Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/b/a/u/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles/b////a/u/Bauxite.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Bauxite - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Bauxite</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:252px;"><a href="../../../../articles/b/a/u/Image%7EBauxite.jpg_170a.html" class="image" title="Bauxite ou minerai d'aluminium"><img alt="Bauxite ou minerai d'aluminium" src="../../../../images/shared/thumb/c/cd/Bauxite.jpg/250px-Bauxite.jpg" width="250" height="213" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/b/a/u/Image%7EBauxite.jpg_170a.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Bauxite ou minerai d'aluminium</div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:252px;"><a href="../../../../articles/b/a/u/Image%7EBauxite_h%C3%A9rault.JPG_ef43.html" class="image" title="Bauxite (Hérault) avec des pisolites"><img alt="Bauxite (Hérault) avec des pisolites" src="../../../../images/shared/thumb/1/11/Bauxite_hérault.JPG/250px-Bauxite_hérault.JPG" width="250" height="188" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/b/a/u/Image%7EBauxite_h%C3%A9rault.JPG_ef43.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Bauxite (<a href="../../../../articles/h/%C3%A9/r/H%C3%A9rault_%28d%C3%A9partement%29.html" title="Hérault (département)">Hérault</a>) avec des pisolites</div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:252px;"><a href="../../../../articles/b/a/u/Image%7EBauxiteUSGOV.jpg_cdc2.html" class="image" title="Bauxite"><img alt="Bauxite" src="../../../../images/shared/thumb/0/04/BauxiteUSGOV.jpg/250px-BauxiteUSGOV.jpg" width="250" height="188" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/b/a/u/Image%7EBauxiteUSGOV.jpg_cdc2.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Bauxite</div>
</div>
</div>
<p>La <b>bauxite</b> est une roche <a href="../../../../articles/l/a/t/Lat%C3%A9ritique.html" class="mw-redirect" title="Latéritique">latéritique</a> blanche, rouge ou grise, caractérisée par sa forte teneur en <a href="../../../../articles/a/l/u/Alumine.html" title="Alumine">alumine</a> Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub> et en <a href="../../../../articles/o/x/y/Oxyde.html" title="Oxyde">oxydes</a> de <a href="../../../../articles/f/e/r/Fer.html" title="Fer">fer</a>. Cette roche constitue le principal <a href="../../../../articles/m/i/n/Minerai.html" title="Minerai">minerai</a> d'<a href="../../../../articles/a/l/u/Aluminium.html" title="Aluminium">aluminium</a>.</p>
<p>Elle se forme par altération continentale en climat chaud et humide. De <a href="../../../../articles/s/t/r/Structure_%28p%C3%A9trographie%29.html" title="Structure (pétrographie)">structure</a> variée, elle contient dans des proportions variables des hydrates d'<a href="../../../../articles/a/l/u/Alumine.html" title="Alumine">alumine</a>, de la <a href="../../../../articles/k/a/o/Kaolinite.html" title="Kaolinite">kaolinite</a>, de la <a href="../../../../articles/s/i/l/Silice.html" title="Silice">silice</a>, et des <a href="../../../../articles/o/x/y/Oxyde.html" title="Oxyde">oxydes</a> de <a href="../../../../articles/f/e/r/Fer.html" title="Fer">fer</a> qui lui confèrent souvent une coloration rouge.</p>
<p>Ses minéraux spécifiques sont les hydrates d'alumine comme les <a href="../../../../articles/p/o/l/Polymorphisme_%28chimie%29.html" title="Polymorphisme (chimie)">polymorphes</a> de Al(OH)<sub>3</sub> (bayerite et <a href="../../../../articles/g/i/b/Gibbsite.html" title="Gibbsite">gibbsite</a>, monocliniques) et ceux de AlO(OH) (<a href="../../../../articles/d/i/a/Diaspore_%28min%C3%A9ral%29.html" title="Diaspore (minéral)">diaspore</a> et <a href="../../../../articles/b/o/e/Boehmite.html" title="Boehmite">boehmite</a> , orthorhombiques). Cette altérite n'est considérée comme minerai d'<a href="../../../../articles/a/l/u/Aluminium.html" title="Aluminium">aluminium</a> que si sa teneur en silice totale ne franchit pas un seuil variable selon les coûts du procédé d'extraction de l'alumine (procédé Bayer), puis de la transformation de l'alumine en aluminium par éléctrolyse. En règle générale, ces teneurs limites en silice ne dépassent pas 8&#160;% et en aucun cas ne peuvent dépasser 15%, valeur pour laquelle les hydrates d'alumine sont instables au profit de la <a href="../../../../articles/k/a/o/Kaolinite.html" title="Kaolinite">kaolinite</a>. Par démantèlement, cette roche résiduelle donne naissance à diverses autres roches de type sédimentaire que ce soit en milieu marin ou continental, voire souterrain par soutirage dans leur substrat carbonaté par dissolution de ce dernier (aramonite).</p>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#Historique"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Historique</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Composition_des_minerais"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Composition des minerais</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Composition_g.C3.A9n.C3.A9rale"><span class="tocnumber">2.1</span> <span class="toctext">Composition générale</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Les_oxydes_et_hydroxydes_d.27aluminium"><span class="tocnumber">2.2</span> <span class="toctext">Les oxydes et hydroxydes d'aluminium</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Les_hydroxydes_et_oxydes_de_fer"><span class="tocnumber">2.3</span> <span class="toctext">Les hydroxydes et oxydes de fer</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Min.C3.A9raux_de_titane"><span class="tocnumber">2.4</span> <span class="toctext">Minéraux de titane</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Argile"><span class="tocnumber">2.5</span> <span class="toctext">Argile</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Production"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Production</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#L.27.C3.A9volution_de_la_production"><span class="tocnumber">3.1</span> <span class="toctext">L'évolution de la production</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Le_d.C3.A9marrage"><span class="tocnumber">3.2</span> <span class="toctext">Le démarrage</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#La_p.C3.A9riode_1920-1939"><span class="tocnumber">3.3</span> <span class="toctext">La période 1920-1939</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#La_p.C3.A9riode_1950-1970"><span class="tocnumber">3.4</span> <span class="toctext">La période 1950-1970</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Lien_externe"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Lien externe</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Bibliographie"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="Historique" id="Historique"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: Historique">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Historique</span></h2>
<p>La bauxite a été découverte par le chimiste <a href="../../../../articles/p/i/e/Pierre_Berthier_f7c4.html" title="Pierre Berthier">Pierre Berthier</a> en <a href="../../../../articles/1/8/2/1821.html" title="1821">1821</a> près du village des <a href="../../../../articles/l/e/s/Les_Baux-de-Provence_9aa9.html" title="Les Baux-de-Provence">Baux-de-Provence</a> (proche d'<a href="../../../../articles/a/v/i/Avignon.html" title="Avignon">Avignon</a> en <a href="../../../../articles/f/r/a/France.html" title="France">France</a>). Il découvrit la bauxite en cherchant du minerai de fer pour le compte d'industriels lyonnais.</p>
<p>Il lui donna le nom de <i>terre d'alumine des Baux</i>. Le nom fut transformé en <i>beauxite</i> par <a href="../../../../articles/a/r/m/Armand_Dufr%C3%A9noy_9798.html" title="Armand Dufrénoy">Armand Dufrénoy</a> en <a href="../../../../articles/1/8/4/1847.html" title="1847">1847</a> puis en <i>bauxite</i> par <a href="../../../../articles/h/e/n/Henry_Sainte-Claire_Deville_9818.html" class="mw-redirect" title="Henry Sainte-Claire Deville">Henry Sainte-Claire Deville</a> en <a href="../../../../articles/1/8/6/1861.html" title="1861">1861</a>. Le premier site industriel producteur d'aluminium au monde utilise la bauxite qui est amené à <a href="../../../../articles/s/a/l/Salindres.html" title="Salindres">Salindres</a> dans le <a href="../../../../articles/g/a/r/Gard.html" title="Gard">Gard</a>, dès <a href="../../../../articles/1/8/6/1860.html" title="1860">1860</a>.</p>
<p><a name="Composition_des_minerais" id="Composition_des_minerais"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: Composition des minerais">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Composition des minerais</span></h2>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:252px;"><a href="../../../../articles/b/a/u/Image%7EBauxite_section_on_kaolinitic_sandstone_C_007.jpg_d8a5.html" class="image" title="Couche de bauxite   sur du grès, Weipa, Australie"><img alt="Couche de bauxite   sur du grès, Weipa, Australie" src="../../../../images/shared/thumb/a/a1/Bauxite_section_on_kaolinitic_sandstone_C_007.jpg/250px-Bauxite_section_on_kaolinitic_sandstone_C_007.jpg" width="250" height="159" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/b/a/u/Image%7EBauxite_section_on_kaolinitic_sandstone_C_007.jpg_d8a5.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Couche de bauxite sur du grès, Weipa, <a href="../../../../articles/a/u/s/Australie.html" title="Australie">Australie</a></div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:252px;"><a href="../../../../articles/m/i/n/Image%7EMineraly.sk_-_bauxit_2.jpg_d9e3.html" class="image" title="Bauxite provenant de Slovaquie"><img alt="Bauxite provenant de Slovaquie" src="../../../../images/shared/thumb/3/3f/Mineraly.sk_-_bauxit_2.jpg/250px-Mineraly.sk_-_bauxit_2.jpg" width="250" height="147" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/m/i/n/Image%7EMineraly.sk_-_bauxit_2.jpg_d9e3.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Bauxite provenant de <a href="../../../../articles/s/l/o/Slovaquie.html" title="Slovaquie">Slovaquie</a></div>
</div>
</div>
<p><a name="Composition_g.C3.A9n.C3.A9rale" id="Composition_g.C3.A9n.C3.A9rale"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: Composition générale">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Composition générale</span></h3>
<p>On distingue deux types de bauxite&#160;: la bauxite de karst et la bauxite latéritique. Elles sont constituées de minéraux de la famille des hydroxydes et oxydes d'aluminium, des hydroxydes et des oxydes de fer, des minéraux de titane, des minéraux argileux.</p>
<table align="center" rules="all" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 1em; border: 1px solid #999">
<tr>
<th rowspan="2">composé</th>
<th width="90">bauxite<br />
de karst</th>
<th width="90">bauxite<br />
latéritique</th>
</tr>
<tr>
<td align="center" colspan="2">en&#160;% du minerai sec</td>
</tr>
<tr>
<td>Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub></td>
<td align="center">48 à 60</td>
<td align="center">54 à 61</td>
</tr>
<tr>
<td>SiO<sub>2</sub></td>
<td align="center">3 à 7</td>
<td align="center">1 à 6</td>
</tr>
<tr>
<td>Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub></td>
<td align="center">15 à 23</td>
<td align="center">2 à 10</td>
</tr>
<tr>
<td>TiO<sub>2</sub></td>
<td align="center">2 à 3</td>
<td align="center">2 à 4</td>
</tr>
<tr>
<td>CaO</td>
<td align="center">1 à 3</td>
<td align="center">0 à 4</td>
</tr>
<tr>
<td>H<sub>2</sub>O (combiné)</td>
<td align="center">10 à 14</td>
<td align="center">20 à 28</td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/z/i/n/Zinc.html" title="Zinc">Zn</a>, <a href="../../../../articles/v/a/n/Vanadium.html" title="Vanadium">V</a>, <a href="../../../../articles/c/a/r/Carbone.html" title="Carbone">C</a> organique</td>
<td align="center">traces</td>
<td align="center">-</td>
</tr>
</table>
<p><a name="Les_oxydes_et_hydroxydes_d.27aluminium" id="Les_oxydes_et_hydroxydes_d.27aluminium"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: Les oxydes et hydroxydes d'aluminium">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Les oxydes et hydroxydes d'aluminium</span></h3>
<ul>
<li>la <i>Bayerite</i> α Al(OH)<sub>3</sub> et la <i><a href="../../../../articles/g/i/b/Gibbsite.html" title="Gibbsite">Gibbsite</a></i> γ Al(OH)<sub>3</sub> (appelé également <i>hydrargillite</i>) (<a href="../../../../articles/m/o/n/Monoclinique.html" title="Monoclinique">monocliniques</a>). Elles sont présentes souvent dans les bauxites latéritiques (bauxite à gibbsite de la <a href="../../../../articles/j/a/m/Jama%C3%AFque.html" title="Jamaïque">Jamaïque</a>), on les trouve avec d'autres hydroxydes d'aluminium dans la bauxite de karst.</li>
<li>La <i>Bœhmite</i>&#160;: γ AlO(OH) (orthorhombique). La bœhmite est très présente dans les bauxites de karst associé avec un autre hydroxyde.</li>
<li>Le <i><a href="../../../../articles/d/i/a/Diaspore_%28min%C3%A9ral%29.html" title="Diaspore (minéral)">Diaspore</a></i>&#160;: α AlO(OH) (orthorhombique)</li>
<li>Le <i><a href="../../../../articles/c/o/r/Corindon.html" title="Corindon">Corindon</a></i>&#160;: α Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub> (trigonal à réseau rhomboédrique)</li>
</ul>
<p><a name="Les_hydroxydes_et_oxydes_de_fer" id="Les_hydroxydes_et_oxydes_de_fer"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: Les hydroxydes et oxydes de fer">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Les hydroxydes et oxydes de fer</span></h3>
<p>Les plus fréquents sont&#160;:</p>
<ul>
<li>La <i><a href="../../../../articles/g/o/e/Goethite.html" title="Goethite">goethite</a></i> &#160;: α FeO(OH) et la <i><a href="../../../../articles/l/%C3%A9/p/L%C3%A9pidocrocite.html" title="Lépidocrocite">lépidocrocite</a></i> &#160;: γ FeO(OH) (<a href="../../../../articles/o/r/t/Orthorhombique.html" class="mw-redirect" title="Orthorhombique">Orthorhombiques</a>)</li>
<li>L'<i><a href="../../../../articles/h/%C3%A9/m/H%C3%A9matite.html" title="Hématite">hématite</a></i>&#160;: α Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>.</li>
</ul>
<p>On trouve également la <a href="../../../../articles/m/a/g/Magn%C3%A9tite.html" title="Magnétite">magnétite</a> ( Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub>), la maghémite ( γ Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>).</p>
<p>A voir:</p>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/s/t/r/Structures_cristallines_des_hydroxydes_oxy-hydroxydes_et_oxydes_de_fer.html" class="mw-redirect" title="Structures cristallines des hydroxydes oxy-hydroxydes et oxydes de fer">Structures cristallines des hydroxydes oxy-hydroxydes et oxydes de fer</a></li>
</ul>
<p>A cause de la présence de ces minéraux de fer, la bauxite avait longtemps été considéré au XIXe siècle comme un minerai de fer trop riche en aluminium pour être utilisé.</p>
<p><a name="Min.C3.A9raux_de_titane" id="Min.C3.A9raux_de_titane"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: Minéraux de titane">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Minéraux de titane</span></h3>
<p>Le titane est principalement présent sous forme de TiO<sub>2</sub> (<i><a href="../../../../articles/r/u/t/Rutile.html" title="Rutile">Rutile</a></i>, <i><a href="../../../../articles/d/i/o/Dioxyde_de_titane.html#Anatase" title="Dioxyde de titane">Anatase</a></i>, <i><a href="../../../../articles/d/i/o/Dioxyde_de_titane.html#Autres_dioxydes" title="Dioxyde de titane">Brookite</a></i>).</p>
<p><a name="Argile" id="Argile"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: Argile">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline"><a href="../../../../articles/a/r/g/Argile.html" title="Argile">Argile</a></span></h3>
<p>Concentrée à la base et au sommet des couches de bauxite, on trouve fréquemment de la <i><a href="../../../../articles/k/a/o/Kaolinite.html" title="Kaolinite">kaolinite</a></i> Al<sub>2</sub>Si<sub>2</sub>O<sub>5</sub>(OH)<sub>4</sub> souvent associée à la bœhmite et la gibbsite, minéraux qui en dérivent par hydrolyse en milieu continental ou y reviennent par silicification progressant depuis la couverture sédimentaire du minerai.</p>
<p><a name="Production" id="Production"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: Production">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Production</span></h2>
<p><a name="L.27.C3.A9volution_de_la_production" id="L.27.C3.A9volution_de_la_production"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: L'évolution de la production">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">L'évolution de la production</span></h3>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:602px;"><a href="../../../../articles/2/0/0/Image%7E2005bauxite.png.html" class="image" title="Gisements de bauxite en 2005"><img alt="Gisements de bauxite en 2005" src="../../../../images/shared/thumb/6/65/2005bauxite.png/600px-2005bauxite.png" width="600" height="263" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/2/0/0/Image%7E2005bauxite.png.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
<a href="../../../../articles/g/i/s/Gisement.html" title="Gisement">Gisements</a> de bauxite en 2005</div>
</div>
</div>
<table rules="all" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 1em; border: 1px solid #999">
<tr>
<th>Année</th>
<th>production en kt</th>
</tr>
<tr align="centere(u">
<td><a href="../../../../articles/1/8/6/1860.html" title="1860">1860</a></td>
<td>quelques tonnes</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/8/7/1870.html" title="1870">1870</a></td>
<td>1,5</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/8/8/1880.html" title="1880">1880</a></td>
<td>8</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/8/8/1887.html" title="1887">1887</a> (a)</td>
<td>17,9</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/9/1/1913.html" title="1913">1913</a></td>
<td>450</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/9/2/1920.html" title="1920">1920</a></td>
<td>886</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/9/3/1930.html" title="1930">1930</a></td>
<td>4272</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/9/4/1940.html" title="1940">1940</a></td>
<td>4345</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/9/4/1943.html" title="1943">1943</a></td>
<td>13966</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/9/5/1950.html" title="1950">1950</a></td>
<td>8348</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/9/6/1960.html" title="1960">1960</a></td>
<td>26823</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/9/7/1970.html" title="1970">1970</a></td>
<td>60710</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/9/7/1975.html" title="1975">1975</a></td>
<td>77285</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/9/8/1980.html" title="1980">1980</a></td>
<td>92564</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/9/9/1990.html" title="1990">1990</a></td>
<td>112713</td>
</tr>
</table>
<p>(a) 1886&#160;: démarrage de la fabrication de l'aluminium par le <a href="../../../../articles/r/%C3%A9/d/R%C3%A9duction_%C3%A9lectrolytique_de_l%27aluminium.html" class="mw-redirect" title="Réduction électrolytique de l'aluminium">procédé Héroult-Hall</a>.</p>
<p><a name="Le_d.C3.A9marrage" id="Le_d.C3.A9marrage"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: Le démarrage">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Le démarrage</span></h3>
<p>L’extraction de la bauxite de manière industrielle a débuté en <a href="../../../../articles/1/8/6/1860.html" title="1860">1860</a> dans le département français du <a href="../../../../articles/v/a/r/Var_%28d%C3%A9partement%29.html" title="Var (département)">Var</a>. Jusqu’en 1913, la <a href="../../../../articles/f/r/a/France.html" title="France">France</a> a été le principal producteur, suivi par les <a href="../../../../articles/%C3%A9/t/a/%C3%89tats-Unis_08e2.html" title="États-Unis">États-Unis</a>. À la suite de la Première Guerre mondiale, les États-Unis devinrent le premier producteur.</p>
<p><a name="La_p.C3.A9riode_1920-1939" id="La_p.C3.A9riode_1920-1939"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: La période 1920-1939">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">La période 1920-1939</span></h3>
<p>Cette période est marquée par une diversification des sources avec l'émergence de nouveaux pays en Europe et de la zone caraïbe au détriment de la production des États-Unis.</p>
<table align="center" rules="all" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 1em; border: 1px solid #999">
<tr>
<th>-</th>
<th>États-Unis</th>
<th>France</th>
<th>Reste de l'Europe
<p>Yougoslavie Hongrie</p>
</th>
<th>Caraïbes
<p>Guyane Surinam</p>
</th>
</tr>
<tr align="center">
<td>1920</td>
<td>61&#160;%</td>
<td>31&#160;%</td>
<td>8&#160;%</td>
<td>3,7&#160;%</td>
</tr>
<tr align="center">
<td>1930</td>
<td>19,7&#160;%</td>
<td>35,7&#160;%</td>
<td>17&#160;%</td>
<td>22,6&#160;%</td>
</tr>
<tr align="center">
<td><a href="../../../../articles/1/9/3/1939.html" title="1939">1939</a></td>
<td>8,9&#160;%</td>
<td>18,7&#160;%</td>
<td>34,5&#160;%</td>
<td>29,2&#160;%</td>
</tr>
</table>
<p><a name="La_p.C3.A9riode_1950-1970" id="La_p.C3.A9riode_1950-1970"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: La période 1950-1970">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">La période 1950-1970</span></h3>
<p>Cette période montre la presque disparition des producteurs historiques&#160;: l'Amérique du Nord et l'Europe. La production française cesse au début des années 1990. En revanche, l'Afrique et surtout l'Australie deviennent des producteurs majeurs.</p>
<table align="center" rules="all" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 1em; border: 1px solid #999">
<tr align="center">
<td><b>année</b></td>
<td width="90"><b>Europe</b><br />
(b)</td>
<td><b>Amérique<br />
du Nord</b></td>
<td><b>Amérique<br />
latine</b> (c)</td>
<td width="90"><b>Afrique</b><br />
(d)</td>
<td width="90"><b>Asie</b></td>
<td><b>Australie</b></td>
<td><b>Pays du bloc<br />
socialiste</b></td>
</tr>
<tr align="center">
<td>1950</td>
<td>15,5&#160;%</td>
<td>16,3&#160;%</td>
<td>44,4&#160;%</td>
<td>1,7&#160;%</td>
<td>7,2&#160;%</td>
<td>0</td>
<td>16,3&#160;%</td>
</tr>
<tr align="center">
<td>1960</td>
<td>16,3&#160;%</td>
<td>7,5&#160;%</td>
<td>45,5&#160;%</td>
<td>5,8&#160;%</td>
<td>6,8&#160;%</td>
<td>0</td>
<td>14,6&#160;%</td>
</tr>
<tr align="center">
<td>1970</td>
<td>12,5&#160;%</td>
<td>3,5&#160;%</td>
<td>40,7&#160;%</td>
<td>5,4&#160;%</td>
<td>6,3&#160;%</td>
<td>15,3&#160;%</td>
<td>12,7&#160;%</td>
</tr>
<tr align="center">
<td>1980</td>
<td>9,0&#160;%</td>
<td>1,7&#160;%</td>
<td>27,1&#160;%</td>
<td>15,4&#160;%</td>
<td>4,7&#160;%</td>
<td>29,4&#160;%</td>
<td>12,7&#160;%</td>
</tr>
<tr align="center">
<td>1990</td>
<td>5,3&#160;%</td>
<td>0,4&#160;%</td>
<td>23,4&#160;%</td>
<td>17,2&#160;%</td>
<td>6,1&#160;%</td>
<td>36,7&#160;%</td>
<td>10,1&#160;%</td>
</tr>
</table>
<p>(b) Principalement <a href="../../../../articles/g/r/%C3%A8/Gr%C3%A8ce.html" title="Grèce">Grèce</a> et France. La production française cessant au début des années 1990.<br />
(c) Principalement la <a href="../../../../articles/j/a/m/Jama%C3%AFque.html" title="Jamaïque">Jamaïque</a> et dans une moindre mesure le <a href="../../../../articles/b/r/%C3%A9/Br%C3%A9sil.html" title="Brésil">Brésil</a>.<br />
(d) Principalement la <a href="../../../../articles/g/u/i/Guin%C3%A9e.html" title="Guinée">Guinée</a>.<br /></p>
<p><a name="Lien_externe" id="Lien_externe"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: Lien externe">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Lien externe</span></h2>
<ul>
<li><span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: anglais">(en)</span> <a href="http://www.mindat.org/min-575.html" class="external free" title="http://www.mindat.org/min-575.html" rel="nofollow">http://www.mindat.org/min-575.html</a></li>
</ul>
<p><a name="Bibliographie" id="Bibliographie"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html" title="Modifier la section&#160;: Bibliographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Bibliographie</span></h2>
<ul>
<li>Jacques Régnier, "La bauxite&#160;: de la Méditerranée à l'Afrique et au-delà", <i>Cahiers d'histoire de l'aluminium</i>, n°24, été 1999, page 15.</li>
<li>Fathi Habashi, "Bayer's process for aluminium production, a historical perspective", <i>Cahiers d'histoire de l'aluminium</i>, n°13, hiver 1993-1994, page 21.</li>
</ul>
<div class="noprint wikilien_alternatif" style="clear:right; float:right;margin:0 0 1em 1em;width:250px;border:solid #AAAAAA 1px; background:#f9f9f9;padding:0px;font-size:90%;text-align:left;">
<table cellpadding="2" cellspacing="0" style="background-color:transparent">
<tr valign="middle">
<td style="line-height:50px;vertical-align:middle;position:relative" align="center" valign="middle">
<div style="position: relative;"><a href="http://commons.wikimedia.org/wiki/Accueil" title="commons:Accueil"><img alt="commons:Accueil" src="../../../../images/shared/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png" width="50" height="67" border="0" /></a></div>
</td>
<td valign="middle">
<p><span class="plainlinks"><a href="../../../../articles/w/i/k/Wikimedia_Commons_7b57.html" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> propose des documents multimédia libres sur <b><a href="http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Bauxite?uselang=fr" class="external text" title="http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Bauxite?uselang=fr" rel="nofollow">la bauxite</a></b>.</span></p>
</td>
</tr>
</table>
</div>
<ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail">
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/e/m/e/Image%7EEmerald_rough_300x422.jpg_95f0.html" class="image" title="Icône du portail des minéraux et roches"><img alt="Icône du portail des minéraux et roches" src="../../../../images/shared/thumb/a/a1/Emerald_rough_300x422.jpg/17px-Emerald_rough_300x422.jpg" width="17" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/m/i/n/Portail%7EMin%C3%A9raux_et_roches_978c.html" title="Portail:Minéraux et roches">Portail des minéraux et roches</a></span></span></li>
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/n/u/v/Image%7ENuvola_apps_edu_science.svg_fac0.html" class="image" title="Icône du portail de la chimie"><img alt="Icône du portail de la chimie" src="../../../../images/shared/thumb/5/59/Nuvola_apps_edu_science.svg/24px-Nuvola_apps_edu_science.svg.png" width="24" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/c/h/i/Portail%7EChimie_daa8.html" title="Portail:Chimie">Portail de la chimie</a></span></span></li>
</ul>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 346/1000000
Post-expand include size: 4471/2048000 bytes
Template argument size: 599/2048000 bytes
Expensive parser function count: 0/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/h/y/d/Cat%C3%A9gorie%7EHydroxyde_%28min%C3%A9ral%29_c041.html" title="Catégorie:Hydroxyde (minéral)">Hydroxyde (minéral)</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/m/i/n/Cat%C3%A9gorie%7EMinerai_c60b.html" title="Catégorie:Minerai">Minerai</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/r/o/c/Cat%C3%A9gorie%7ERoche_s%C3%A9dimentaire_9750.html" title="Catégorie:Roche sédimentaire">Roche sédimentaire</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/c/o/m/Cat%C3%A9gorie%7ECompos%C3%A9_de_l%27aluminium_460e.html" title="Catégorie:Composé de l'aluminium">Composé de l'aluminium</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/a/d/d/Cat%C3%A9gorie%7EAdditif_alimentaire_d7f9.html" title="Catégorie:Additif alimentaire">Additif alimentaire</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/o/x/y/Cat%C3%A9gorie%7EOxyde_%28min%C3%A9ral%29_bba8.html" title="Catégorie:Oxyde (minéral)">Oxyde (minéral)</a></span></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-cats-hidden">Catégorie cachée&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/o/r/Cat%C3%A9gorie%7EPortail%7EChimie_Articles_li%C3%A9s_f37d.html" title="Catégorie:Portail:Chimie/Articles liés">Portail:Chimie/Articles liés</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/b/a/u/Bauxite.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       	       ><a href="../../../../articles/b/a/u/Discuter%7EBauxite_20f5.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bauxite">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ar/articles/%D8%A8/%D9%88/%D9%83/%D8%A8%D9%88%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%AA.html">العربية</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../bg/articles/%D0%B1/%D0%BE/%D0%BA/%D0%91%D0%BE%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%82.html">Български</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../bs/articles/b/o/k/Boksit.html">Bosanski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ca/articles/b/a/u/Bauxita.html">Català</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../cs/articles/b/a/u/Bauxit.html">Česky</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../da/articles/b/a/u/Bauxit.html">Dansk</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/b/a/u/Bauxit.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../el/articles/%CE%B2/%CF%89/%CE%BE/%CE%92%CF%89%CE%BE%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82.html">Ελληνικά</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/b/a/u/Bauxite.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../eo/articles/b/a/%C5%AD/Ba%C5%ADksito.html">Esperanto</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../es/articles/b/a/u/Bauxita.html">Español</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../et/articles/b/o/k/Boksiit.html">Eesti</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../fi/articles/b/a/u/Bauksiitti.html">Suomi</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../gl/articles/b/a/u/Bauxita.html">Galego</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../he/articles/%D7%91/%D7%95/%D7%A7/%D7%91%D7%95%D7%A7%D7%A1%D7%99%D7%98.html">עברית</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../hr/articles/b/o/k/Boksit.html">Hrvatski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../hu/articles/b/a/u/Bauxit.html">Magyar</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../it/articles/b/a/u/Bauxite.html">Italiano</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ja/articles/%E3%83%9C/%E3%83%BC/%E3%82%AD/%E3%83%9C%E3%83%BC%E3%82%AD%E3%82%B5%E3%82%A4%E3%83%88.html">日本語</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ko/articles/%EB%B3%B4/%ED%81%AC/%EC%82%AC/%EB%B3%B4%ED%81%AC%EC%82%AC%EC%9D%B4%ED%8A%B8.html">한국어</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../lt/articles/b/o/k/Boksitas.html">Lietuvių</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ml/articles/%E0%B4%AC/%E0%B5%8B/%E0%B4%95/%E0%B4%AC%E0%B5%8B%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B8%E0%B5%88%E0%B4%B1%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B5%8D.html">മലയാളം</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nl/articles/b/a/u/Bauxiet.html">Nederlands</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nn/articles/b/a/u/Bauksitt.html">‪Norsk (nynorsk)‬</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../no/articles/b/a/u/Bauksitt.html">‪Norsk (bokmål)‬</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pl/articles/b/o/k/Boksyt.html">Polski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pt/articles/b/a/u/Bauxita.html">Português</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ro/articles/b/a/u/Bauxit%C4%83.html">Română</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ru/articles/%D0%B1/%D0%BE/%D0%BA/%D0%91%D0%BE%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%82.html">Русский</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../simple/articles/b/a/u/Bauxite.html">Simple English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sk/articles/b/a/u/Bauxit.html">Slovenčina</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sr/articles/%D0%B1/%D0%BE/%D0%BA/%D0%91%D0%BE%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%82.html">Српски / Srpski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sv/articles/b/a/u/Bauxit.html">Svenska</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sw/articles/b/o/k/Boksiti.html">Kiswahili</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../tr/articles/b/o/k/Boksit.html">Türkçe</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../uk/articles/%D0%B1/%D0%BE/%D0%BA/%D0%91%D0%BE%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B8.html">Українська</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../vi/articles/b/a/u/Bauxit.html">Tiếng Việt</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../zh/articles/%E9%93%9D/%E5%9C%9F/%E7%9F%BF/%E9%93%9D%E5%9C%9F%E7%9F%BF.html">中文</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 7 juin 2008 à 11:56 par Utilisateur <a href="../../../../articles/k/i/r/Utilisateur%7EKirikou_914f.html" title="Utilisateur:Kirikou">Kirikou</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/l/o/v/Utilisateur%7ELoveless_6fc1.html" title="Utilisateur:Loveless">Loveless</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/g/u/%C3%A9/Utilisateur%7EGu%C3%A9rin_Nicolas_c544.html" title="Utilisateur:Guérin Nicolas">Guérin Nicolas</a>, <a href="../../../../articles/s/e/n/Utilisateur%7ESensonet2_e99f.html" title="Utilisateur:Sensonet2">Sensonet2</a>, <a href="../../../../articles/t/o/o/Utilisateur%7ETooony_3017.html" title="Utilisateur:Tooony">Tooony</a>, <a href="../../../../articles/w/i/k/Utilisateur%7EWikiCleanerBot_c797.html" title="Utilisateur:WikiCleanerBot">WikiCleanerBot</a>, <a href="../../../../articles/e/s/c/Utilisateur%7EEscarbot_177b.html" title="Utilisateur:Escarbot">Escarbot</a>, <a href="../../../../articles/a/l/n/Utilisateur%7EAlnoktaBOT_68ba.html" title="Utilisateur:AlnoktaBOT">AlnoktaBOT</a>, <a href="../../../../articles/o/k/b/Utilisateur%7EOKBot_56a4.html" title="Utilisateur:OKBot">OKBot</a>, <a href="../../../../articles/s/i/e/Utilisateur%7ESieBot_a9a8.html" title="Utilisateur:SieBot">SieBot</a>, <a href="../../../../articles/g/r/i/Utilisateur%7EGribeco_2ab0.html" title="Utilisateur:Gribeco">Gribeco</a>, <a href="../../../../articles/m/m/b/Utilisateur%7EMMBot_510c.html" title="Utilisateur:MMBot">MMBot</a>, <a href="../../../../articles/t/o/e/Utilisateur%7EToePeu.bot_8e8c.html" title="Utilisateur:ToePeu.bot">ToePeu.bot</a>, <a href="../../../../articles/e/u/s/Utilisateur%7EEusebius_e210.html" title="Utilisateur:Eusebius">Eusebius</a>, <a href="../../../../articles/e/r/a/Utilisateur%7EErabot_61a5.html" title="Utilisateur:Erabot">Erabot</a>, <a href="../../../../articles/m/a/h/Utilisateur%7EMahlerite_c8da.html" title="Utilisateur:Mahlerite">Mahlerite</a>, <a href="../../../../articles/t/h/b/Utilisateur%7EThbtGrrd_2195.html" title="Utilisateur:ThbtGrrd">ThbtGrrd</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Utilisateur%7ERobotQuistnix_d78e.html" title="Utilisateur:RobotQuistnix">RobotQuistnix</a>, <a href="../../../../articles/p/l/d/Utilisateur%7EPld_11ee.html" title="Utilisateur:Pld">Pld</a>, <a href="../../../../articles/b/o/t/Utilisateur%7EBotMultichill_5179.html" title="Utilisateur:BotMultichill">BotMultichill</a>, <a href="../../../../articles/c/h/i/Utilisateur%7EChicobot_8e22.html" title="Utilisateur:Chicobot">Chicobot</a>, <a href="../../../../articles/p/a/d/Utilisateur%7EPadawane_c6b6.html" title="Utilisateur:Padawane">Padawane</a>, <a href="../../../../articles/j/a/n/Utilisateur%7EJAnDbot_ea65.html" title="Utilisateur:JAnDbot">JAnDbot</a>, <a href="../../../../articles/f/l/a/Utilisateur%7EFlaBot_bc06.html" title="Utilisateur:FlaBot">FlaBot</a>, <a href="../../../../articles/p/h/e/Utilisateur%7EPhe_0278.html" title="Utilisateur:Phe">Phe</a>, Wfewpinhwh, <a href="../../../../articles/r/m/7/Utilisateur%7ERM77_83bd.html" title="Utilisateur:RM77">RM77</a>, <a href="../../../../articles/l/e/a/Utilisateur%7ELeag_bdb3.html" title="Utilisateur:Leag">Leag</a>, <a href="../../../../articles/t/h/i/Utilisateur%7EThijs%21bot_c2d6.html" title="Utilisateur:Thijs!bot">Thijs!bot</a>, <a href="../../../../articles/r/o/m/Utilisateur%7ERomary_98d3.html" title="Utilisateur:Romary">Romary</a>, <a href="../../../../articles/p/o/u/Utilisateur%7EPoulos_71e0.html" title="Utilisateur:Poulos">Poulos</a>, <a href="../../../../articles/l/i/q/Utilisateur%7ELiquid-aim-bot_78e0.html" title="Utilisateur:Liquid-aim-bot">Liquid-aim-bot</a>, <a href="../../../../articles/y/u/r/Utilisateur%7EYurikBot_0f63.html" title="Utilisateur:YurikBot">YurikBot</a>, <a href="../../../../articles/p/m/x/Utilisateur%7EPmx_cd6a.html" title="Utilisateur:Pmx">Pmx</a>, <a href="../../../../articles/e/d/u/Utilisateur%7EEDUCA33E_3425.html" title="Utilisateur:EDUCA33E">EDUCA33E</a>, <a href="../../../../articles/s/a/s/Utilisateur%7ESashatoBot_387e.html" title="Utilisateur:SashatoBot">SashatoBot</a>, <a href="../../../../articles/m/a/g/Utilisateur%7EMagh%C3%A9mite_5502.html" title="Utilisateur:Maghémite">Maghémite</a>, <a href="../../../../articles/w/a/r/Utilisateur%7EWartBot_ca29.html" title="Utilisateur:WartBot">WartBot</a>, <a href="../../../../articles/e/s/k/Utilisateur%7EEskimbot_5ab8.html" title="Utilisateur:Eskimbot">Eskimbot</a>, <a href="../../../../articles/g/e/m/Utilisateur%7EGemme_a4d0.html" title="Utilisateur:Gemme">Gemme</a>, <a href="../../../../articles/c/d/a/Utilisateur%7ECdang_59c5.html" title="Utilisateur:Cdang">Cdang</a>, <a href="../../../../articles/d/a/k/Utilisateur%7EDake_8b68.html" title="Utilisateur:Dake">Dake</a>, <a href="../../../../articles/g/u/i/Utilisateur%7EGuillom_ddbc.html" title="Utilisateur:Guillom">Guillom</a>, <a href="../../../../articles/s/o/l/Utilisateur%7ESolbot_6de6.html" title="Utilisateur:Solbot">Solbot</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Utilisateur%7ERobotE_4c36.html" title="Utilisateur:RobotE">RobotE</a>, <a href="../../../../articles/c/h/o/Utilisateur%7EChobot_0dd0.html" title="Utilisateur:Chobot">Chobot</a>, <a href="../../../../articles/b/o/b/Utilisateur%7EBob08_5a46.html" title="Utilisateur:Bob08">Bob08</a>, <a href="../../../../articles/m/e/d/Utilisateur%7EMedBot_8f10.html" title="Utilisateur:MedBot">MedBot</a>, <a href="../../../../articles/g/r/e/Utilisateur%7EGreatpatton_b833.html" title="Utilisateur:Greatpatton">Greatpatton</a>, <a href="../../../../articles/a/r/t/Utilisateur%7EArtocarpus_198c.html" title="Utilisateur:Artocarpus">Artocarpus</a>, <a href="../../../../articles/h/e/r/Utilisateur%7EHerman_1a6f.html" title="Utilisateur:Herman">Herman</a>, <a href="../../../../articles/p/h/i/Utilisateur%7EPhido_f1f3.html" title="Utilisateur:Phido">Phido</a>, <a href="../../../../articles/h/a/s/Utilisateur%7EHasharBot_01f0.html" title="Utilisateur:HasharBot">HasharBot</a>, <a href="../../../../articles/p/i/t/Utilisateur%7EPit_30ba.html" title="Utilisateur:Pit">Pit</a>, <a href="../../../../articles/o/l/i/Utilisateur%7EOlivier_d6c6.html" title="Utilisateur:Olivier">Olivier</a>, <a href="../../../../articles/s/e/m/Utilisateur%7ESemnoz_aaac.html" title="Utilisateur:Semnoz">Semnoz</a>, <a href="../../../../articles/t/a/r/Utilisateur%7ETarquin_4a34.html" title="Utilisateur:Tarquin">Tarquin</a>, <a href="../../../../articles/o/r/t/Utilisateur%7EOrthogaffe_792d.html" title="Utilisateur:Orthogaffe">Orthogaffe</a> et <a href="../../../../articles/l/o/o/Utilisateur%7ELooxix_a2d5.html" title="Utilisateur:Looxix">Looxix</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX