Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/b/o/u/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles/b/////o/u/Bouddhisme_theravāda.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Bouddhisme theravāda - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Bouddhisme theravāda</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <table class="WSerieV" id="WSpiritinde" border="0" style="clear: right; float:right; background-color:#f7f8ff; border:1px solid #8888aa; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px;; margin: 0px 0px 5px 1em; text-align:center">
<tr>
<td><a href="../../../../articles/p/a/l/Image%7EPalette_spi_inde.jpg_020b.html" class="image" title="image:Palette spi inde.jpg"><img alt="image:Palette spi inde.jpg" src="../../../../images/local/a/a0/Palette_spi_inde.jpg" width="169" height="104" border="0" /></a></td>
</tr>
<tr>
<td><small><i>Cet article fait partie de la série</i></small></td>
</tr>
<tr>
<td><b><a href="../../../../articles/s/p/i/Spiritualit%C3%A9s_indiennes.html" title="Spiritualités indiennes">Spiritualités indiennes</a></b></td>
</tr>
<tr>
<td bgcolor="#CCCCFF"><i><a href="../../../../articles/r/e/l/Religions.html" class="mw-redirect" title="Religions">Religions</a></i></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/r/e/l/Religion_harappienne.html" title="Religion harappienne">Religion harappienne</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/v/%C3%A9/d/V%C3%A9disme.html" title="Védisme">Védisme</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/b/r/a/Brahmanisme.html" title="Brahmanisme">Brahmanisme</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/h/i/n/Hindouisme.html" title="Hindouisme">Hindouisme</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/a/j/%C3%AE/Aj%C3%AEvika.html" class="mw-redirect" title="Ajîvika">Ajîvika</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/j/a/%C3%AF/Ja%C3%AFnisme.html" title="Jaïnisme">Jaïnisme</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme.html" title="Bouddhisme">Bouddhisme</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/t/a/n/Tantrisme.html" title="Tantrisme">Tantrisme</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/s/i/k/Sikhisme.html" title="Sikhisme">Sikhisme</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/a/y/y/Ayyavazhi.html" title="Ayyavazhi">Ayyavazhi</a></td>
</tr>
<tr>
<td bgcolor="#CCCCFF"><i>Voir aussi</i></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_des_d%C3%A9it%C3%A9s_du_monde_indien.html" title="Liste des déités du monde indien">Déités du monde indien</a></td>
</tr>
<tr>
<td bgcolor="#CCCCFF"><i>Articles connexes</i></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/r/e/l/Religions_de_l%27Inde_85b5.html" title="Religions de l'Inde">Religions de l'Inde</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/p/h/i/Philosophie_de_l%27Inde_0323.html" class="mw-redirect" title="Philosophie de l'Inde">Philosophie de l'Inde</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/v/i/l/Villes_saintes_de_l%27Inde_a1f9.html" title="Villes saintes de l'Inde">Villes saintes de l'Inde</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/j/u/i/Juifs_en_Inde_c629.html" class="mw-redirect" title="Juifs en Inde">Juifs en Inde</a> ~ <a href="../../../../articles/i/s/l/Islam.html" title="Islam">Islam</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/p/a/r/Parsisme.html" title="Parsisme">Parsisme</a> ~ <a href="../../../../articles/b/a/h/Baha%C3%AFsme.html" title="Bahaïsme">Bahaïsme</a></td>
</tr>
<tr>
<td bgcolor="#CCCCFF"><i>Méta</i></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/p/o/r/Wikip%C3%A9dia%7EPortail_Monde_indien_9676.html" class="mw-redirect" title="Wikipédia:Portail Monde indien">Portail Monde indien</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/j/a/i/Portail%7EJainisme_230b.html" class="mw-redirect" title="Portail:Jainisme">Portail Jaïnisme</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/h/i/n/Portail%7EHindouisme_b94f.html" title="Portail:Hindouisme">Portail Hindouisme</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/b/o/u/Portail%7EBouddhisme_cdbd.html" title="Portail:Bouddhisme">Portail Bouddhisme</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/i/n/d/Wikip%C3%A9dia%7EIndex_alphab%C3%A9tique_du_monde_indien_35ef.html" title="Wikipédia:Index alphabétique du monde indien">Index alphabétique</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/i/n/d/Wikip%C3%A9dia%7EIndex_th%C3%A9matique_du_monde_indien_53d9.html" title="Wikipédia:Index thématique du monde indien">Index thématique</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="../../../../articles/m/o/n/Projet%7EMonde_indien_edbf.html" title="Projet:Monde indien">Page projet</a></td>
</tr>
</table>
