Server : Apache System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64 User : hednacluml ( 122243) PHP Version : 8.3.9 Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl Directory : /home/hednacluml/encyclo/articles/b/a/p/ |
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd"> <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" /> <!-- headlinks removed --> <link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/> <title>Baptistère des Orthodoxes - Wikipédia</title> <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style> <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" /> <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script> <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]--> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script> <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css"; @import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css"; @import "../../../../raw/gen.css"; /*]]>*/</style> </head> <body class="ns-0"> <div id="globalWrapper"> <div id="column-content"> <div id="content"> <a name="top" id="contentTop"></a> <h1 class="firstHeading">Baptistère des Orthodoxes</h1> <div id="bodyContent"> <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3> <div id="contentSub"></div> <!-- start content --> <table class="infobox_v2" cellspacing="7" style="text-align: left;"> <tr> <th colspan="3"> <table cellpadding="1" cellspacing="0" style="text-align: center;" width="100%"> <tr class="entete" style="background-color:#fff;"> <td colspan="2" style="text-align: center;border:thin solid #ccc;"><b>Baptistère des Orthodoxes</b></td> </tr> </table> </th> </tr> <tr style="vertical-align: top;"> <td colspan="2" style="text-align: center;"><a href="../../../../articles/r/a/v/Image%7ERavenna_Baptistry_of_Neon.jpg_54db.html" class="image" title="Ravenna Baptistry of Neon.jpg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/1/11/Ravenna_Baptistry_of_Neon.jpg/200px-Ravenna_Baptistry_of_Neon.jpg" width="200" height="295" border="0" /></a></td> </tr> <tr> <td style="background-color: #f7f8ff;">Nom local</td> <td style="background-color: #f7f8ff;" align="center"> <center>Battistero Neoniano</center> </td> </tr> <tr> <td style="background-color: #FFFFFF;" valign="top">Ville</td> <td style="background-color: #FFFFFF;" align="left"><a href="../../../../articles/r/a/v/Ravenne.html" title="Ravenne">Ravenne</a></td> </tr> <tr> <td style="background-color: #FFFFFF;" valign="top"><a href="../../../../articles/p/a/y/Pays.html" title="Pays">Pays</a></td> <td style="background-color: #FFFFFF;" align="left"><a href="../../../../articles/f/l/a/Image%7EFlag_of_Italy.svg_0ea8.html" class="image" title="Italie"><img alt="Italie" src="../../../../images/shared/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/20px-Flag_of_Italy.svg.png" width="20" height="13" border="0" class="thumbborder" /></a> <a href="../../../../articles/i/t/a/Italie.html" title="Italie">Italie</a></td> </tr> <tr> <td style="background-color: #FFFFFF;">Région</td> <td style="background-color: #FFFFFF;" align="left"><a href="../../../../articles/%C3%A9/m/i/%C3%89milie-Romagne_8cd1.html" title="Émilie-Romagne">Émilie-Romagne</a></td> </tr> <tr> <td style="background-color: #FFFFFF;" valign="top">Culte</td> <td style="background-color: #FFFFFF;" align="left"><a href="../../../../articles/%C3%A9/g/l/%C3%89glise_catholique_romaine.html" title="Église catholique romaine">Catholique romain</a></td> </tr> <tr> <td style="background-color: #FFFFFF;" valign="top">Type</td> <td style="background-color: #FFFFFF;" align="left"><a href="../../../../articles/b/a/p/Baptist%C3%A8re.html" title="Baptistère">Baptistère</a></td> </tr> <tr> <td style="background-color: #FFFFFF;" valign="top">Début de la<br /> construction</td> <td style="background-color: #FFFFFF;" align="left">vers <a href="../../../../articles/4/0/0/400.html" title="400">400</a></td> </tr> <tr> <td style="background-color: #FFFFFF;" valign="top">Fin des travaux</td> <td style="background-color: #FFFFFF;" align="left"><a href="../../../../articles/4/5/0/450.html" title="450">450</a></td> </tr> <tr> <td style="background-color: #FFFFFF;" valign="top">Style(s)<br /> dominant(s)</td> <td style="background-color: #FFFFFF;" align="left"><a href="../../../../articles/a/r/c/Architecture_byzantine.html" title="Architecture byzantine">Bizantin</a></td> </tr> <tr> <td style="background-color: #FFFFFF;">Classé(e)</td> <td style="background-color: #FFFFFF;" align="left"><a href="../../../../articles/p/a/t/Patrimoine_mondial_de_l%27UNESCO_20c7.html" title="Patrimoine mondial de l'UNESCO">patrimoine mondial de l'UNESCO</a> en 1996</td> </tr> </table> <p>Le <b>baptistère des Orthodoxes</b> ou <b>Baptistère de Néon</b>, à <a href="../../../../articles/r/a/v/Ravenne.html" title="Ravenne">Ravenne</a> en Italie, est le plus ancien édifice de cette ville. Ce nom le distingue du <a href="../../../../articles/b/a/p/Baptist%C3%A8re_des_Ariens_a8f7.html" title="Baptistère des Ariens">baptistère des Ariens</a>, également à Ravenne, construit par le roi des Ostrogoths, <a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9odoric_le_Grand_e427.html" title="Théodoric le Grand">Théodoric l'Amale</a>. Les deux édifices, dont la destination est identique, étaient propres aux deux communautés chrétiennes qui coexistaient alors à Ravenne.</p> <p><a name="Historique" id="Historique"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/p/Baptist%C3%A8re_des_Orthodoxes_4ee9.html" title="Modifier la section : Historique">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Historique</span></h2> <div class="thumb tleft"> <div class="thumbinner" style="width:252px;"><a href="../../../../articles/b/a/p/Image%7EBapistry_of_Neon_02.jpg_d86d.html" class="image" title="Le baptistère"><img alt="Le baptistère" src="../../../../images/shared/thumb/9/9c/Bapistry_of_Neon_02.jpg/250px-Bapistry_of_Neon_02.jpg" width="250" height="188" border="0" class="thumbimage" /></a> <div class="thumbcaption"> <div class="magnify"><a href="../../../../articles/b/a/p/Image%7EBapistry_of_Neon_02.jpg_d86d.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div> Le baptistère</div> </div> </div> <p>Le baptistère fut construit par l'évêque Ursus à la fin du <span class="romain" title="Nombre 4 écrit en chiffres romains" style="text-transform:uppercase">IV</span><sup class="exposant">e</sup> ou au début du <span class="romain" title="Nombre 5 écrit en chiffres romains" style="text-transform:uppercase">V</span><sup class="exposant">e</sup>, comme bâtiment annexe d'une grande <a href="../../../../articles/b/a/s/Basilique.html" title="Basilique">basilique</a>, détruite en 1734. Il fut terminé par l'évêque Néon, vers la fin du <a href="../../../../articles/v/e/_/Ve_si%C3%A8cle.html" title="Ve siècle"><span class="romain" title="Nombre écrit en chiffres romains">V</span><sup class="exposant">e</sup> siècle</a> ; c'est de cette époque que date la décoration de <a href="../../../../articles/m/o/s/Mosa%C3%AFque_%28art%29.html" title="Mosaïque (art)">mosaïques</a>. Le pavement du bâtiment est à présent à 3 mètres au dessous du niveau du sol, ce qui change l'aspect visible du monument. Le baptistère avait une fonction de propagande afin d'inciter les gens à se faire baptiser.</p> <p>La forme octogonale, souvent retrouvée dans les monuments byzantins ou d'inspiration byzantine (c'est celle du <a href="../../../../articles/d/%C3%B4/m/D%C3%B4me_du_Rocher_89d1.html" title="Dôme du Rocher">Dôme du Rocher</a> à <a href="../../../../articles/j/%C3%A9/r/J%C3%A9rusalem.html" title="Jérusalem">Jérusalem</a>) a une signification symbolique : elle figure les sept jours de la semaine (et de la Création du monde) plus le jour de la Résurrection et de la Vie Éternelle.</p> <p>L'édifice a été remanié au <a href="../../../../articles/x/i/e/XIe_si%C3%A8cle_85a2.html" title="XIe siècle"><span class="romain" title="Nombre écrit en chiffres romains">XI</span><sup class="exposant">e</sup> siècle</a>. Il y a un contraste important entre l'intérieur du bâtiment et l'extérieur (typique de l'art paléochrétien). Ce baptistère dégage une aura particulière due à son architecture monumentale. Les trois arcs (symbole de la <a href="../../../../articles/t/r/i/Trinit%C3%A9_chr%C3%A9tienne.html" title="Trinité chrétienne">Trinité</a>) reposant sur des colonnes comme fermeture pour les fenêtres de l'intérieur ne se distinguent pas de l'extérieur.</p> <p>Le baptistère possède une vasque monumentale et octogonale, utilisée pour baptiser le fidèle par immersion presque totale.</p> <p><a name="Les_mosa.C3.AFques" id="Les_mosa.C3.AFques"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/p/Baptist%C3%A8re_des_Orthodoxes_4ee9.html" title="Modifier la section : Les mosaïques">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Les mosaïques</span></h2> <div class="thumb tleft"> <div class="thumbinner" style="width:252px;"><a href="../../../../articles/b/a/p/Image%7EBaptisery_of_Neon_Ceiling_Mosaic.jpg_da31.html" class="image" title="La mosaïque centrale des 12 apôtres."><img alt="La mosaïque centrale des 12 apôtres." src="../../../../images/shared/thumb/b/bd/Baptisery_of_Neon_Ceiling_Mosaic.jpg/250px-Baptisery_of_Neon_Ceiling_Mosaic.jpg" width="250" height="250" border="0" class="thumbimage" /></a> <div class="thumbcaption"> <div class="magnify"><a href="../../../../articles/b/a/p/Image%7EBaptisery_of_Neon_Ceiling_Mosaic.jpg_da31.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div> La mosaïque centrale des 12 apôtres.</div> </div> </div> <p>Le centre de la coupole est occupé par une mosaïque qui représente le baptême du Christ dans les eaux du <a href="../../../../articles/j/o/u/Jourdain.html" title="Jourdain">Jourdain</a> par <a href="../../../../articles/s/a/i/Saint_Jean-Baptiste_8f5c.html" class="mw-redirect" title="Saint Jean-Baptiste">saint Jean-Baptiste</a>. Ainsi le fidèle peut identifier son baptême à celui du Christ. On remarque dans cette scène une allégorie curieusement païenne du Jourdain.</p> <p>Plus bas et entourant la scène du baptême du Christ est représentée une procession des douze apôtres derrière saint Pierre et saint Paul. Il y a une sorte de hiérarchie :</p> <ul> <li>premier niveau : la cuve du baptême où le fidèle est baptisé,</li> <li>deuxième niveau : <a href="../../../../articles/b/a/s/Bas-relief.html" title="Bas-relief">bas-reliefs</a> représentant des prophètes avec des <a href="../../../../articles/c/o/d/Codex.html" title="Codex">codex</a> en main,</li> <li>troisième niveau : les douze apôtres,</li> <li>quatrième niveau: le Christ et la colombe du <a href="../../../../articles/s/a/i/Saint-Esprit_39f5.html" title="Saint-Esprit">Saint-Esprit</a>.</li> </ul> <div class="noprint wikilien_alternatif" style="clear:right; float:right;margin:0 0 1em 1em;width:250px;border:solid #AAAAAA 1px; background:#f9f9f9;padding:0px;font-size:90%;text-align:left;"> <table cellpadding="2" cellspacing="0" style="background-color:transparent"> <tr valign="middle"> <td style="line-height:50px;vertical-align:middle;position:relative" align="center" valign="middle"> <div style="position: relative;"><a href="http://commons.wikimedia.org/wiki/Accueil" title="commons:Accueil"><img alt="commons:Accueil" src="../../../../images/shared/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png" width="50" height="67" border="0" /></a></div> </td> <td valign="middle"> <p><span class="plainlinks"><a href="../../../../articles/w/i/k/Wikimedia_Commons_7b57.html" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> propose des documents multimédia libres sur <b><a href="http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Bapistry_of_Neon?uselang=fr" class="external text" title="http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Bapistry_of_Neon?uselang=fr" rel="nofollow">le baptistère des Orthodoxes</a></b>.</span></p> </td> </tr> </table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/n/o/t/Image%7ENotre-Dame_de_Paris.jpg_a34c.html" class="image" title="Icône du portail de l’architecture chrétienne"><img alt="Icône du portail de l’architecture chrétienne" src="../../../../images/local/thumb/0/08/Notre-Dame_de_Paris.jpg/32px-Notre-Dame_de_Paris.jpg" width="32" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/a/r/c/Portail%7EArchitecture_chr%C3%A9tienne_4b0b.html" title="Portail:Architecture chrétienne">Portail de l’architecture chrétienne</a></span></span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/f/l/a/Image%7EFlag_of_Italy.svg_0ea8.html" class="image" title="Icône du portail de l’Italie"><img alt="Icône du portail de l’Italie" src="../../../../images/shared/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/36px-Flag_of_Italy.svg.png" width="36" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/i/t/a/Portail%7EItalie_332e.html" title="Portail:Italie">Portail de l’Italie</a></span></span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Preprocessor node count: 412/1000000 Post-expand include size: 8253/2048000 bytes Template argument size: 1400/2048000 bytes Expensive parser function count: 0/500 --> <div class="printfooter"> </div> <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/a/r/t/Cat%C3%A9gorie%7EArt_byzantin_5666.html" title="Catégorie:Art byzantin">Art byzantin</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/a/r/t/Cat%C3%A9gorie%7EArt_de_l%27Antiquit%C3%A9_tardive_6301.html" title="Catégorie:Art de l'Antiquité tardive">Art de l'Antiquité tardive</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/a/t/Cat%C3%A9gorie%7EPatrimoine_mondial_en_Italie_db33.html" title="Catégorie:Patrimoine mondial en Italie">Patrimoine mondial en Italie</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/%C3%A9/d/i/Cat%C3%A9gorie%7E%C3%89difice_religieux_italien_0fb5.html" title="Catégorie:Édifice religieux italien">Édifice religieux italien</a></span></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-cats-hidden">Catégorie cachée : <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/o/r/Cat%C3%A9gorie%7EPortail%7EItalie_Articles_li%C3%A9s_3812.html" title="Catégorie:Portail:Italie/Articles liés">Portail:Italie/Articles liés</a></span></div></div></div> <!-- end content --> <div class="visualClear"></div> </div> </div> </div> <div id="column-one"> <div id="p-cactions" class="portlet"> <h5>Views</h5> <ul> <li id="ca-nstab-main" class="selected" ><a href="../../../../articles/b/a/p/Baptist%C3%A8re_des_Orthodoxes_4ee9.html">Article</a></li><li id="ca-talk" ><a href="../../../../articles/b/a/p/Discuter%7EBaptist%C3%A8re_des_Orthodoxes_ced9.html">Discussion</a></li><li id="ca-current" ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Baptist%C3%A8re_des_Orthodoxes">Version actuelle</a></li> </ul> </div> <div class="portlet" id="p-logo"> <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);" href="../../../../index.html" title="Accueil"></a> </div> <script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script> <div class='portlet' id='p-navigation'> <h5>Navigation</h5> <div class='pBody'> <ul> <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li> <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li> <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li> <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li> <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li> </ul> </div> </div> <div class='portlet' id='p-Contribuer'> <h5>Contribuer</h5> <div class='pBody'> <ul> <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li> <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li> <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li> <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li> <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-search" class="portlet"> <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5> <div id="searchBody" class="pBody"> <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div> <input id="searchInput" name="search" type="text" accesskey="C" value="" /> <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton" value="Aller" /> </div></form> </div> </div> <div id="p-lang" class="portlet"> <h5>Autres langues</h5> <div class="pBody"> <ul> <li> <a href="../../../../../de/articles/b/a/p/Baptisterium_der_Kathedrale_%28Ravenna%29_2c1b.html">Deutsch</a> </li> <li> <a href="../../../../../en/articles/b/a/p/Baptistry_of_Neon_eadb.html">English</a> </li> <li> <a href="../../../../../es/articles/b/a/p/Baptisterio_Neoniano_3ffd.html">Español</a> </li> <li> <a href="../../../../../eu/articles/o/r/t/Ortodoxoen_bataiategia.html">Euskara</a> </li> <li> <a href="../../../../../he/articles/%D7%91/%D7%99/%D7%AA/%D7%91%D7%99%D7%AA_%D7%94%D7%98%D7%91%D7%99%D7%9C%D7%94_%D7%94%D7%A0%D7%90%D7%95%D7%A0%D7%99.html">עברית</a> </li> <li> <a href="../../../../../it/articles/b/a/t/Battistero_Neoniano_e9df.html">Italiano</a> </li> <li> <a href="../../../../../nl/articles/b/a/p/Baptisterium_van_de_Orthodoxen_0ce9.html">Nederlands</a> </li> <li> <a href="../../../../../ru/articles/%D0%B1/%D0%B0/%D0%BF/%D0%91%D0%B0%D0%BF%D1%82%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D1%85.html">Русский</a> </li> </ul> </div> </div> </div><!-- end of the left (by default at least) column --> <div class="visualClear"></div> <div id="footer"> <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div> <div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div> <ul id="f-list"> <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 6 juin 2008 à 15:51 par Utilisateur <a href="../../../../articles/l/p/l/Utilisateur%7ELPLT_69a7.html" title="Utilisateur:LPLT">LPLT</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/a/l/e/Utilisateur%7EAlecs.bot_6f7d.html" title="Utilisateur:Alecs.bot">Alecs.bot</a>, <a href="../../../../articles/b/o/t/Utilisateur%7EBotSottile_0a07.html" title="Utilisateur:BotSottile">BotSottile</a>, <a href="../../../../articles/t/x/i/Utilisateur%7ETXiKiBoT_cfd6.html" title="Utilisateur:TXiKiBoT">TXiKiBoT</a>, <a href="../../../../articles/t/a/t/Utilisateur%7ETatave_b08c.html" title="Utilisateur:Tatave">Tatave</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/i/p/_/Utilisateur%7EIP_84.5_d34e.html" title="Utilisateur:IP 84.5">IP 84.5</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Utilisateur%7ERobotQuistnix_d78e.html" title="Utilisateur:RobotQuistnix">RobotQuistnix</a>, <a href="../../../../articles/t/h/i/Utilisateur%7EThijs%21bot_c2d6.html" title="Utilisateur:Thijs!bot">Thijs!bot</a>, <a href="../../../../articles/c/o/y/Utilisateur%7ECoyau_5b48.html" title="Utilisateur:Coyau">Coyau</a>, <a href="../../../../articles/p/o/l/Utilisateur%7EPolmars_7b89.html" title="Utilisateur:Polmars">Polmars</a>, <a href="../../../../articles/a/l/l/Utilisateur%7EAlleborgoBot_c888.html" title="Utilisateur:AlleborgoBot">AlleborgoBot</a>, <a href="../../../../articles/o/l/l/Utilisateur%7EOllamh_5bf0.html" title="Utilisateur:Ollamh">Ollamh</a>, <a href="../../../../articles/l/o/u/Utilisateur%7ELouis-garden_07d1.html" title="Utilisateur:Louis-garden">Louis-garden</a>, <a href="../../../../articles/r/i/c/Utilisateur%7ERiccardobot_e138.html" title="Utilisateur:Riccardobot">Riccardobot</a>, <a href="../../../../articles/h/o/m/Utilisateur%7EHomonymiseur_6fda.html" title="Utilisateur:Homonymiseur">Homonymiseur</a>, <a href="../../../../articles/c/a/l/Utilisateur%7ECalifornia_dream_ea4d.html" title="Utilisateur:California dream">California dream</a>, <a href="../../../../articles/r/a/t/Utilisateur%7ERatigan_0e19.html" title="Utilisateur:Ratigan">Ratigan</a>, <a href="../../../../articles/g/%C3%A9/r/Utilisateur%7EG%C3%A9rard_e506.html" title="Utilisateur:Gérard">Gérard</a>, <a href="../../../../articles/a/r/c/Utilisateur%7EArcheos_5ff8.html" title="Utilisateur:Archeos">Archeos</a>, <a href="../../../../articles/c/l/i/Utilisateur%7EClio20_dbe5.html" title="Utilisateur:Clio20">Clio20</a> et <a href="../../../../articles/a/d/m/Utilisateur%7EADM_83cf.html" title="Utilisateur:ADM">ADM</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li> <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/> Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li> <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li> </ul> </div> </div> </body> </html>