Server : Apache System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64 User : hednacluml ( 122243) PHP Version : 8.3.9 Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl Directory : /home/hednacluml/encyclo/articles/b/a/c/ |
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd"> <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" /> <!-- headlinks removed --> <link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/> <title>Bacillus subtilis - Wikipédia</title> <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style> <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" /> <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script> <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]--> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script> <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css"; @import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css"; @import "../../../../raw/gen.css"; /*]]>*/</style> </head> <body class="ns-0"> <div id="globalWrapper"> <div id="column-content"> <div id="content"> <a name="top" id="contentTop"></a> <h1 class="firstHeading">Bacillus subtilis</h1> <div id="bodyContent"> <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3> <div id="contentSub"></div> <!-- start content --> <div class="plainlinks bandeau-niveau-ebauche bandeau"> <table style="background-color:transparent"> <tr> <td class="bandeau-icone"> <div style="text-align:center;white-space:nowrap"><a href="../../../../articles/i/c/%C3%B4/Image%7EIc%C3%B4ne-bact%C3%A9riologie.png_0e1d.html" class="image" title="Icône-bactériologie.png"><img alt="" src="../../../../images/local/thumb/a/a4/Icône-bactériologie.png/34px-Icône-bactériologie.png" width="34" height="35" border="0" /></a></div> </td> <td> <div class="bandeau-titre"><strong>Cet article est une <a href="../../../../articles/%C3%A9/b/a/Aide%7E%C3%89bauche_a94d.html" title="Aide:Ébauche">ébauche</a> concernant la <a href="../../../../articles/m/i/c/Portail%7EMicrobiologie_23c7.html" title="Portail:Microbiologie">bactériologie</a>.</strong></div> <div class="bandeau-texte">Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant. <b>(<a href="../../../../articles/c/o/m/Aide%7EComment_modifier_une_page_32be.html" title="Aide:Comment modifier une page">Comment ?</a>)</b>.</div> </td> </tr> </table> </div> <table align="right" rules="all" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999; background-color:#EEEEEE;"> <tr> <th colspan="2" style="background:darkgray;" align="center"><span style="position: relative; float: right;"><map name="ImageMap_42" id="ImageMap_42"> <area href="../../../../articles/l/e/c/Wikip%C3%A9dia%7ELecture_d%27une_taxobox_20a2.html" shape="rect" coords="0,0,17,17" alt="Wikipédia:Lecture d'une taxobox" title="Wikipédia:Lecture d'une taxobox" /></map></span> <div style="position: relative;"><span style="position: relative; float: right;"><img alt="Comment lire une taxobox" src="../../../../images/shared/thumb/b/b4/Gtk-dialog-info.svg/20px-Gtk-dialog-info.svg.png" width="20" height="20" border="0" usemap="#ImageMap_42" /></span></div> <font color="white" size="4"><b><i>Bacillus subtilis</i></b></font></th> </tr> <tr> <td colspan="2" align="center" style="padding:0px;background:lightgrey;"><a href="../../../../articles/b/a/c/Image%7EBacillus_subtilis_Spore.jpg_b900.html" class="image" title="Bacillus subtilis sporulants"><img alt="Bacillus subtilis sporulants" src="../../../../images/shared/thumb/7/7a/Bacillus_subtilis_Spore.jpg/250px-Bacillus_subtilis_Spore.jpg" width="250" height="188" border="0" /></a></td> </tr> <tr> <th colspan="2" align="center" style="padding:1px;"><small><i>Bacillus subtilis</i> sporulants</small></th> </tr> <tr> <th colspan="2" style="background:lightgrey;"><a href="../../../../articles/t/a/x/Taxonomie.html" class="mw-redirect" title="Taxonomie">Classification classique</a></th> </tr> <tr> <td><a href="../../../../articles/r/%C3%A8/g/R%C3%A8gne_%28biologie%29.html" title="Règne (biologie)">Règne</a></td> <td><i><a href="../../../../articles/b/a/c/Bact%C3%A9rie.html" class="mw-redirect" title="Bactérie">Bacteria</a></i></td> </tr> <tr> <td><a href="../../../../articles/e/m/b/Embranchement_%28biologie%29.html" title="Embranchement (biologie)">Embranchement</a></td> <td><i><a href="../../../../articles/f/i/r/Firmicutes.html" title="Firmicutes">Firmicutes</a></i></td> </tr> <tr> <td><a href="../../../../articles/c/l/a/Classe_%28biologie%29.html" title="Classe (biologie)">Classe</a></td> <td><i><a href="../../../../articles/b/a/c/Bacilli.html" title="Bacilli">Bacilli</a></i></td> </tr> <tr> <td><a href="../../../../articles/o/r/d/Ordre_%28biologie%29.html" title="Ordre (biologie)">Ordre</a></td> <td><i><a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillales.html" title="Bacillales">Bacillales</a></i></td> </tr> <tr> <td><a href="../../../../articles/f/a/m/Famille_%28biologie%29.html" title="Famille (biologie)">Famille</a></td> <td><i><a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillaceae.html" title="Bacillaceae">Bacillaceae</a></i></td> </tr> <tr> <td><a href="../../../../articles/g/e/n/Genre_%28biologie%29.html" title="Genre (biologie)">Genre</a></td> <td><i><a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillus.html" title="Bacillus">Bacillus</a></i></td> </tr> <tr> <th bgcolor="lightgrey" colspan="2"><a href="../../../../articles/n/o/m/Nom_binominal.html" title="Nom binominal">Nom binominal</a></th> </tr> <tr> <th colspan="2"><i>Bacillus subtilis</i><br /> <font color="black" size="1"><a href="../../../../articles/c/h/r/Christian_Gottfried_Ehrenberg_5656.html" title="Christian Gottfried Ehrenberg">Ehrenberg</a>, <a href="../../../../articles/1/8/3/1835.html" title="1835">1835</a></font></th> </tr> <tr> <td colspan="2" align="center" bgcolor="#EEEEEE" style="padding:3px 0px 0px 0px;"><small>Parcourez la <a href="../../../../articles/b/i/o/Portail%7EBiologie_4ad4.html" title="Portail:Biologie">biologie</a> sur Wikipédia :</small> <table border="0" cellspacing="3" cellpadding="1" style="background:#EEEEEE;width:200px; vertical-align:middle"> <tr> <td> <div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/b/i/o/Portail%7EBiologie_4ad4.html" title="Portail:Biologie"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/5/56/AlphaHelixSection_(blue).svg/20px-AlphaHelixSection_(blue).svg.png" width="20" height="6" border="0" /></a></div> </td> <td> <div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/z/o/o/Portail%7EZoologie_d7b1.html" title="Portail:Zoologie"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/7/75/Symbole-faune.png/20px-Symbole-faune.png" width="20" height="18" border="0" /></a></div> </td> <td> <div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/m/i/c/Portail%7EMicrobiologie_23c7.html" title="Portail:Microbiologie"><img alt="" src="../../../../images/local/thumb/e/ec/Salmobandeau.jpg/20px-Salmobandeau.jpg" width="20" height="17" border="0" /></a></div> </td> <td> <div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/c/o/n/Portail%7EConservation_de_la_nature_c970.html" title="Portail:Conservation de la nature"><img alt="" src="../../../../images/local/thumb/5/51/PCN-icone.png/20px-PCN-icone.png" width="20" height="19" border="0" /></a></div> </td> <td> <div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/b/o/t/Portail%7EBotanique_0e2b.html" title="Portail:Botanique"><img alt="" src="../../../../images/local/thumb/8/8b/Icone_botanique01.png/20px-Icone_botanique01.png" width="20" height="19" border="0" /></a></div> </td> <td> <div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/a/g/r/Portail%7EAgrop%C3%A9dia_a210.html" title="Portail:Agropédia"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/4/4c/P_agriculture.png/20px-P_agriculture.png" width="20" height="12" border="0" /></a></div> </td> <td> <div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/p/l/a/Portail%7EPlantes_utiles_f990.html" title="Portail:Plantes utiles"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/a/ab/Patates.jpg/20px-Patates.jpg" width="20" height="13" border="0" /></a></div> </td> <td> <div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/h/o/r/Portail%7EHortip%C3%A9dia_a081.html" title="Portail:Hortipédia"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/c/c3/Extracted_pink_rose.png/20px-Extracted_pink_rose.png" width="20" height="17" border="0" /></a></div> </td> </tr> </table> </td> </tr> </table> <p><i><b>Bacillus subtilis</b></i> est une <a href="../../../../articles/b/a/c/Bact%C3%A9rie.html" class="mw-redirect" title="Bactérie">bactérie</a> <a href="../../../../articles/c/a/t/Catalase.html" title="Catalase">catalase</a>-positive que l'on trouve habituellement dans le sol. Elle appartient au <a href="../../../../articles/g/e/n/Genre_%28biologie%29.html" title="Genre (biologie)">genre</a> <i><a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillus.html" title="Bacillus">Bacillus</a></i>.</p> <p><i>B. subtilis</i> n'est pas considéré comme pathogène pour l'Homme, mais elle peut contaminer des aliments et peut exceptionnellement provoquer une <a href="../../../../articles/i/n/t/Intoxication_alimentaire.html" title="Intoxication alimentaire">intoxication alimentaire</a>.</p> <p><i>B. subtilis</i> peut servir à repeupler la flore intestinale par un bacille antibiorésistant, non pathogène.</p> <p>C'est un organisme de choix pour l'étude de la sécrétion protéique et un des outils génétiques les plus aisément manipulables avec la <a href="../../../../articles/l/e/v/Levure.html" title="Levure">levure</a>.</p> <table id="toc" class="toc" summary="Sommaire"> <tr> <td> <div id="toctitle"> <h2>Sommaire</h2> </div> <ul> <li class="toclevel-1"><a href="#observation_macroscopique_de_la_colonie"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">observation macroscopique de la colonie</span></a></li> <li class="toclevel-1"><a href="#Une_bact.C3.A9rie_mod.C3.A8le"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Une bactérie modèle</span></a></li> <li class="toclevel-1"><a href="#Une_source_d.27enzymes_pour_l.27industrie"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Une source d'enzymes pour l'industrie</span></a></li> <li class="toclevel-1"><a href="#Un_exemple_d.27adaptation"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Un exemple d'adaptation</span></a></li> <li class="toclevel-1"><a href="#R.C3.A9glementation"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Réglementation</span></a></li> <li class="toclevel-1"><a href="#Autres_informations"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Autres informations</span></a></li> <li class="toclevel-1"><a href="#Voir_aussi"><span class="tocnumber">7</span> <span class="toctext">Voir aussi</span></a></li> </ul> </td> </tr> </table> <script type="text/javascript"> //<![CDATA[ if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } //]]> </script> <p><a name="observation_macroscopique_de_la_colonie" id="observation_macroscopique_de_la_colonie"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html" title="Modifier la section : observation macroscopique de la colonie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">observation macroscopique de la colonie</span></h2> <p>-Forme irréguliaire -translucide -couleur blanc creme -élévation: bossue -surface brillante -marge dentelée -consistance gluante</p> <p><a name="Une_bact.C3.A9rie_mod.C3.A8le" id="Une_bact.C3.A9rie_mod.C3.A8le"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html" title="Modifier la section : Une bactérie modèle">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Une bactérie modèle</span></h2> <p><i>Bacillus subtilis</i> est un excellent modèle pour l'étude de bactéries pathogènes, telles que <i><a href="../../../../articles/s/t/a/Staphylococcus_aureus.html" class="mw-redirect" title="Staphylococcus aureus">Staphylococcus aureus</a></i>, <i><a href="../../../../articles/s/t/r/Streptococcus_pneumoniae.html" title="Streptococcus pneumoniae">Streptococcus pneumoniae</a></i>, <i><a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillus_anthracis.html" title="Bacillus anthracis">Bacillus anthracis</a></i>, responsable de la maladie du charbon, <i><a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillus_cereus.html" title="Bacillus cereus">Bacillus cereus</a></i>, à l'origine d'infections alimentaires ou encore <i><a href="../../../../articles/l/i/s/Listeria_monocytogenes.html" title="Listeria monocytogenes">Listeria monocytogenes</a></i>.</p> <ul> <li>Quelles sont les stratégies génétiques qu'utilisent ces bactéries pour provoquer des maladies ?</li> <li>Comment se multiplient-elles ?</li> <li>Peuvent-elles transférer des gènes entre elles ?</li> <li>Comment combattre une bactérie pathogène au sein d'un organisme infecté ?</li> </ul> <p>Une meilleure connaissance des génomes permettra de répondre à beaucoup de ces questions.</p> <p><a name="Une_source_d.27enzymes_pour_l.27industrie" id="Une_source_d.27enzymes_pour_l.27industrie"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html" title="Modifier la section : Une source d'enzymes pour l'industrie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Une source d'enzymes pour l'industrie</span></h2> <p>L'industrie s'intéresse aussi à <i>Bacillus subtilis</i>. Elle est en effet source d'<a href="../../../../articles/e/n/z/Enzymes.html" class="mw-redirect" title="Enzymes">enzymes</a> industrielles telles les <a href="../../../../articles/a/m/y/Amylase.html" title="Amylase">amylases</a>, utilisées dans l'industrie du pain, ou encore des <a href="../../../../articles/p/r/o/Prot%C3%A9ase.html" class="mw-redirect" title="Protéase">protéases</a> et <a href="../../../../articles/c/e/l/Cellulase.html" title="Cellulase">cellulases</a>, dans l'industrie des détergents. La variété natto de <i>Bacillus subtilis</i> sert au Japon à fabriquer le <a href="../../../../articles/n/a/t/Natto.html" class="mw-redirect" title="Natto">natto</a>, un plat traditionnel à base de soja fermenté. Sa capacité à produire des <a href="../../../../articles/a/n/t/Antibiotiques.html" class="mw-redirect" title="Antibiotiques">antibiotiques</a>, comme la <a href="../../../../articles/b/a/c/Bacitracine.html" title="Bacitracine">bacitracine</a> en fait un organisme d'intérêt également pour l'industrie pharmaceutique.</p> <p><a name="Un_exemple_d.27adaptation" id="Un_exemple_d.27adaptation"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html" title="Modifier la section : Un exemple d'adaptation">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Un exemple d'adaptation</span></h2> <p><i>Bacillus subtilis</i> est une bactérie qui forme des <a href="../../../../articles/s/p/o/Spore.html" title="Spore">spores</a> capables de survivre dans des conditions extrêmes, révélant une adaptation très ancienne. Sur la centaine de gènes qui interviennent dans la sporulation, la plupart sont déjà connus. Même survie remarquable, à des conditions encore plus extrêmes, pour les <a href="../../../../articles/a/r/c/Archaea.html" title="Archaea">archées</a>. En comparant les génomes de ces micro-organismes, les étapes de l'adaptation et de l'évolution seront mieux comprises.</p> <p><a name="R.C3.A9glementation" id="R.C3.A9glementation"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html" title="Modifier la section : Réglementation">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Réglementation</span></h2> <p>Sur le plan de la réglementation des <a href="../../../../articles/p/r/o/Produit_phytopharmaceutique.html" title="Produit phytopharmaceutique">produits phytopharmaceutiques</a> :</p> <ul> <li>pour l’<a href="../../../../articles/u/n/i/Union_europ%C3%A9enne.html" title="Union européenne">Union européenne</a> : la souche QST 713 (identique à la souche AQ 713) de <i>Bacillus subtilis</i> est inscrite à l’annexe I de la <a href="../../../../articles/d/i/r/Directive_91_414_CEE_f6be.html" title="Directive 91/414/CEE">directive 91/414/CEE</a> par la directive 2007/6/CE.</li> <li>pour la <a href="../../../../articles/f/r/a/France.html" title="France">France</a> : <i>Bacillus subtilis</i> QST 713 est autorisée dans la composition de <a href="../../../../articles/p/r/%C3%A9/Pr%C3%A9paration_phytopharmaceutique.html" title="Préparation phytopharmaceutique">préparations</a> bénéficiant d’une <a href="../../../../articles/a/u/t/Autorisation_d%27un_produit_phytopharmaceutique.html" title="Autorisation d'un produit phytopharmaceutique">autorisation de mise sur le marché</a>. Elle est employée comme agent de lutte biologique contre la pourriture grise (<i><a href="../../../../articles/b/o/t/Botrytis_cinerea.html" title="Botrytis cinerea">Botrytis cinerea</a></i>) de la <a href="../../../../articles/v/i/g/Vigne.html" title="Vigne">vigne</a>.</li> </ul> <p><a name="Autres_informations" id="Autres_informations"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html" title="Modifier la section : Autres informations">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Autres informations</span></h2> <ul> <li><a href="../../../../articles/s/%C3%A9/q/S%C3%A9quen%C3%A7age.html" title="Séquençage">Séquençage</a></li> </ul> <p><a name="Voir_aussi" id="Voir_aussi"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html" title="Modifier la section : Voir aussi">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Voir aussi</span></h2> <ul> <li>Déficience en adénylosuccinate lyase</li> </ul> <div class="thumb tleft"> <div class="thumbinner" style="width:252px;"><a href="../../../../articles/b/a/c/Image%7EBacillus_subtilis_Gram.jpg_527b.html" class="image" title="Coloration de gram montrant des Bacillus subtilis"><img alt="Coloration de gram montrant des Bacillus subtilis" src="../../../../images/shared/thumb/b/b9/Bacillus_subtilis_Gram.jpg/250px-Bacillus_subtilis_Gram.jpg" width="250" height="188" border="0" class="thumbimage" /></a> <div class="thumbcaption"> <div class="magnify"><a href="../../../../articles/b/a/c/Image%7EBacillus_subtilis_Gram.jpg_527b.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div> Coloration de gram montrant des <i>Bacillus subtilis</i></div> </div> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/s/a/l/Image%7ESalmobandeau.jpg_77b4.html" class="image" title="Icône du portail de la microbiologie"><img alt="Icône du portail de la microbiologie" src="../../../../images/local/thumb/e/ec/Salmobandeau.jpg/28px-Salmobandeau.jpg" width="28" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/m/i/c/Portail%7EMicrobiologie_23c7.html" title="Portail:Microbiologie">Portail de la microbiologie</a></span></span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Preprocessor node count: 443/1000000 Post-expand include size: 6044/2048000 bytes Template argument size: 1342/2048000 bytes Expensive parser function count: 2/500 --> <div class="printfooter"> </div> <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/w/i/k/Cat%C3%A9gorie%7EWikip%C3%A9dia%7E%C3%A9bauche_bact%C3%A9riologie_ff74.html" title="Catégorie:Wikipédia:ébauche bactériologie">Wikipédia:ébauche bactériologie</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/b/a/c/Cat%C3%A9gorie%7EBacillus_5efd.html" title="Catégorie:Bacillus">Bacillus</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/g/%C3%A9/n/Cat%C3%A9gorie%7EG%C3%A9n%C3%A9tique_bb3e.html" title="Catégorie:Génétique">Génétique</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/b/i/o/Cat%C3%A9gorie%7EBiologie_mol%C3%A9culaire_21da.html" title="Catégorie:Biologie moléculaire">Biologie moléculaire</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/g/r/a/Cat%C3%A9gorie%7EGram_positif_4400.html" title="Catégorie:Gram positif">Gram positif</a></span></div></div></div> <!-- end content --> <div class="visualClear"></div> </div> </div> </div> <div id="column-one"> <div id="p-cactions" class="portlet"> <h5>Views</h5> <ul> <li id="ca-nstab-main" class="selected" ><a href="../../../../articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html">Article</a></li><li id="ca-talk" ><a href="../../../../articles/b/a/c/Discuter%7EBacillus_subtilis_de20.html">Discussion</a></li><li id="ca-current" ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bacillus_subtilis">Version actuelle</a></li> </ul> </div> <div class="portlet" id="p-logo"> <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);" href="../../../../index.html" title="Accueil"></a> </div> <script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script> <div class='portlet' id='p-navigation'> <h5>Navigation</h5> <div class='pBody'> <ul> <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li> <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li> <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li> <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li> <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li> </ul> </div> </div> <div class='portlet' id='p-Contribuer'> <h5>Contribuer</h5> <div class='pBody'> <ul> <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li> <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li> <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li> <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li> <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-search" class="portlet"> <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5> <div id="searchBody" class="pBody"> <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div> <input id="searchInput" name="search" type="text" accesskey="C" value="" /> <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton" value="Aller" /> </div></form> </div> </div> <div id="p-lang" class="portlet"> <h5>Autres langues</h5> <div class="pBody"> <ul> <li> <a href="../../../../../de/articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html">Deutsch</a> </li> <li> <a href="../../../../../en/articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html">English</a> </li> <li> <a href="../../../../../es/articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html">Español</a> </li> <li> <a href="../../../../../he/articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html">עברית</a> </li> <li> <a href="../../../../../ja/articles/%E6%9E%AF/%E8%8D%89/%E8%8F%8C/%E6%9E%AF%E8%8D%89%E8%8F%8C.html">日本語</a> </li> <li> <a href="../../../../../pt/articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html">Português</a> </li> <li> <a href="../../../../../ru/articles/%D1%81/%D0%B5/%D0%BD/%D0%A1%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%87%D0%BA%D0%B0.html">Русский</a> </li> <li> <a href="../../../../../tr/articles/b/a/c/Bacillus_subtilis.html">Türkçe</a> </li> <li> <a href="../../../../../zh/articles/%E6%9E%AF/%E8%8D%89/%E6%A1%BF/%E6%9E%AF%E8%8D%89%E6%A1%BF%E8%8F%8C.html">中文</a> </li> </ul> </div> </div> </div><!-- end of the left (by default at least) column --> <div class="visualClear"></div> <div id="footer"> <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div> <div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div> <ul id="f-list"> <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 21 mai 2008 à 11:34 par Utilisateur <a href="../../../../articles/l/o/v/Utilisateur%7ELoveless_6fc1.html" title="Utilisateur:Loveless">Loveless</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) Anagallis, <a href="../../../../articles/a/l/b/Utilisateur%7EAlbin_eb06.html" title="Utilisateur:Albin">Albin</a>, GAllegre, <a href="../../../../articles/l/o/c/Utilisateur%7ELockalbot_f174.html" title="Utilisateur:Lockalbot">Lockalbot</a>, <a href="../../../../articles/d/u/m/Utilisateur%7EDumZiBoT_1015.html" title="Utilisateur:DumZiBoT">DumZiBoT</a>, <a href="../../../../articles/s/t/b/Utilisateur%7ESTBot_3a36.html" title="Utilisateur:STBot">STBot</a>, <a href="../../../../articles/c/h/i/Utilisateur%7EChicobot_8e22.html" title="Utilisateur:Chicobot">Chicobot</a>, <a href="../../../../articles/f/l/a/Utilisateur%7EFlaBot_bc06.html" title="Utilisateur:FlaBot">FlaBot</a>, <a href="../../../../articles/v/e/r/Utilisateur%7EVerdy_p_492e.html" title="Utilisateur:Verdy p">Verdy p</a>, <a href="../../../../articles/o/r/t/Utilisateur%7EOrthank_bf10.html" title="Utilisateur:Orthank">Orthank</a>, <a href="../../../../articles/y/u/r/Utilisateur%7EYurikBot_0f63.html" title="Utilisateur:YurikBot">YurikBot</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/m/e/d/Utilisateur%7EMedBot_8f10.html" title="Utilisateur:MedBot">MedBot</a>, <a href="../../../../articles/n/i/c/Utilisateur%7ENicolas_Ray_14b8.html" title="Utilisateur:Nicolas Ray">Nicolas Ray</a>, <a href="../../../../articles/e/n/_/Utilisateur%7EEn_rouge_0cb8.html" title="Utilisateur:En rouge">En rouge</a>, <a href="../../../../articles/e/r/a/Utilisateur%7EErasmus_dad3.html" title="Utilisateur:Erasmus">Erasmus</a> et <a href="../../../../articles/g/a/b/Utilisateur%7EGabywald_8cf6.html" title="Utilisateur:Gabywald">Gabywald</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li> <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/> Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li> <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li> </ul> </div> </div> </body> </html>