<p>Le <b>bouddhisme theravâda</b>, en <a href="../../../../articles/p/%C3%A2/l/P%C3%A2li.html" title="Pâli">pāli</a> «&#160;doctrine des Anciens&#160;», <a href="../../../../articles/s/a/n/Sanskrit.html" title="Sanskrit">sanskrit</a> <i>sthaviravāda</i> est la forme de <a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme.html" title="Bouddhisme">bouddhisme</a> dominante en Asie du Sud et du Sud-Est (<a href="../../../../articles/s/r/i/Sri_Lanka_9993.html" title="Sri Lanka">Sri Lanka</a>, <a href="../../../../articles/t/h/a/Tha%C3%AFlande.html" title="Thaïlande">Thaïlande</a>, <a href="../../../../articles/c/a/m/Cambodge.html" title="Cambodge">Cambodge</a>, <a href="../../../../articles/m/y/a/Myanmar.html" class="mw-redirect" title="Myanmar">Myanmar</a>, <a href="../../../../articles/l/a/o/Laos.html" title="Laos">Laos</a>, parties du <a href="../../../../articles/v/i/e/Vietnam.html" class="mw-redirect" title="Vietnam">Vietnam</a>), parmi les Chinois d’<a href="../../../../articles/i/n/d/Indon%C3%A9sie.html" title="Indonésie">Indonésie</a> et de <a href="../../../../articles/m/a/l/Malaisie.html" title="Malaisie">Malaisie</a> ainsi que chez certaines <a href="../../../../articles/n/a/t/Nationalit%C3%A9s_de_Chine_e59c.html" class="mw-redirect" title="Nationalités de Chine">ethnies</a> du sud-ouest de la <a href="../../../../articles/c/h/i/Chine_populaire.html" class="mw-redirect" title="Chine populaire">Chine</a>. Son implantation en Occident est plus récente que celle des courants <a href="../../../../articles/z/e/n/Zen.html" title="Zen">zen</a> ou <a href="../../../../articles/v/a/j/Vajrayana.html" class="mw-redirect" title="Vajrayana">vajrayâna</a>.</p>
<p>Comme son nom l’indique, il se veut l’héritier de la doctrine originelle du <a href="../../../../articles/g/a/u/Gautama_Bouddha_2161.html" title="Gautama Bouddha">Bouddha</a>. À cet égard, il est apparenté aux courants définis comme <a href="../../../../articles/h/i/n/Hinayana.html" class="mw-redirect" title="Hinayana">hinayâna</a> par le <a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_mah%C3%A2y%C3%A2na.html" class="mw-redirect" title="Bouddhisme mahâyâna">bouddhisme mahâyâna</a> apparu au début de l’ère chrétienne. <i>Hinayâna</i> et <i>theravâda</i> sont des termes souvent employés l’un pour l’autre, malgré les objections de nombreux pratiquants du theravâda. La «&#160;doctrine des Anciens&#160;» s'appuie sur un canon rédigé en <a href="../../../../articles/p/%C3%A2/l/P%C3%A2li.html" title="Pâli">pāli</a> nommé <i><a href="../../../../articles/l/e/s/Les_trois_corbeilles.html" class="mw-redirect" title="Les trois corbeilles">Triple corbeille</a></i> ou <a href="../../../../articles/t/i/p/Tipitaka.html" title="Tipitaka">Tipitaka</a>, comprenant de nombreux <a href="../../../../articles/t/e/x/Textes_du_bouddhisme.html" title="Textes du bouddhisme">textes</a> basés sur les paroles du Bouddha, recueillies par ses contemporains mais retranscrites bien plus tard.</p>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#Histoire"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Histoire</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Philosophie"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Philosophie</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Praxis"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Praxis</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Vies_du_la.C3.AFc_et_du_moine"><span class="tocnumber">3.1</span> <span class="toctext">Vies du laïc et du moine</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#M.C3.A9ditation"><span class="tocnumber">3.2</span> <span class="toctext">Méditation</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#R.C3.A9alisation"><span class="tocnumber">3.3</span> <span class="toctext">Réalisation</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1"><a href="#F.C3.AAtes_et_pratiques"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Fêtes et pratiques</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Ordination_temporaire"><span class="tocnumber">4.1</span> <span class="toctext">Ordination temporaire</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Ordres_therav.C3.A2dins"><span class="tocnumber">4.2</span> <span class="toctext">Ordres theravâdins</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Critiques"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Critiques</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Bibliographie"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Voir_aussi"><span class="tocnumber">7</span> <span class="toctext">Voir aussi</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Liens_externes"><span class="tocnumber">8</span> <span class="toctext">Liens externes</span></a></li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="Histoire" id="Histoire"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Histoire">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Histoire</span></h2>
<p>Le terme <i>sthaviravāda</i> apparait tôt dans l’histoire du bouddhisme. Il désigne un ensemble de traditionnalistes opposés aux réformes proposées par un autre groupe de pratiquants nommé <i>mahasanghika</i>, «&#160;grande assemblée&#160;», probablement en raison du nombre élevé de ses membres. Il est difficile néanmoins de déterminer la date exacte à laquelle ils s’opposèrent, car selon les sources il peut s’agir du <a href="../../../../articles/p/r/e/Premier_concile_bouddhique.html" title="Premier concile bouddhique">premier</a>, <a href="../../../../articles/d/e/u/Deuxi%C3%A8me_concile_bouddhique.html" title="Deuxième concile bouddhique">deuxième</a> ou <a href="../../../../articles/c/o/n/Concile_de_P%C4%81%E1%B9%ADaliputra_e51a.html" title="Concile de Pāṭaliputra">troisième concile</a> bouddhique, soit de quelques mois à trois cents ans après la mort du Bouddha. D’autre part, les sthaviravādin mentionnés dans l’histoire des <a href="../../../../articles/c/o/n/Conciles_bouddhiques.html" title="Conciles bouddhiques">conciles bouddhiques</a> ne sont pas forcément les ancêtres directs des theravâdin actuels, même s’ils partagent une appellation similaire et ont en commun l’attachement à la tradition des origines.</p>
<p>De même, les dates données pour la rédaction du canon pali varient selon les traditions, les périodes proposées s’étendant du premier concile au premier siècle av. J.-C. Cette dernière hypothèse est en général retenue par les historiens modernes pour les premiers textes du <i><a href="../../../../articles/s/u/t/Sutta_Pitaka_b924.html" title="Sutta Pitaka">Sutta Pitaka</a></i> et du <i><a href="../../../../articles/v/i/n/Vinaya_Pitaka_9251.html" title="Vinaya Pitaka">Vinaya Pitaka</a></i>, l’<i><a href="../../../../articles/a/b/h/Abhidhamma.html" title="Abhidhamma">Abhidhamma Pitaka</a></i> étant sans doute plus tardif.</p>
<p>Ce qui semble certain, c’est que l'empereur <a href="../../../../articles/a/s/h/Ashoka.html" title="Ashoka">Ashoka</a> (273-232 av. J.-C.) contribua grandement à la diffusion du bouddhisme en général et du theravâda en particulier, puisque l’histoire de cette tradition commence avec l’implantation de la doctrine à Sri Lanka pendant et juste après son règne. Apparu vers le début de l’ère chrétienne, le mahâyâna se répandit lui aussi largement en Asie du Sud, mais s’effaça progressivement entre les VII<sup class="exposant">e</sup> et XIV<sup class="exposant">e</sup> siècles suivant l’expansion de l’<a href="../../../../articles/i/s/l/Islam.html" title="Islam">Islam</a> et la «&#160;reconquête&#160;» du monde indien par l’<a href="../../../../articles/h/i/n/Hindouisme.html" title="Hindouisme">hindouisme</a>.</p>
<p>A partir du <a href="../../../../articles/x/i/e/XIe_si%C3%A8cle_85a2.html" title="XIe siècle"><span class="romain" title="Nombre&#160;écrit en chiffres romains">XI</span><sup class="exposant">e</sup>&#160;siècle</a>, Sri Lanka, terre theravâda, devint la source principale de l’influence bouddhiste en Asie du Sud. Les <a href="../../../../articles/m/%C3%B4/n/M%C3%B4ns.html" title="Môns">Môns</a> également, installés principalement en <a href="../../../../articles/b/i/r/Birmanie.html" title="Birmanie">Birmanie</a> et dont l'archéologie révèle la présence ancienne dans certaines parties de Thaïlande et du Laos, ont pu jouer un rôle dans sa transmission car on sait qu'ils l'adoptèrent longtemps avant les autres, bien que la date exacte soit incertaine. L’empereur <a href="../../../../articles/m/y/a/Myanmar.html" class="mw-redirect" title="Myanmar">birman</a> Anawrahta (1044–1077) introduisit officiellement le theravâda dans son pays, et de nombreux temples furent construits à Pagan entre le XI<sup class="exposant">e</sup> et le <a href="../../../../articles/x/i/i/XIIIe_si%C3%A8cle_b0b3.html" title="XIIIe siècle"><span class="romain" title="Nombre&#160;écrit en chiffres romains">XIII</span><sup class="exposant">e</sup>&#160;siècle</a>. Le theravâda fut également introduit vers <a href="../../../../articles/1/2/6/1260.html" title="1260">1260</a> dans le royaume Thaï de <a href="../../../../articles/s/u/k/Sukhothai.html" title="Sukhothai">Sukhothai</a> où il vit son influence grandir durant la période d’<a href="../../../../articles/a/y/u/Ayutthaya.html" title="Ayutthaya">Ayutthaya</a> (<a href="../../../../articles/x/i/v/XIVe_si%C3%A8cle_372b.html" title="XIVe siècle"><span class="romain" title="Nombre&#160;écrit en chiffres romains">XIV</span><sup class="exposant">e</sup>&#160;siècle</a>-<a href="../../../../articles/x/v/i/XVIIIe_si%C3%A8cle_5004.html" title="XVIIIe siècle"><span class="romain" title="Nombre&#160;écrit en chiffres romains">XVIII</span><sup class="exposant">e</sup>&#160;siècle</a>). La doctrine des anciens continua sa progression vers le <a href="../../../../articles/l/a/o/Laos.html" title="Laos">Laos</a> et le <a href="../../../../articles/c/a/m/Cambodge.html" title="Cambodge">Cambodge</a> au XIII<sup class="exposant">e</sup> siècle. Plus récemment, on constate depuis le milieu du <a href="../../../../articles/x/x/e/XXe_si%C3%A8cle_ed3d.html" title="XXe siècle"><span class="romain" title="Nombre&#160;écrit en chiffres romains">XX</span><sup class="exposant">e</sup>&#160;siècle</a> une résurgence du bouddhisme, dans laquelle le theravâda occupe une place importante, chez les Malais et Indonésiens d'<a href="../../../../articles/c/h/i/Chinois_Han_a16d.html" class="mw-redirect" title="Chinois Han">origine chinoise</a>.</p>
<p><a name="Philosophie" id="Philosophie"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Philosophie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Philosophie</span></h2>
<p>La doctrine du theravâda explique comment accéder soi-même à la délivrance en devenant un <a href="../../../../articles/a/r/h/Arhant.html" class="mw-redirect" title="Arhant">arahant</a> (personne délivrée parce qu'elle a suivi la voie enseignée par le Bouddha sans bénéficier de l'omniscience), un <a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhisattva.html" title="Bodhisattva">bodhisattva</a> (personne qui cherche absolument à devenir un bouddha pour enseigner en pratiquant les vertus dites <i>pāramita</i>) ou un sambuddha («&#160;bouddha parfait&#160;», personne qui, possèdant une compréhension parfaite des enseignements du Bouddha, accède à l'éveil et peut enseigner).</p>
<p>Elle rejette catégoriquement l'idée d'un dieu créateur et tout puissant, ainsi que l'idée d'un salut obtenu par la seule dévotion et le culte des reliques. En effet d'après le canon <a href="../../../../articles/p/%C3%A2/l/P%C3%A2li.html" title="Pâli">pāli</a>, le Bouddha aurait dit&#160;: «&#160;On est son propre refuge, qui d'autre pourrait être le refuge&#160;» (<i>Dhammapada</i>, XII, 4). Cela signifie qu'on ne peut attendre de personne l'obtention de l'illumination, il faut chercher en soi-même la vérité et pour atteindre ce but suivre le noble sentier octuple.</p>
<p><a name="Praxis" id="Praxis"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Praxis">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Praxis</span></h2>
<p><a name="Vies_du_la.C3.AFc_et_du_moine" id="Vies_du_la.C3.AFc_et_du_moine"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Vies du laïc et du moine">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Vies du laïc et du moine</span></h3>
<p>Pour la doctrine des anciens, le meilleur moyen d'accéder au salut est d'adopter le mode de vie monastique, mais il demeure toutefois accessible à tous. Elle s'adresse donc principalement aux hommes et aux femmes qui renoncent à la vie laïque, elle ne divinise pas le <a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddha.html" title="Bouddha">Bouddha</a> et ne croit pas en l'intercession au moyen de <a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhisattva.html" title="Bodhisattva">bodhisattva</a> sauveurs.</p>
<p>Il faut néanmoins noter que dans les formes populaires de theravâda, au <a href="../../../../articles/s/r/i/Sri_Lanka_9993.html" title="Sri Lanka">Sri Lanka</a> comme au <a href="../../../../articles/c/a/m/Cambodge.html" title="Cambodge">Cambodge</a>, le Bouddha est l'objet d'une vénération proche de celle d'un dieu, il y a donc une distinction entre le culte populaire et les spéculations monastiques.</p>
<p>Les tenants du mahâyâna qualifient parfois - à tort - d'égoïste la pratique du theravâda (et du hinayana en général). Cette opinion s'appuie sur des considérations <a href="../../../../articles/s/o/t/Sot%C3%A9riologie.html" title="Sotériologie">sotériologiques</a>&#160;: alors que le but du pratiquant mahâyâna, moine ou laïc, est de devenir bodhisattva pour sauver tous les êtres, le pratiquant theravâda se concentre sur son propre salut, abandonnant les efforts en direction du salut universel à <a href="../../../../articles/m/a/i/Maitreya.html" title="Maitreya">Maitreya</a>, le prochain bouddha. Cependant, le theravâda prône l'amour universel envers toutes les créatures. De plus, ses pratiquants estiment que devenir bodhisattva n'est possible qu'à de très rares personnes, il est donc plus efficace de viser la libération individuelle pour être en mesure d'aider les autres à en faire autant.</p>
<p><a name="M.C3.A9ditation" id="M.C3.A9ditation"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Méditation">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Méditation</span></h3>
<p>La <a href="../../../../articles/m/%C3%A9/d/M%C3%A9ditation_bouddhique.html" title="Méditation bouddhique">Méditation</a> theravâdin inclut deux pratiques&#160;: <a href="../../../../articles/s/a/m/Samatha_bhavana.html" title="Samatha bhavana">samatha bhavana</a> et <a href="../../../../articles/v/i/p/Vipassana_bhavana.html" title="Vipassana bhavana">vipassana bhavana</a>.</p>
<p>Samatha, le développement de la tranquillité, mène à l'atteinte des <a href="../../../../articles/j/h/a/Jhana.html" class="mw-redirect" title="Jhana">jhanas</a>, de profonds niveaux de concentration. Elle vise également le développement de la bienveillance, de la compassion, du détachement. Ainsi, <a href="../../../../articles/m/e/t/Metta_bhavana.html" class="mw-redirect" title="Metta bhavana">Metta</a> est le développement d'un sentiment d'amour détaché envers chaque être. <a href="../../../../articles/a/n/a/Anapanasati.html" title="Anapanasati">Anapanasati</a> est la concentration basée sur la respiration. Anapasati est cependant parfois employée en vue de la pratique de vipassana.</p>
<p><a href="../../../../articles/v/i/p/Vipassana_bhavana.html" title="Vipassana bhavana">Vipassana bhavana</a>, la pratique formelle d'une introspection, est parfois décrite selon un ensemble de 18 contemplations, comme la contemplation de l'impermanence. Elle mène à la réalisation de l'état d'<a href="../../../../articles/a/r/a/Arahant.html" class="mw-redirect" title="Arahant">arahant</a>.</p>
<p><a name="R.C3.A9alisation" id="R.C3.A9alisation"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Réalisation">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Réalisation</span></h3>
<p>Selon le theravâda, le pratiquant peut atteindre <a href="../../../../articles/q/u/a/Quatre_%C3%AAtres_nobles.html" title="Quatre êtres nobles">quatre niveaux de réalisation spirituelle</a>&#160;:</p>
<ul>
<li>Le sotapanna, premier des êtres nobles, ne renaîtra plus dans les mondes inférieurs.</li>
<li>Le sakadagami renaîtra tout au plus une seule fois.</li>
<li>L'anagami ne renaîtra plus que comme deva, et atteindra alors le nibbâna.</li>
<li>L'arahanta, ayant atteint le but, s'est définitivement libéré du cycle des renaissances.</li>
</ul>
<p><a name="F.C3.AAtes_et_pratiques" id="F.C3.AAtes_et_pratiques"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Fêtes et pratiques">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Fêtes et pratiques</span></h2>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/v/e/s/Vesak.html" class="mw-redirect" title="Vesak">Vesak</a> (commémoration de la naissance, de l'éveil et de la mort du <a href="../../../../articles/g/a/u/Gautama_Bouddha_2161.html" title="Gautama Bouddha">bouddha</a>)</li>
<li><a href="../../../../articles/u/p/o/Uposatha.html" title="Uposatha">Uposatha</a> (réaffirmation régulière de la dévotion au <a href="../../../../articles/d/h/a/Dharma.html" title="Dharma">dharma</a> et récitation des <a href="../../../../articles/v/i/n/Vinaya.html" title="Vinaya">règles monastiques</a>)</li>
<li><a href="../../../../articles/v/a/s/Vassa.html" title="Vassa">Vassa</a> (retraite annuelle de la saison de la pluie)</li>
<li><a href="../../../../articles/k/a/t/Kathina.html" title="Kathina">Kathina</a> (offrande annuelle de tissu par les laïcs et confection de nouvelles robes par les moines)</li>
<li><a href="../../../../articles/v/i/h/Vihara.html" title="Vihara">Vihara</a> (monastère traditionnel)</li>
</ul>
<p><a name="Ordination_temporaire" id="Ordination_temporaire"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Ordination temporaire">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Ordination temporaire</span></h3>
<p>La pratique de l'ordination est souvent pratiquée selon une philosophie différente de l'ordination religieuse occidentale. Elle peut être temporaire&#160;; un homme peut devenir moine plusieurs fois dans sa vie ou la recevoir sans compter demeurer un <i>bhikkhu</i> sa vie durant.</p>
<p>C'est même une pratique socialement valorisée&#160;: les hommes accomplissent leur devoir en devenant moines pendant un temps, avant de revenir à la vie laïque, justement pour se marier.</p>
<p><a name="Ordres_therav.C3.A2dins" id="Ordres_therav.C3.A2dins"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Ordres theravâdins">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Ordres theravâdins</span></h3>
<p>Différents ordres, appelés <a href="../../../../articles/n/i/k/Nikaya.html" title="Nikaya">nikayas</a>, sont développés - ils ne correspondent cependant pas à des conceptions différentes. Le titre de <i>Patriarche suprême de la Sangha</i>, le plus élevé qui soit, peut être attribué à un moine de tout pays, et de chacun des nikayas qui suivent&#160;:</p>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/s/r/i/Sri_Lanka_9993.html" title="Sri Lanka">Sri Lanka</a>&#160;: Siam Nikaya, Amarupa Nikaya et Ramana Nikaya&#160;;</li>
<li><a href="../../../../articles/t/h/a/Tha%C3%AFlande.html" title="Thaïlande">Thaïlande</a>&#160;: Thammayut Nikaya et Maha Nikaya&#160;;</li>
<li><a href="../../../../articles/b/i/r/Birmanie.html" title="Birmanie">Birmanie</a>&#160;: Thudamma Nikaya et Shwekyin Nikaya.</li>
</ul>
<p><a name="Critiques" id="Critiques"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Critiques">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Critiques</span></h2>
<p>(...)</p>
<p><a name="Bibliographie" id="Bibliographie"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Bibliographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Bibliographie</span></h2>
<ul>
<li><i>L'enseignement du Bouddha, d'après les textes les plus anciens</i> - <a href="../../../../articles/w/a/l/Walpola_Rahula_5c0e.html" title="Walpola Rahula">Walpola Rahula</a>, Collection Point Sagesse, Editions du Seuil, Paris, 1961</li>
<li><i>Les sectes bouddhique du Petit Vehicule</i> - <a href="../../../../articles/a/n/d/Andr%C3%A9_Bareau_a1ab.html" title="André Bareau">André Bareau</a></li>
<li>Article «&#160;Theravâda&#160;» de l'<i>Encyclopædia Universalis</i> / <i>Dictionnaire du bouddhisme</i> (recueil d'articles de l'<i>Encyclopædia Universalis</i>) - <a href="../../../../articles/j/e/a/Jean_Varenne_5057.html" title="Jean Varenne">Jean Varenne</a></li>
</ul>
<p><a name="Voir_aussi" id="Voir_aussi"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Voir aussi">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Voir aussi</span></h2>
<ul>
<li>Traditions du theravada
<ul>
<li><a href="../../../../articles/m/o/i/Moines_de_la_for%C3%AAt.html" title="Moines de la forêt">Moines de la forêt</a></li>
<li>Buddhadasa Bhikkhu</li>
</ul>
</li>
<li><a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_h%C4%ABnay%C4%81na.html" title="Bouddhisme hīnayāna">Bouddhisme hīnayāna</a></li>
<li><a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_mah%C4%81y%C4%81na.html" title="Bouddhisme mahāyāna">Bouddhisme mahāyāna</a></li>
<li><a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_vajray%C4%81na.html" title="Bouddhisme vajrayāna">Bouddhisme vajrayāna</a></li>
</ul>
<p><a name="Liens_externes" id="Liens_externes"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Modifier la section&#160;: Liens externes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Liens externes</span></h2>
<ul>
<li><a href="http://www.dhammadana.org" class="external text" title="http://www.dhammadana.org" rel="nofollow">dhammadana.org, l'enseignement du theravāda</a></li>
<li><a href="http://www.dhammadana.fr" class="external text" title="http://www.dhammadana.fr" rel="nofollow">dhammadana.fr, le theravāda expliqué aux enfants</a></li>
<li><a href="http://www.bouddha.ch/expose.htm" class="external text" title="http://www.bouddha.ch/expose.htm" rel="nofollow">Qu'est-ce que le bouddhisme&#160;?</a> - Exposé de l'Union des Bouddhistes de Langue Française</li>
<li><a href="http://www.buddhaline.net/dossier.php3?id_article=94/" class="external text" title="http://www.buddhaline.net/dossier.php3?id_article=94/" rel="nofollow">Espace Theravāda sur Buddhaline.net</a></li>
<li><a href="http://www.geocities.com/Athens/Forum/2359/" class="external text" title="http://www.geocities.com/Athens/Forum/2359/" rel="nofollow">Bouddhisme Theravāda</a></li>
<li><a href="http://vipassanasangha.free.fr/" class="external text" title="http://vipassanasangha.free.fr/" rel="nofollow">Vipassanasangha.free.fr</a></li>
<li><a href="http://theravadasangha.free.fr/" class="external text" title="http://theravadasangha.free.fr/" rel="nofollow">Theravada.fr</a> - Portail Theravada</li>
<li><a href="http://www.louangprabang.com/bouddhisme.php/" class="external text" title="http://www.louangprabang.com/bouddhisme.php/" rel="nofollow">Le bouddhisme Theravāda</a></li>
<li><a href="http://s.billard.free.fr/sadhu" class="external text" title="http://s.billard.free.fr/sadhu" rel="nofollow">Ce que le Bouddha a dit</a>, compilation thématique des paroles du Bouddha dans la tradition Theravāda</li>
<li><span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: anglais">(en)</span> <span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: français">(fr)</span> <a href="http://s.billard.free.fr/dhamma/" class="external text" title="http://s.billard.free.fr/dhamma/" rel="nofollow">Dhamma Search</a> - Moteur de recherche sur le bouddhisme Theravāda</li>
<li><a href="http://www.anussati.org/entendre/" class="external text" title="http://www.anussati.org/entendre/" rel="nofollow">Ainsi ai-je entendu</a> - Bouddhisme Theravāda</li>
<li><a href="http://www.what-buddha-taught.net/index2.htm#French" class="external text" title="http://www.what-buddha-taught.net/index2.htm#French" rel="nofollow">Bouddhisme Theravāda</a></li>
<li><a href="http://forumetta.free.fr/" class="external text" title="http://forumetta.free.fr/" rel="nofollow">Forum Metta</a> - Forum des amis du Dhamma</li>
</ul>
<p><br />
<br style="clear:both;" /></p>
<table align="center" style="background-color:#F0F0F0; border:1px solid #a0a0a0; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; text-align: center; font-family: sans-serif; font-size: 0.8em; padding: 0.2em">
<tr>
<td>
<table style="background:#ccccff" align="center" width="100%">
<tr>
<td><a href="../../../../articles/f/l/a/Image%7EFlag_of_Buddhism.svg_4791.html" class="image" title="Flag of Buddhism.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/7/77/Flag_of_Buddhism.svg/30px-Flag_of_Buddhism.svg.png" width="30" height="20" border="0" /></a></td>
<td style="background:#ccccff" align="center" width="100%"><a href="../../../../articles/d/h/a/Image%7EDharmacakra.svg_6eb6.html" class="image" title="Dharmacakra.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/6/66/Dharmacakra.svg/20px-Dharmacakra.svg.png" width="20" height="20" border="0" /></a> <b><a href="../../../../articles/b/o/u/Portail%7EBouddhisme_cdbd.html" title="Portail:Bouddhisme">Bouddhisme</a></b></td>
<td><a href="../../../../articles/f/l/a/Image%7EFlag_of_Buddhism.svg_4791.html" class="image" title="Flag of Buddhism.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/7/77/Flag_of_Buddhism.svg/30px-Flag_of_Buddhism.svg.png" width="30" height="20" border="0" /></a></td>
</tr>
</table>
</td>
</tr>
<tr>
<td align="center">
<p><a href="../../../../articles/v/o/c/Vocabulaire_et_concepts_du_bouddhisme.html" title="Vocabulaire et concepts du bouddhisme">Vocabulaire et concepts</a>&#160;· <a href="../../../../articles/p/e/r/Personnalit%C3%A9s_du_bouddhisme.html" title="Personnalités du bouddhisme">Personnalités</a>&#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89coles_du_bouddhisme.html" title="Écoles du bouddhisme">Écoles et traditions</a>&#160;· <a href="../../../../articles/t/e/x/Textes_du_bouddhisme.html" title="Textes du bouddhisme">Textes</a><br />
<a href="../../../../articles/h/i/s/Histoire_du_bouddhisme.html" title="Histoire du bouddhisme">Histoire</a>&#160;· <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_temples_bouddhistes.html" title="Liste de temples bouddhistes">Temples</a>&#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/l/%C3%A9/%C3%89l%C3%A9ments_culturels_du_bouddhisme.html" title="Éléments culturels du bouddhisme">Culture</a>&#160;· <a href="../../../../articles/a/r/t/Art_bouddhique.html" title="Art bouddhique">Art</a>&#160;· <a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_dans_le_monde.html" title="Bouddhisme dans le monde">Dans le monde</a>&#160;· <a href="../../../../articles/b/o/u/Cat%C3%A9gorie%7EBouddhisme_c6f8.html" title="Catégorie:Bouddhisme">Index alphabétique</a></p>
</td>
</tr>
</table>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 231/1000000
Post-expand include size: 5355/2048000 bytes
Template argument size: 330/2048000 bytes
Expensive parser function count: 0/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégorie</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/t/h/e/Cat%C3%A9gorie%7ETherav%C4%81da_b888.html" title="Catégorie:Theravāda">Theravāda</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       	       ><a href="../../../../articles/b/o/u/Discuter%7EBouddhisme_therav%C4%81da_85dd.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bouddhisme_therav%C4%81da">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ar/articles/%D8%AA/%D9%8A/%D8%B1/%D8%AA%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AF%D8%A7.html">العربية</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../cs/articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9rav%C3%A1da.html">Česky</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../da/articles/t/h/e/Theravada.html">Dansk</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/t/h/e/Theravada.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/t/h/e/Theravada.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../eo/articles/t/e/r/Teravado.html">Esperanto</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../es/articles/t/h/e/Therav%C4%81da.html">Español</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../fi/articles/t/h/e/Theravada.html">Suomi</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../gl/articles/t/h/e/Theravada.html">Galego</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../he/articles/%D7%98/%D7%94/%D7%A8/%D7%98%D7%94%D7%A8%D7%95%D7%95%D7%90%D7%93%D7%94.html">עברית</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../hi/articles/%E0%A4%A5/%E0%A5%87/%E0%A4%B0/%E0%A4%A5%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6.html">हिन्दी</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../hu/articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9rav%C3%A1da_buddhizmus.html">Magyar</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../it/articles/b/u/d/Buddhismo_Theravada_1a4b.html">Italiano</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ja/articles/%E4%B8%8A/%E5%BA%A7/%E9%83%A8/%E4%B8%8A%E5%BA%A7%E9%83%A8%E4%BB%8F%E6%95%99.html">日本語</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nl/articles/t/h/e/Theravada.html">Nederlands</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nn/articles/t/h/e/Theravada.html">‪Norsk (nynorsk)‬</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pl/articles/t/h/e/Theravada.html">Polski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pt/articles/t/h/e/Theravada.html">Português</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ru/articles/%D1%82/%D1%85/%D0%B5/%D0%A2%D1%85%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B4%D0%B0.html">Русский</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sk/articles/t/h/%C3%A9/Th%C3%A9rav%C3%A1da.html">Slovenčina</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sv/articles/t/h/e/Theravada.html">Svenska</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../th/articles/%E0%B9%80/%E0%B8%96/%E0%B8%A3/%E0%B9%80%E0%B8%96%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%97.html">ไทย</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../uk/articles/%D1%82/%D1%85/%D0%B5/%D0%A2%D1%85%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B4%D0%B0.html">Українська</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../vi/articles/t/h/%C6%B0/Th%C6%B0%E1%BB%A3ng_to%E1%BA%A1_b%E1%BB%99.html">Tiếng Việt</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 1 avril 2008 à 15:00 par Utilisateur <a href="../../../../articles/w/i/k/Utilisateur%7EWikig_0122.html" title="Utilisateur:Wikig">Wikig</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/c/o/y/Utilisateur%7ECoyau_5b48.html" title="Utilisateur:Coyau">Coyau</a>, <a href="../../../../articles/v/a/l/Utilisateur%7EValrog_a1e9.html" title="Utilisateur:Valrog">Valrog</a>, <a href="../../../../articles/e/s/p/Utilisateur%7EEsprit_Fugace_45c3.html" title="Utilisateur:Esprit Fugace">Esprit Fugace</a>, <a href="../../../../articles/l/y/k/Utilisateur%7ELykos_099c.html" title="Utilisateur:Lykos">Lykos</a>, <a href="../../../../articles/l/o/v/Utilisateur%7ELoveless_6fc1.html" title="Utilisateur:Loveless">Loveless</a>, <a href="../../../../articles/d/u/m/Utilisateur%7EDumZiBoT_1015.html" title="Utilisateur:DumZiBoT">DumZiBoT</a>, <a href="../../../../articles/j/o/s/Utilisateur%7EJoseph.R_bf37.html" title="Utilisateur:Joseph.R">Joseph.R</a>, <a href="../../../../articles/m/a/n/Utilisateur%7EManumax_7821.html" title="Utilisateur:Manumax">Manumax</a>, <a href="../../../../articles/g/e/n/Utilisateur%7EGene.arboit_710a.html" title="Utilisateur:Gene.arboit">Gene.arboit</a>, <a href="../../../../articles/p/-/e/Utilisateur%7EP-e_4cce.html" title="Utilisateur:P-e">P-e</a>, Upasaka, <a href="../../../../articles/t/x/i/Utilisateur%7ETXiKiBoT_cfd6.html" title="Utilisateur:TXiKiBoT">TXiKiBoT</a>, <a href="../../../../articles/d/o/d/Utilisateur%7EDodekBot_bc21.html" title="Utilisateur:DodekBot">DodekBot</a>, <a href="../../../../articles/j/e/f/Utilisateur%7EJef-Infojef_b31d.html" title="Utilisateur:Jef-Infojef">Jef-Infojef</a>, <a href="../../../../articles/a/i/b/Utilisateur%7EAibot_a883.html" title="Utilisateur:Aibot">Aibot</a>, <a href="../../../../articles/t/h/i/Utilisateur%7EThijs%21bot_c2d6.html" title="Utilisateur:Thijs!bot">Thijs!bot</a>, <a href="../../../../articles/m/i/u/Utilisateur%7EMiuki_a05e.html" title="Utilisateur:Miuki">Miuki</a>, <a href="../../../../articles/n/o/j/Utilisateur%7ENojhan_ccd5.html" title="Utilisateur:Nojhan">Nojhan</a>, Sebastienbillard, <a href="../../../../articles/2E/a/n/Utilisateur%7E.anacondabot.html" title="Utilisateur:.anacondabot">.anacondabot</a>, <a href="../../../../articles/f/l/a/Utilisateur%7EFlaBot_bc06.html" title="Utilisateur:FlaBot">FlaBot</a>, <a href="../../../../articles/y/u/r/Utilisateur%7EYurikBot_0f63.html" title="Utilisateur:YurikBot">YurikBot</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Utilisateur%7ERobotQuistnix_d78e.html" title="Utilisateur:RobotQuistnix">RobotQuistnix</a>, Misterbenzen, <a href="../../../../articles/h/%C3%A9/g/Utilisateur%7EH%C3%A9g%C3%A9sippe_Cormier_d40a.html" title="Utilisateur:Hégésippe Cormier">Hégésippe Cormier</a>, <a href="../../../../articles/e/s/k/Utilisateur%7EEskimbot_5ab8.html" title="Utilisateur:Eskimbot">Eskimbot</a>, <a href="../../../../articles/m/a/r/Utilisateur%7EMarie.lune_668a.html" title="Utilisateur:Marie.lune">Marie.lune</a>, <a href="../../../../articles/c/h/l/Utilisateur%7EChlewbot_f9d2.html" title="Utilisateur:Chlewbot">Chlewbot</a>, <a href="../../../../articles/b/u/d/Utilisateur%7EBuddho_7d19.html" title="Utilisateur:Buddho">Buddho</a>, <a href="../../../../articles/s/c/h/Utilisateur%7ESchtong_d1c6.html" title="Utilisateur:Schtong">Schtong</a>, <a href="../../../../articles/b/r/i/Utilisateur%7EBrightRaven_f19e.html" title="Utilisateur:BrightRaven">BrightRaven</a>, <a href="../../../../articles/r/y/o/Utilisateur%7ERyo_c25f.html" title="Utilisateur:Ryo">Ryo</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/h/a/s/Utilisateur%7EHasharBot_01f0.html" title="Utilisateur:HasharBot">HasharBot</a>, <a href="../../../../articles/c/r/i/Utilisateur%7ECriric_8c9c.html" title="Utilisateur:Criric">Criric</a>, <a href="../../../../articles/m/e/d/Utilisateur%7EMedBot_8f10.html" title="Utilisateur:MedBot">MedBot</a>, <a href="../../../../articles/l/o/o/Utilisateur%7ELooxix_a2d5.html" title="Utilisateur:Looxix">Looxix</a>, <a href="../../../../articles/o/r/t/Utilisateur%7EOrthogaffe_792d.html" title="Utilisateur:Orthogaffe">Orthogaffe</a>, <a href="../../../../articles/v/i/n/Utilisateur%7EVincent_Ramos_f0a3.html" title="Utilisateur:Vincent Ramos">Vincent Ramos</a>, <a href="../../../../articles/c/-/r/Utilisateur%7EC-R_1a62.html" title="Utilisateur:C-R">C-R</a>, <a href="../../../../articles/t/h/a/Utilisateur%7ETHA-Zp_1247.html" title="Utilisateur:THA-Zp">THA-Zp</a>, <a href="../../../../articles/n/a/t/Utilisateur%7ENataraja_6089.html" title="Utilisateur:Nataraja">Nataraja</a>, <a href="../../../../articles/h/a/s/Utilisateur%7EHashar_d19a.html" title="Utilisateur:Hashar">Hashar</a>, <a href="../../../../articles/z/e/r/Utilisateur%7EZerioughfe_2e41.html" title="Utilisateur:Zerioughfe">Zerioughfe</a> et <a href="../../../../articles/a/n/d/Utilisateur%7EAndre_Engels_1978.html" title="Utilisateur:Andre Engels">Andre Engels</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX