Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/b/i/g/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles/b////i/g/Bigorneau.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Bigorneau - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Bigorneau</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <table style="margin-top:3px; margin-bottom:3px; margin-left:1em; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; float:right; clear:right; font-size:90%;">
<tr>
<td style="background: #ececec; padding: 0 5px 0 5px;">
<center><big><i><a href="../../../../articles/n/o/m/Nom_vernaculaire.html" title="Nom vernaculaire">Nom vernaculaire</a> ou<br />
<a href="../../../../articles/n/o/m/Nom_normalis%C3%A9.html" title="Nom normalisé">nom normalisé</a> ambigu&#160;:</i></big></center>
<div style="margin-top: 9px;"></div>
Le terme «&#160;<b>Bigorneau</b>&#160;» désigne, en français,<br />
plusieurs <a href="../../../../articles/t/a/x/Taxon.html" title="Taxon">taxons</a> distincts.</td>
</tr>
<tr>
<td style="background:#ffffff; text-align:center; color:white; font-weight:bold"><font color="black"><big>Bigorneau</big></font></td>
</tr>
<tr>
<td style="background: #ffffff; padding: 0 5px 0 5px;">
<div class="center">
<div class="floatnone"><span><a href="../../../../articles/l/i/t/Image%7ELittorina_littorina.jpg_8fa7.html" class="image" title="Coquilles du bigorneau Littorina littorea"><img alt="Coquilles du bigorneau Littorina littorea" src="../../../../images/shared/thumb/e/ea/Littorina_littorina.jpg/250px-Littorina_littorina.jpg" width="250" height="163" border="0" /></a></span></div>
</div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="background: #ffffff; text-align:center; padding: 0 5px 0 5px;">Coquilles du bigorneau <i><a href="../../../../articles/l/i/t/Littorina_littorea.html" title="Littorina littorea">Littorina littorea</a></i></td>
</tr>
<tr>
<td style="background:#FFAE80; text-align:center; color:white; font-weight:bold"><font color="white">Taxons concernés</font></td>
</tr>
<tr>
<td style="background: #ffffff; padding: 0 5px 0 5px;">
<ul>
<li>Sous-classe&#160;:
<ul>
<li><a href="../../../../articles/p/r/o/Prosobranchia.html" title="Prosobranchia">Prosobranchia</a></li>
</ul>
</li>
<li>Principales familles&#160;:
<ul>
<li><a href="../../../../articles/t/r/o/Trochidae.html" title="Trochidae">Trochidae</a></li>
<li><a href="../../../../articles/l/i/t/Littorinidae.html" title="Littorinidae">Littorinidae</a></li>
<li><a href="../../../../articles/m/u/r/Muricidae.html" title="Muricidae">Muricidae</a></li>
</ul>
</li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<p>Le <b>bigorneau</b> (probable dérivé de bigorne<sup id="cite_ref-0" class="reference"><a href="#cite_note-0" title=""><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), dans l'acception la plus usuelle et la plus étroite, notamment commerciale, est le plus consommé des petits <a href="../../../../articles/g/a/s/Gast%C3%A9ropode.html" class="mw-redirect" title="Gastéropode">gastéropodes</a> marins à coquille spiralée. Dans ce sens, il correspond à l'espèce <i><a href="../../../../articles/l/i/t/Littorina_littorea.html" title="Littorina littorea">Littorina littorea</a></i>. Du fait de son importance économique, ce nom est compris et utilisé partout, y compris au Québec où il a fait l'objet d'une décision de normalisation de la part de l'Office québécois de la langue française.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1" title=""><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></p>
<p>De manière un peu plus large, le terme désigne d'abord les <a href="../../../../articles/l/i/t/Littorine.html" class="mw-redirect" title="Littorine">littorines</a>, c'est-à-dire les représentants de la famille des <a href="../../../../articles/l/i/t/Littorinidae.html" title="Littorinidae">littorinidés</a> et plus spécialement du genre <i><a href="../../../../articles/l/i/t/Littorina.html" title="Littorina">Littorina</a></i>.</p>
<p>Enfin, dans le sens le plus général, par extension — et par confusion —, on appelle familièrement «&#160;bigorneaux&#160;» divers petits gastéropodes marins, en particulier ceux de l'<a href="../../../../articles/e/s/t/Estran.html" title="Estran">estran</a>, pourvu que leur coquille soit spiralée (par opposition aux <a href="../../../../articles/p/a/t/Patelle.html" class="mw-redirect" title="Patelle">patelles</a>) et bombée. C'est à cette signification approximative que se rattache la désignation de certains membres de la famille des <a href="../../../../articles/m/u/r/Muricidae.html" title="Muricidae">Muricidae</a> sous le nom de «&#160;bigorneaux perceurs&#160;».</p>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#Taxons_concern.C3.A9s"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Taxons concernés</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Les_littorines"><span class="tocnumber">1.1</span> <span class="toctext">Les littorines</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Les_troques"><span class="tocnumber">1.2</span> <span class="toctext">Les troques</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Bigorneaux_perceurs"><span class="tocnumber">1.3</span> <span class="toctext">Bigorneaux perceurs</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Autres_noms_vernaculaires"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Autres noms vernaculaires</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Notes et références</span></a></li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="Taxons_concern.C3.A9s" id="Taxons_concern.C3.A9s"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/g/Bigorneau.html" title="Modifier la section&#160;: Taxons concernés">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Taxons concernés</span></h2>
<p><a name="Les_littorines" id="Les_littorines"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/g/Bigorneau.html" title="Modifier la section&#160;: Les littorines">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Les littorines</span></h3>
<ul>
<li><i><a href="../../../../articles/l/i/t/Littorina_littorea.html" title="Littorina littorea">Littorina littorea</a></i>, le «&#160;vrai&#160;» bigorneau, encore connu selon les régions et les auteurs sous les noms de bigorneau commun, bigorneau gris ou bigorneau anglais (au Canada où il a été introduit).</li>
</ul>
<p>Les autres littorines ont également droit à cette appellation et sont même régulièrement affectées d'une nomenclature binominale avec «&#160;bigorneau&#160;» comme composant générique. Les plus connues sont&#160;:</p>
<ul>
<li><i>Littorina obtusata</i>, nommé bigorneau jaune (c'est l'espèce dont les enfants font des colliers sur les côtes françaises), ou bigorneau lisse&#160;;</li>
<li><i>Littorina saxatilis</i>, nommé bigorneau rude, bigorneau rugueux ou encore bigorneau des rochers.</li>
</ul>
<p><a name="Les_troques" id="Les_troques"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/g/Bigorneau.html" title="Modifier la section&#160;: Les troques">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Les troques</span></h3>
<p>Certains représentants de la famille des <a href="../../../../articles/t/r/o/Trochidae.html" title="Trochidae">Trochidae</a> (troques, gibbules) sont régulièrement appelés «&#160;bigorneaux de chien&#160;» sur le littoral atlantique français. Cette appellation est probablement liée au fait qu'ils sont méprisés, leur valeur alimentaire étant jugée bien moindre que celle du «&#160;vrai&#160;» bigorneau&#160;: ils sont plus durs, souvent moins charnus et moins savoureux.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2" title=""><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> En fait, on tend à nommer «&#160;bigorneau de chien&#160;» toute espèce de bigorneau que l'on ne mange pas, y compris les bigorneaux perceurs (voir plus bas) ou les <a href="../../../../articles/n/a/s/Nassariidae.html" title="Nassariidae">nasses</a>.</p>
<ul>
<li><i>Osilinus lineatus</i>, le plus grand des bigorneaux de chien avec <i>Gibbula magus</i>, a été régulièrement consommé par les populations côtières depuis la préhistoire;<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3" title=""><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> il est parfois également nommé «&#160;bigorneau gris&#160;».</li>
</ul>
<ul>
<li><i>Calliostoma zizyphinum</i>, une autre troque, a été signalée sous le nom de «&#160;bigorneau de homard&#160;».<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4" title=""><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></li>
</ul>
<p><a name="Bigorneaux_perceurs" id="Bigorneaux_perceurs"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/g/Bigorneau.html" title="Modifier la section&#160;: Bigorneaux perceurs">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Bigorneaux perceurs</span></h3>
<p>Un certain nombre d'espèces de la famille des <a href="../../../../articles/m/u/r/Muricidae.html" title="Muricidae">muricidés</a> portent le nom de <i>bigorneaux perceurs</i>. Il s'agit d'animaux prédateurs, s'alimentant essentiellement à partir de <a href="../../../../articles/b/i/v/Bivalve.html" class="mw-redirect" title="Bivalve">bivalves</a>. Trois d'entre eux sont très régulièrement désignés sous cette appellation en raison des dégâts importants qu'ils peuvent provoquer dans les élevages <a href="../../../../articles/c/o/n/Conchyliculture.html" title="Conchyliculture">conchylicoles</a> (<a href="../../../../articles/m/o/u/Moule_%28mollusque%29.html" class="mw-redirect" title="Moule (mollusque)">moules</a>, <a href="../../../../articles/h/u/%C3%AE/Hu%C3%AEtre.html" title="Huître">huîtres</a>, <a href="../../../../articles/p/a/l/Palourde.html" title="Palourde">palourdes</a>).</p>
<ul>
<li><i>Nucella lapillus</i>, également nommée «&#160;pourpre&#160;».</li>
<li><i><a href="../../../../articles/o/c/e/Ocenebra_erinacea.html" title="Ocenebra erinacea">Ocenebra erinacea</a></i>, aussi connu sous l'appellation vernaculaire «&#160;cormaillot&#160;».</li>
<li><i><a href="../../../../articles/o/c/i/Ocinebrellus_inornatus.html" title="Ocinebrellus inornatus">Ocinebrellus inornatus</a></i>, une espèce originaire de la <a href="../../../../articles/m/e/r/Mer_du_Japon_7646.html" title="Mer du Japon">mer du Japon</a>, introduite accidentellement à la faveur des importations d'huîtres creuses japonaises et qui pose — ou a posé — de graves problèmes économiques dans le bassin de <a href="../../../../articles/m/a/r/Marennes-Ol%C3%A9ron_0fef.html" title="Marennes-Oléron">Marennes-Oléron</a> ainsi qu'au Canada.</li>
</ul>
<p>Le terme de bigorneau perceur peut être employé dans un sens générique. Au Québec, par exemple, <i>Ocenebrellus inornatus</i> est nommé «&#160;bigorneau perceur japonais&#160;». Par ailleurs, deux muricidés invasifs, <i>Rapana venosa</i>, également originaire de la mer du Japon<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5" title=""><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et <i>Urosalpinx cinerea</i>, en provenance des côtes est de l'Amérique du Nord, sont parfois, par extension, qualifiés de bigorneaux perceurs en dépit d'une taille très supérieure à celle d'un bigorneau classique.</p>
<p><a name="Autres_noms_vernaculaires" id="Autres_noms_vernaculaires"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/g/Bigorneau.html" title="Modifier la section&#160;: Autres noms vernaculaires">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Autres noms vernaculaires</span></h2>
<p>Le terme «&#160;bigorneau&#160;» a fini par dominer toutes les autres appellations vernaculaires, au point d'être unanimement compris dans tout le domaine francophone, y compris en Amérique du Nord. D'autres noms peuvent toutefois subsister de manière plus ou moins courante dans l'usage local. La liste ci-dessous est très loin d'être exhaustive.</p>
<ul>
<li>Au Québec, dans les <a href="../../../../articles/p/r/o/Provinces_Maritimes_baca.html" class="mw-redirect" title="Provinces Maritimes">provinces Maritimes</a> et aux <a href="../../../../articles/%C3%AE/l/e/%C3%8Eles_de_la_Madeleine_eda9.html" title="Îles de la Madeleine">îles de la Madeleine</a>, les bigorneaux sont régulièrement nommés «&#160;borlicocos&#160;» (avec diverses variantes),<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6" title=""><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ne pas confondre avec «&#160;bourgots&#160;» (diversement orthographié) qui veut dire Buccin.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7" title=""><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></li>
</ul>
<ul>
<li>À <a href="../../../../articles/b/r/u/Bruxelles.html" title="Bruxelles">Bruxelles</a>, les bigorneaux sont commercialisés sous le nom de <a href="../../../../articles/c/a/r/Caricole.html" title="Caricole">caricoles</a>&#160;; on peut rapprocher ce terme de «&#160;<a href="../../../../../es/articles/c/a/r/caracol_04de.html" class="extiw" title="es:caracol">caracol</a>&#160;», le nom espagnol de l'escargot.</li>
</ul>
<ul>
<li>En <a href="../../../../articles/n/o/r/Normandie.html" title="Normandie">Normandie</a> et plus généralement sur tout le littoral de la Manche, le terme «&#160;vignot&#160;» (ou «&#160;vigneau&#160;») semble, à côté de noms plus locaux, toujours répandu chez les populations du littoral.</li>
</ul>
<ul>
<li>En <a href="../../../../articles/b/a/s/Basse-Bretagne_fb98.html" title="Basse-Bretagne">Basse-Bretagne</a> où les appellations en <a href="../../../../articles/l/a/n/Langue_bretonne.html" class="mw-redirect" title="Langue bretonne">langue bretonne</a> sont légion, c'est le terme «&#160;bigorneau&#160;» qui est généralement employé en français, mais il est souvent abrégé en «&#160;bigorne&#160;».</li>
</ul>
<ul>
<li>En <a href="../../../../articles/v/e/n/Vend%C3%A9e_%28d%C3%A9partement%29.html" class="mw-redirect" title="Vendée (département)">Vendée</a> et sur le littoral charentais, à côté d'autres appellations comme «&#160;guignette&#160;» ou «&#160;cagouille&#160;»,<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8" title=""><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> on retrouve l'appellation «&#160;borgau&#160;»<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9" title=""><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> des québécois (on sait que de nombreux habitants de ces régions ont participé à la colonisation de la <a href="../../../../articles/n/o/u/Nouvelle-France_eb7c.html" title="Nouvelle-France">Belle Province</a>).</li>
</ul>
<p>Quant au terme «&#160;littorine&#160;», son origine est manifestement savante puisqu'il s'agit de la francisation du nom de genre latin <i>Littorina</i>. Il est toutefois désormais couramment utilisé, avec ou sans épithète, pour désigner les différentes espèces de ce genre.</p>
<p>Il arrive enfin — peu fréquemment il est vrai — que la dénomination «&#160;escargot de mer&#160;» soit proposée en synonymie de «&#160;bigorneau&#160;», presque toujours dans des documents de vulgarisation. Il est peu probable qu'elle ait une origine véritablement populaire. Il s'agirait plutôt d'une désignation à visée pédagogique, soulignant la ressemblance entre un animal terrestre universellement connu et un parent maritime certainement moins familier, en particulier pour les populations de l'intérieur. En Bretagne on parle aussi du "pharin", sans doute parce qu'il est bien souvent l'hôte des phares.</p>
<p><a name="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences" id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/g/Bigorneau.html" title="Modifier la section&#160;: Notes et références">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Notes et références</span></h2>
<div class="references-small" style="column-count:1; -moz-column-count:1; -webkit-column-count:1;">
<div style="font-size: 85%">
<ol class="references">
<li id="cite_note-0"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-0" title="">↑</a></span> <span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: français">(fr)</span> Définitions <a href="http://www.cnrtl.fr/lexicographie/Bigorneau" class="external text" title="http://www.cnrtl.fr/lexicographie/Bigorneau" rel="nofollow">lexicographiques</a> et <a href="http://www.cnrtl.fr/etymologie/Bigorneau" class="external text" title="http://www.cnrtl.fr/etymologie/Bigorneau" rel="nofollow">étymologiques</a> de Bigorneau du <a href="../../../../articles/c/e/n/Centre_national_de_ressources_textuelles_et_lexicales.html" title="Centre national de ressources textuelles et lexicales">CNRTL</a>.</li>
<li id="cite_note-1"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-1" title="">↑</a></span> Normalisation - Avis terminologiques de <a href="http://www.olf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/officialisation/terminologique/fiches/1198886.html" class="external text" title="http://www.olf.gouv.qc.ca/ressources/bibliotheque/officialisation/terminologique/fiches/1198886.html" rel="nofollow">Office québécois de la langue française</a></li>
<li id="cite_note-2"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-2" title="">↑</a></span> «&#160;Quel grouillement de vie peut révéler le dessous d'une touffe de fucus qu'on soulève ou le revers d'une pierre qu'on retourne&#160;! Nous avions apparemment une vocation de chasseurs beaucoup plus que de naturalistes. Plus prêts à utiliser nos observations qu'à en jouir et à les classer, nous devînmes bien vite d'ardents chercheurs de bigorneaux, très fiers de contribuer ainsi à la subsistance familiale pour une part que nous n'étions pas d'humeur à sous-estimer, faisant valoir, à table, dans l'odorante fumée que déga­geait le plat, l'excellence, la grosseur de nos coquillages et nous indignant contre l'X cou­pable, quand par hasard un <a href="../../../../articles/b/e/r/Bernard-l%27ermite.html" class="mw-redirect" title="Bernard-l'ermite">bernard-l'ermite</a> ou un bigorneau de chien se trouvait mêlé à l'hon­nête amas des authentiques.&#160;» Auguste Dupouy. Souvenirs d’un pêcheur en eau salée. Éditions B. Arthaud</li>
<li id="cite_note-3"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-3" title="">↑</a></span> Dupont C., 2003. La malacofaune de sites mésolithiques et néolithiques de la façade atlantique de la France&#160;: Contribution à l’économie et à l’identité culturelle des groupes concernés. Thèse de Doctorat nouveau (ar.92) de Préhistoire, Ethnologie et Anthropologie de l’Université de Paris I–Panthéon-Sorbonne, 542 p.</li>
<li id="cite_note-4"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-4" title="">↑</a></span> Berr, A.G. 1973. Ichthyonymie bretonne. Tome 2- Ichthyonymes bretons. Thèse de l'Université de Bretagne occidentale, Brest, 506 p.</li>
<li id="cite_note-5"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-5" title="">↑</a></span> Camus, P. (2001). Un bien discret et redoutable prédateur de coquillages, l’exotique globe-trotter&#160;: Rapana venosa. La Vigie, n° 26, 3-9 <a href="http://www.ifremer.fr/envlit/documentation/documents.htm#5" class="external text" title="http://www.ifremer.fr/envlit/documentation/documents.htm#5" rel="nofollow">Ifremer</a>.</li>
<li id="cite_note-6"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-6" title="">↑</a></span> Union des pêcheurs des Maritimes. Espèces de poissons pêchées actuellement par nos membres<a href="http://www.mfu-upm.com/french/index.cfm?id=190" class="external autonumber" title="http://www.mfu-upm.com/french/index.cfm?id=190" rel="nofollow">[1]</a>.</li>
<li id="cite_note-7"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-7" title="">↑</a></span> <a href="http://www.osl.gc.ca/guide_sp/fr/invert/sp/b-undatum.html" class="external text" title="http://www.osl.gc.ca/guide_sp/fr/invert/sp/b-undatum.html" rel="nofollow">Guide d'identification d'espèces marines du Saint-Laurent</a></li>
<li id="cite_note-8"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-8" title="">↑</a></span> Véron, G. (1992). Le bigorneau commun. <i>In</i> Les algues et invertébrés marins des pêches françaises. Ifremer.</li>
<li id="cite_note-9"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-9" title="">↑</a></span> Nadreau, M. Le patois oléronais.<a href="http://www.cabuzel.com/oleron/index.php?option=com_glossary&amp;func=display&amp;letter=B&amp;Itemid=80&amp;catid=70&amp;page=1" class="external autonumber" title="http://www.cabuzel.com/oleron/index.php?option=com_glossary&amp;func=display&amp;letter=B&amp;Itemid=80&amp;catid=70&amp;page=1" rel="nofollow">[2]</a></li>
</ol>
</div>
</div>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 281/1000000
Post-expand include size: 2028/2048000 bytes
Template argument size: 365/2048000 bytes
Expensive parser function count: 0/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/m/o/l/Cat%C3%A9gorie%7EMollusque_%28nom_vernaculaire%29_ea92.html" title="Catégorie:Mollusque (nom vernaculaire)">Mollusque (nom vernaculaire)</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/g/a/s/Cat%C3%A9gorie%7EGast%C3%A9ropode_54f3.html" title="Catégorie:Gastéropode">Gastéropode</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/n/o/m/Cat%C3%A9gorie%7ENom_vernaculaire_ou_nom_normalis%C3%A9_ambigu_75be.html" title="Catégorie:Nom vernaculaire ou nom normalisé ambigu">Nom vernaculaire ou nom normalisé ambigu</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/b/i/g/Bigorneau.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       	       ><a href="../../../../articles/b/i/g/Discuter%7EBigorneau_103c.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bigorneau">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../da/articles/a/l/m/Almindelig_strandsnegl.html">Dansk</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/s/t/r/Strandschnecke.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/c/o/m/Common_Periwinkle_3497.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nn/articles/s/t/r/Strandsnigel.html">‪Norsk (nynorsk)‬</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pt/articles/c/a/r/Caramujo.html">Português</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 19 mai 2008 à 00:45 par Utilisateur <a href="../../../../articles/x/i/c/Utilisateur%7EXic667_0a6e.html" title="Utilisateur:Xic667">Xic667</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/s/t/e/Utilisateur%7EStefBot_70c9.html" title="Utilisateur:StefBot">StefBot</a>, <a href="../../../../articles/k/e/l/Utilisateur%7EKelson_c689.html" title="Utilisateur:Kelson">Kelson</a>, <a href="../../../../articles/b/a/f/Utilisateur%7EBaffab_3793.html" title="Utilisateur:Baffab">Baffab</a>, <a href="../../../../articles/p/h/e/Utilisateur%7EPhe_0278.html" title="Utilisateur:Phe">Phe</a>, <a href="../../../../articles/z/i/l/Utilisateur%7EZil_5efd.html" title="Utilisateur:Zil">Zil</a>, <a href="../../../../articles/m/m/b/Utilisateur%7EMMBot_510c.html" title="Utilisateur:MMBot">MMBot</a>, <a href="../../../../articles/j/y/m/Utilisateur%7EJymm_aae3.html" title="Utilisateur:Jymm">Jymm</a>, <a href="../../../../articles/v/i/n/Utilisateur%7EVincnet_5010.html" title="Utilisateur:Vincnet">Vincnet</a>, <a href="../../../../articles/h/e/x/Utilisateur%7EHexabot_3b2f.html" title="Utilisateur:Hexabot">Hexabot</a>, <a href="../../../../articles/p/u/r/Utilisateur%7EPurpleHz_21de.html" title="Utilisateur:PurpleHz">PurpleHz</a>, <a href="../../../../articles/h/e/g/Utilisateur%7EHegurka_af08.html" title="Utilisateur:Hegurka">Hegurka</a>, <a href="../../../../articles/j/s/d/Utilisateur%7EJSDX_d714.html" title="Utilisateur:JSDX">JSDX</a>, <a href="../../../../articles/d/a/f/Utilisateur%7EDafydd_24bd.html" title="Utilisateur:Dafydd">Dafydd</a>, <a href="../../../../articles/f/l/u/Utilisateur%7EFluti_ce73.html" title="Utilisateur:Fluti">Fluti</a>, <a href="../../../../articles/r/e/m/Utilisateur%7ERemimorin_3791.html" title="Utilisateur:Remimorin">Remimorin</a>, <a href="../../../../articles/n/e/r/Utilisateur%7ENerijp_6458.html" title="Utilisateur:Nerijp">Nerijp</a>, <a href="../../../../articles/v/a/l/Utilisateur%7EVal%C3%A9rie75_1218.html" title="Utilisateur:Valérie75">Valérie75</a>, <a href="../../../../articles/p/o/k/Utilisateur%7EPok148_a0be.html" title="Utilisateur:Pok148">Pok148</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/s/a/l/Utilisateur%7ESalecabot_7e09.html" title="Utilisateur:Salecabot">Salecabot</a>, <a href="../../../../articles/s/t/a/Utilisateur%7EStanlekub_9f3f.html" title="Utilisateur:Stanlekub">Stanlekub</a>, <a href="../../../../articles/b/r/a/Utilisateur%7EBradipus_e30b.html" title="Utilisateur:Bradipus">Bradipus</a>, <a href="../../../../articles/l/i/n/Utilisateur%7ELin%C3%A91_3bbd.html" title="Utilisateur:Liné1">Liné1</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Utilisateur%7ERobotQuistnix_d78e.html" title="Utilisateur:RobotQuistnix">RobotQuistnix</a>, <a href="../../../../articles/n/a/e/Utilisateur%7ENaevus_3b75.html" title="Utilisateur:Naevus">Naevus</a>, <a href="../../../../articles/a/r/s/Utilisateur%7EArs%C3%A9niureDeGallium_49b1.html" title="Utilisateur:ArséniureDeGallium">ArséniureDeGallium</a>, <a href="../../../../articles/h/e/l/Utilisateur%7EHelldjinn_0e3c.html" title="Utilisateur:Helldjinn">Helldjinn</a>, <a href="../../../../articles/j/e/f/Utilisateur%7EJeffdelonge_b2d2.html" title="Utilisateur:Jeffdelonge">Jeffdelonge</a>, <a href="../../../../articles/j/a/s/Utilisateur%7EJastrow_4522.html" title="Utilisateur:Jastrow">Jastrow</a> et <a href="../../../../articles/c/h/a/Utilisateur%7ECham_d1b4.html" title="Utilisateur:Cham">Cham</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX