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/6/6a/Fairytale_waring.png/15px-Fairytale_waring.png" width="15" height="15" border="0" /></a> <span>Cette section est vide, pas assez détaillée ou incomplète. <a href="http://fr.wikipedia.org../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" class="external text" title="http://fr.wikipedia.org../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" rel="nofollow">Votre aide</a> est la bienvenue&#160;!</span></span></div>
<p><a name="Philosophie_chinoise" id="Philosophie_chinoise"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" title="Modifier la section&#160;: Philosophie chinoise">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Philosophie chinoise</span></h2>
<p>Dans la <a href="../../../../articles/p/h/i/Philosophie_chinoise.html" title="Philosophie chinoise">philosophie chinoise</a>, le laisser faire est un principe que l'on retrouve dans le <a href="../../../../articles/d/a/o/Dao_De_Jing_54a6.html" title="Dao De Jing">Dao De Jing</a> et au cœur du <a href="../../../../articles/t/a/o/Taoisme.html" class="mw-redirect" title="Taoisme">taoisme</a> ou du <a href="../../../../articles/c/o/n/Confucianisme.html" title="Confucianisme">confucianisme</a>. On le retrouve également dans les mises en pratique dans des <a href="../../../../articles/a/r/t/Art_martial.html" title="Art martial">arts martiaux</a> comme le <a href="../../../../articles/t/a/i/Tai-chi.html" class="mw-redirect" title="Tai-chi">tai-chi</a> ou dans le <a href="../../../../articles/z/e/n/Zen.html" title="Zen">zen</a>, où ce laisser faire consiste entre autres à relâcher le contrôle rigide de soi pour <i>laisser parler le corps</i>. C'est une forme de maintien énergique des équilibres qu'il ne faut pas confondre avec une interprétation à l'occidentale de <i>laisser aller</i>.</p>
<p><a name="Citations" id="Citations"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" title="Modifier la section&#160;: Citations">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Citations</span></h2>
<p>«&#160;<i>Laissez faire, telle devrait être la devise de toute puissance publique, depuis que le monde est civilisé. Détestable principe que celui de ne vouloir grandir que par l'abaissement de nos voisins! Il n'y a que la méchanceté et la malignité du cœur de satisfaites dans ce principe, et l’intérêt y est opposé. Laissez faire, morbleu! Laissez faire!!</i>&#160;» (Marquis d'Argenson)</p>
<p>" Tout homme qui agit s’enrichit, ou en enrichit un autre. Au contraire tout homme qui ne fait rien s’appauvrit, ou appauvrit celui aux dépens duquel il vit. Ces deux mots, laisser faire et laisser passer, étant deux sources continuelles d’actions, seraient donc pour nous deux sources continuelles de richesses". (Conclusion des "Réflexions sur la contrebande" de Vincent de Gournay, Grenoble Septembre 1753</p>
<p>«&#160;<i>Ce que l’État doit à chacun de ses membres c'est la destruction des obstacles qui les gêneraient dans leur industrie (...). Les hommes sont-ils puissamment intéressés au bien que vous voulez leur procurer&#160;? LAISSEZ-LES FAIRE. Voilà le grand, l'unique principe.</i>&#160;» (<a href="../../../../articles/t/u/r/Turgot.html" title="Turgot">Turgot</a>, article «&#160;Fondation&#160;» pour l'Encyclopédie de D'Alembert et Diderot)</p>
<p>«&#160;<i>Laissez faire ne signifie pas&#160;: laissez agir des forces mécaniques sans âme. Il signifie&#160;: permettez à chaque individu de choisir comment il veut coopérer dans la division sociale du travail; permettez aux consommateurs de déterminer ce que les entrepreneurs doivent produire.</i>&#160;» (<a href="../../../../articles/l/u/d/Ludwig_von_Mises_a075.html" title="Ludwig von Mises">Ludwig von Mises</a>, <a href="../../../../articles/l/27/a/L%27Action_humaine_4db2.html" class="mw-redirect" title="L'Action humaine">L'Action humaine</a>)</p>
<p>Certains voient dans l'économie mondialisée actuelle une certaine forme de <i>laissez-fairisme</i>. Ainsi <a href="../../../../articles/m/a/u/Maurice_Allais_0f3b.html" title="Maurice Allais">Maurice Allais</a><sup id="cite_ref-0" class="reference"><a href="#cite_note-0" title=""><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, polytechnicien et <a href="../../../../articles/p/r/i/Prix_de_la_Banque_de_Su%C3%A8de_en_sciences_%C3%A9conomiques_en_m%C3%A9moire_d%27Alfred_Nobel_af69.html" title="Prix de la Banque de Suède en sciences économiques en mémoire d'Alfred Nobel">« Prix Nobel » d'économie</a> estime&#160;: «&#160;<i>Comment la nouvelle doctrine du <a href="../../../../articles/l/i/b/Libre_%C3%A9change.html" class="mw-redirect" title="Libre échange">libre échangisme</a> mondialiste a-t-elle pu s'imposer alors qu'en réalité elle n'a entraîné que désordres et misères dans le monde entier&#160;? Il y a sans doute à cela trois raisons essentielles&#160;: un enseignement erroné dans toutes les universités du monde, une funeste confusion entre</i> <a href="../../../../articles/l/i/b/Lib%C3%A9ralisme.html" title="Libéralisme">libéralisme</a> <i>et</i> laissez-fairisme<i>, la domination des <a href="../../../../articles/m/u/l/Multinationale.html" title="Multinationale">multinationales</a> américaines.</i>&#160;»</p>
<p><a name="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences" id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" title="Modifier la section&#160;: Notes et références">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Notes et références</span></h2>
<div style="font-size: 85%">
<ol class="references">
<li id="cite_note-0"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-0" title="">↑</a></span> <a href="http://allais.maurice.free.fr/Consti9.htm" class="external text" title="http://allais.maurice.free.fr/Consti9.htm" rel="nofollow">Citation sur le site de Maurice Allais</a></li>
</ol>
</div>
<p><a name="Voir_aussi" id="Voir_aussi"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" title="Modifier la section&#160;: Voir aussi">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Voir aussi</span></h2>
<p><a name="Bibliographie" id="Bibliographie"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" title="Modifier la section&#160;: Bibliographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Bibliographie</span></h3>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/t/u/r/Turgot.html" title="Turgot">Turgot</a>, <i>Éloge de Vincent de Gournay</i>, 1759</li>
<li>G.Schelle, <i>Vincent de Gournay</i>, Paris, Guillaumin, 1897, 300 p.</li>
<li>T. Tsuda, <i>Un économiste trahi, Vincent de Gournay</i>, Tokyo 1983</li>
<li>S. Meyssonnier, <i>la "Balance des hommes</i>, 1990.</li>
<li>T. Tsuda, <i>Mémoire et lettres de Vincent de Gournay</i>, Tokyo 1993</li>
<li>C Marquié, thèse sur&#160;: «&#160;L'industrie textile du XVIII ° siècle &#160;».</li>
<li><i>Commerce, population et société autour de Vincent de Gournay</i>, INED 12-2007</li>
<li>N. Hagen, <i>Laissez-faire, laissez-passer</i></li>
</ul>
<p><a name="Articles_connexes" id="Articles_connexes"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" title="Modifier la section&#160;: Articles connexes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Articles connexes</span></h3>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/l/i/b/Lib%C3%A9ralisme_%C3%A9conomique.html" title="Libéralisme économique">Libéralisme économique</a></li>
<li><a href="../../../../articles/h/i/s/Histoire_du_lib%C3%A9ralisme_%C3%A9conomique.html" title="Histoire du libéralisme économique">Histoire du libéralisme économique</a></li>
<li><a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89cole_de_Chicago_%28%C3%A9conomie%29_e143.html" title="École de Chicago (économie)">École de Chicago</a></li>
<li><a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89cole_de_Manchester_c938.html" title="École de Manchester">École de Manchester</a></li>
<li><a href="../../../../articles/t/a/o/Taoisme.html#Laisser-faire" class="mw-redirect" title="Taoisme">Taoisme#Laisser-faire</a></li>
</ul>
<p><a name="Liens_externes" id="Liens_externes"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html" title="Modifier la section&#160;: Liens externes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Liens externes</span></h3>
<ul>
<li><a href="http://fr.liberpedia.org/Laissez-faire" class="external text" title="http://fr.liberpedia.org/Laissez-faire" rel="nofollow">Article "Laissez-faire" sur <i>Liberpédia</i></a>.</li>
<li><span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: anglais">(en)</span><span style="font-family:monospace; font-weight:bold; font-size:90%; cursor:help;" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[pdf]</span><a href="http://hsozkult.geschichte.hu-berlin.de/daten/2005/gerlach_christian_wu-wei.pdf" class="external text" title="http://hsozkult.geschichte.hu-berlin.de/daten/2005/gerlach_christian_wu-wei.pdf" rel="nofollow">Wu-Wei in Europe. A Study of Eurasian Economic Thought</a> von Christian Gerlach, London School of Economics – März 2005</li>
</ul>
<p style="margin:0; padding:0; line-height:1em;"><br clear="all" style="margin:0; padding:0; clear:both; line-height:1em;" /></p>
<div style="margin-right:.5em;" align="left">
<div class="NavFrame" style="margin-top:0em; margin-bottom:0; width:99%; border-style:solid; -moz-border-radius:0;border-color:#AAAAAA; background-color:#FFFFFF;" title="[ Dérouler ]">
<div class="NavHead" align="center" style="height:1.6em; background-color:#FFECB2; color:black;"><b>Systèmes économiques</b></div>
<div class="NavContent" style="margin:0px; background:white; display:block; font-size:1em" align="center">
<p><b>principaux <a href="../../../../articles/s/y/s/Syst%C3%A8me_%C3%A9conomique.html" title="Système économique">systèmes économiques</a>&#160;:</b><br />
<a href="../../../../articles/c/a/p/Capitalisme.html" title="Capitalisme">Capitalisme</a>&#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_de_march%C3%A9.html" title="Économie de marché">Économie de marché</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_sociale_de_march%C3%A9.html" title="Économie sociale de marché">Économie sociale de marché</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_de_transition.html" title="Économie de transition">Économie de transition</a> &#160;· <a href="../../../../articles/a/u/t/Autarcie.html" title="Autarcie">Autarcie</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_ouverte.html" title="Économie ouverte">Économie ouverte</a> &#160;· <a href="../../../../articles/c/a/p/Capitalisme_rh%C3%A9nan.html" title="Capitalisme rhénan">Capitalisme rhénan</a> &#160;· <a href="../../../../articles/c/o/r/Corporatisme.html" title="Corporatisme">Corporatisme</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_duale.html" title="Économie duale">Économie duale</a> &#160;·<a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_informelle.html" title="Économie informelle">Économie informelle</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_mixte.html" title="Économie mixte">Économie mixte</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_planifi%C3%A9e.html" title="Économie planifiée">Économie planifiée</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_de_subsistance.html" title="Économie de subsistance">Économie de subsistance</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_socialiste.html" title="Économie socialiste">Économie socialiste</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/t/a/%C3%89tat-providence.html" title="État-providence">État-providence</a><br />
<b>autres modèles</b><br />
<small><a href="../../../../articles/c/h/a/Chasseur-cueilleur.html" title="Chasseur-cueilleur">Chasse et cueillette</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_de_don.html" title="Économie de don">Économie de don</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_palatine.html" title="Économie palatine">Économie palatine</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_des_plantations.html" class="mw-redirect" title="Économie des plantations">Économie des plantations</a> &#160;· <strong class="selflink">Laissez-faire</strong> &#160;· <a href="../../../../articles/m/a/r/March%C3%A9_libre.html" title="Marché libre">Marché libre</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_participative.html" title="Économie participative">Économie participative</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_post-industrielle.html" title="Économie post-industrielle">Économie de l'information</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_solidaire.html" title="Économie solidaire">Économie solidaire</a> &#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_souterraine.html" title="Économie souterraine">Économie souterraine</a> &#160;·<a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89conomie_virtuelle.html" title="Économie virtuelle">Économie virtuelle</a></small></p>
</div>
<div class="NavEnd"></div>
</div>
</div>
<ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail">
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/e/u/r/Image%7EEUR_1_%282007_issue%29.png_f43b.html" class="image" title="Icône du portail de l’économie"><img alt="Icône du portail de l’économie" src="../../../../images/shared/thumb/5/5a/EUR_1_(2007_issue).png/24px-EUR_1_(2007_issue).png" width="24" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/Portail%7E%C3%89conomie_8ef0.html" title="Portail:Économie">Portail de l’économie</a></span></span></li>
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/l/i/b/Image%7ELiberty-statue-from-below.jpg_56fd.html" class="image" title="Icône du portail du libéralisme"><img alt="Icône du portail du libéralisme" src="../../../../images/shared/thumb/3/37/Liberty-statue-from-below.jpg/32px-Liberty-statue-from-below.jpg" width="32" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/l/i/b/Portail%7ELib%C3%A9ralisme_ed2f.html" title="Portail:Libéralisme">Portail du libéralisme</a></span></span></li>
</ul>
<p><span class="BA" id="BA-interwiki-zh" style="display:none;"></span></p>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 633/1000000
Post-expand include size: 11137/2048000 bytes
Template argument size: 2556/2048000 bytes
Expensive parser function count: 2/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/i/d/%C3%A9/Cat%C3%A9gorie%7EId%C3%A9ologie_8e52.html" title="Catégorie:Idéologie">Idéologie</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/c/o/u/Cat%C3%A9gorie%7ECourant_d%27inspiration_lib%C3%A9rale_ccc0.html" title="Catégorie:Courant d'inspiration libérale">Courant d'inspiration libérale</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/Cat%C3%A9gorie%7E%C3%89cole_de_pens%C3%A9e_%C3%A9conomique_bd2e.html" title="Catégorie:École de pensée économique">École de pensée économique</a></span></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-cats-hidden">Catégorie cachée&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/w/i/k/Cat%C3%A9gorie%7EWikip%C3%A9dia%7E%C3%A9bauche_%C3%A9conomie_f15b.html" title="Catégorie:Wikipédia:ébauche économie">Wikipédia:ébauche économie</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       	       ><a href="../../../../articles/l/a/i/Discuter%7ELaissez-faire_dd77.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Laissez-faire">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../bs/articles/e/k/o/Ekonomski_liberalizam.html">Bosanski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ca/articles/l/a/i/Laissez_faire.html">Català</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../cs/articles/l/a/i/Laissez_faire.html">Česky</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../cy/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Cymraeg</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../da/articles/l/a/i/Laissez_faire.html">Dansk</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../es/articles/l/a/i/Laissez_faire.html">Español</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../et/articles/l/a/i/Laissez_faire.html">Eesti</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../eu/articles/l/a/i/Laissez_faire.html">Euskara</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../fi/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Suomi</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../he/articles/%D7%9C/%D7%A1/%D7%94/%D7%9C%D7%A1%D7%94_%D7%A4%D7%A8.html">עברית</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../hr/articles/l/a/i/Laissez_faire.html">Hrvatski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../hu/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Magyar</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../id/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Bahasa Indonesia</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../it/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Italiano</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ja/articles/%E3%83%AC/%E3%83%83/%E3%82%BB/%E3%83%AC%E3%83%83%E3%82%BB%E3%83%95%E3%82%A7%E3%83%BC%E3%83%AB.html">日本語</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ms/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Bahasa Melayu</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nl/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Nederlands</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../no/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">‪Norsk (bokmål)‬</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pl/articles/l/e/s/Leseferyzm.html">Polski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pt/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Português</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ru/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Русский</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sco/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Scots</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../simple/articles/l/a/i/Laissez_faire.html">Simple English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sk/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Slovenčina</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sr/articles/%D0%BB/%D0%B5/%D1%81/%D0%9B%D0%B5%D1%81%D0%B5_%D1%84%D0%B5%D1%80.html">Српски / Srpski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sv/articles/l/a/i/Laissez_faire.html">Svenska</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../tr/articles/l/a/i/Laissez_faire.html">Türkçe</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../uk/articles/l/a/i/Laissez-faire.html">Українська</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../zh/articles/%E8%87%AA/%E7%94%B1/%E6%94%BE/%E8%87%AA%E7%94%B1%E6%94%BE%E4%BB%BB.html">中文</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 14 juin 2008 à 02:22 par Utilisateur <a href="../../../../articles/d/u/m/Utilisateur%7EDumZiBoT_1015.html" title="Utilisateur:DumZiBoT">DumZiBoT</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/t/x/i/Utilisateur%7ETXiKiBoT_cfd6.html" title="Utilisateur:TXiKiBoT">TXiKiBoT</a>, <a href="../../../../articles/f/u/u/Utilisateur%7EFuucx_d5eb.html" title="Utilisateur:Fuucx">Fuucx</a>, <a href="../../../../articles/h/e/r/Utilisateur%7EHERMAPHRODITE_1623.html" title="Utilisateur:HERMAPHRODITE">HERMAPHRODITE</a>, <a href="../../../../articles/b/a/r/Utilisateur%7EBaronnet_f445.html" title="Utilisateur:Baronnet">Baronnet</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/v/o/l/Utilisateur%7EVolkovBot_0e6c.html" title="Utilisateur:VolkovBot">VolkovBot</a>, <a href="../../../../articles/b/o/m/Utilisateur%7EBombastus_c995.html" title="Utilisateur:Bombastus">Bombastus</a>, <a href="../../../../articles/e/l/v/Utilisateur%7EElvin_179b.html" title="Utilisateur:Elvin">Elvin</a>, <a href="../../../../articles/m/a/c/Utilisateur%7EMaCRoEco_fe2a.html" title="Utilisateur:MaCRoEco">MaCRoEco</a>, <a href="../../../../articles/s/a/n/Utilisateur%7ESanao_f541.html" title="Utilisateur:Sanao">Sanao</a>, <a href="../../../../articles/a/p/o/Utilisateur%7EApollon_b419.html" title="Utilisateur:Apollon">Apollon</a>, <a href="../../../../articles/d/o/r/Utilisateur%7EDorganBot_32ef.html" title="Utilisateur:DorganBot">DorganBot</a>, <a href="../../../../articles/j/a/n/Utilisateur%7EJAnDbot_ea65.html" title="Utilisateur:JAnDbot">JAnDbot</a>, <a href="../../../../articles/s/a/s/Utilisateur%7ESashatoBot_387e.html" title="Utilisateur:SashatoBot">SashatoBot</a>, <a href="../../../../articles/s/m/i/Utilisateur%7ESmily_62c9.html" title="Utilisateur:Smily">Smily</a>, Gariq, <a href="../../../../articles/l/e/a/Utilisateur%7ELeag_bdb3.html" title="Utilisateur:Leag">Leag</a>, <a href="../../../../articles/b/o/t/Utilisateur%7EBotMultichill_5179.html" title="Utilisateur:BotMultichill">BotMultichill</a>, <a href="../../../../articles/a/m/a/Utilisateur%7EAmaraBot_b9f9.html" title="Utilisateur:AmaraBot">AmaraBot</a>, <a href="../../../../articles/b/o/t/Utilisateur%7EBot-Schafter_7d23.html" title="Utilisateur:Bot-Schafter">Bot-Schafter</a>, <a href="../../../../articles/o/l/l/Utilisateur%7EOllamh_5bf0.html" title="Utilisateur:Ollamh">Ollamh</a>, <a href="../../../../articles/e/s/c/Utilisateur%7EEscarbot_177b.html" title="Utilisateur:Escarbot">Escarbot</a>, <a href="../../../../articles/f/l/a/Utilisateur%7EFlaBot_bc06.html" title="Utilisateur:FlaBot">FlaBot</a>, <a href="../../../../articles/t/h/i/Utilisateur%7EThijs%21bot_c2d6.html" title="Utilisateur:Thijs!bot">Thijs!bot</a>, <a href="../../../../articles/s/w/e/Utilisateur%7ESweet_Million_d837.html" title="Utilisateur:Sweet Million">Sweet Million</a>, <a href="../../../../articles/7E/p/y/Utilisateur%7E_Pyb_c74e.html" title="Utilisateur:~Pyb">~Pyb</a>, <a href="../../../../articles/f/h/_/Utilisateur%7EFH_a63c.html" title="Utilisateur:FH">FH</a>, <a href="../../../../articles/l/i/q/Utilisateur%7ELiquid-aim-bot_78e0.html" title="Utilisateur:Liquid-aim-bot">Liquid-aim-bot</a>, <a href="../../../../articles/a/l/i/Utilisateur%7EAliesin_5e26.html" title="Utilisateur:Aliesin">Aliesin</a>, <a href="../../../../articles/t/u/r/Utilisateur%7ETurion_2e7c.html" title="Utilisateur:Turion">Turion</a>, <a href="../../../../articles/b/o/b/Utilisateur%7EBob08_5a46.html" title="Utilisateur:Bob08">Bob08</a>, <a href="../../../../articles/h/d/d/Utilisateur%7EHDDTZUZDSQ_bd34.html" title="Utilisateur:HDDTZUZDSQ">HDDTZUZDSQ</a>, <a href="../../../../articles/c/h/r/Utilisateur%7EChris93_f10d.html" title="Utilisateur:Chris93">Chris93</a>, <a href="../../../../articles/k/a/e/Utilisateur%7EKaewa_Koyangi_ad7d.html" title="Utilisateur:Kaewa Koyangi">Kaewa Koyangi</a>, <a href="../../../../articles/s/a/n/Utilisateur%7ESand_05da.html" title="Utilisateur:Sand">Sand</a>, <a href="../../../../articles/y/u/r/Utilisateur%7EYurikBot_0f63.html" title="Utilisateur:YurikBot">YurikBot</a>, Zoumbalalaya, <a href="../../../../articles/d/a/v/Utilisateur%7EDavid_Berardan_beca.html" title="Utilisateur:David Berardan">David Berardan</a>, <a href="../../../../articles/s/a/r/Utilisateur%7ESarvok_7868.html" title="Utilisateur:Sarvok">Sarvok</a>, <a href="../../../../articles/g/u/k/Utilisateur%7EGukguukk28_4749.html" title="Utilisateur:Gukguukk28">Gukguukk28</a>, <a href="../../../../articles/p/h/e/Utilisateur%7EPhe_0278.html" title="Utilisateur:Phe">Phe</a>, <a href="../../../../articles/e/s/k/Utilisateur%7EEskimbot_5ab8.html" title="Utilisateur:Eskimbot">Eskimbot</a>, <a href="../../../../articles/a/3/_/Utilisateur%7EA3_nm_d91b.html" title="Utilisateur:A3 nm">A3 nm</a> et <a href="../../../../articles/d/e/a/Utilisateur%7EDeansfa_9010.html" title="Utilisateur:Deansfa">Deansfa</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX