Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/b/o/u/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles/b/////o/u/Bouddhisme_en_Belgique_801c.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Bouddhisme en Belgique - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Bouddhisme en Belgique</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:302px;"><a href="../../../../articles/b/u/d/Image%7EBuddhism_in_Belgium.JPG_d415.html" class="image" title="Rencontre de représentants belges du bouddhisme à l'Institut tibétain Yeunten Ling de Huy, le 3 septembre 1997."><img alt="Rencontre de représentants belges du bouddhisme à l'Institut tibétain Yeunten Ling de Huy, le 3 septembre 1997." src="../../../../images/shared/thumb/5/5f/Buddhism_in_Belgium.JPG/300px-Buddhism_in_Belgium.JPG" width="300" height="201" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/b/u/d/Image%7EBuddhism_in_Belgium.JPG_d415.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Rencontre de représentants belges du bouddhisme à l'Institut tibétain Yeunten Ling de <a href="../../../../articles/h/u/y/Huy.html" title="Huy">Huy</a>, le 3 septembre 1997.</div>
</div>
</div>
<p>Le <b>bouddhisme en Belgique</b> est un courant spirituel qui s'est principalement développé à partir des années 1970 en raison de l'arrivée dans le pays d'émigrés ou de réfugiés originaires de pays traditionnellement bouddhistes et de l'intérêt croissant de Belges pour le bouddhisme, particulièrement le <a href="../../../../articles/z/e/n/Zen.html" title="Zen">zen</a> et le <a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_tib%C3%A9tain.html" title="Bouddhisme tibétain">bouddhisme tibétain</a>.</p>
<p>L'<a href="../../../../articles/u/n/i/Union_bouddhique_belge.html" title="Union bouddhique belge">Union bouddhique belge</a>, qui regroupe plusieurs associations bouddhiques, a introduit le <a href="../../../../articles/2/0/_/20_mars.html" title="20 mars">20</a>&#160;<a href="../../../../articles/m/a/r/Mars_2006.html" title="Mars 2006">mars</a>&#160;<a href="../../../../articles/2/0/0/2006.html" title="2006">2006</a> auprès du ministère de la Justice une demande de reconnaissance officielle du bouddhisme, en vertu de la loi du 4 mars 1870 sur le temporel des cultes, comme philosophie non confessionnelle. Le <a href="../../../../articles/g/o/u/Gouvernement_f%C3%A9d%C3%A9ral_%28Belgique%29_6f8a.html" title="Gouvernement fédéral (Belgique)">Gouvernement fédéral</a> a entamé le processus de reconnaissance le <a href="../../../../articles/3/0/_/30_mars.html" title="30 mars">30</a>&#160;<a href="../../../../articles/m/a/r/Mars_2007.html" title="Mars 2007">mars</a>&#160;<a href="../../../../articles/2/0/0/2007.html" title="2007">2007</a><sup id="cite_ref-0" class="reference"><a href="#cite_note-0" title=""><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#Pratiquants"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Pratiquants</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Histoire"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Histoire</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Fin_du_XIXe.C2.A0si.C3.A8cle_et_d.C3.A9but_du_XXe.C2.A0si.C3.A8cle"><span class="tocnumber">2.1</span> <span class="toctext">Fin du XIX<sup>e</sup>&#160;siècle et début du XX<sup>e</sup>&#160;siècle</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Les_ann.C3.A9es_1950"><span class="tocnumber">2.2</span> <span class="toctext">Les années 1950</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Depuis_les_ann.C3.A9es_1970"><span class="tocnumber">2.3</span> <span class="toctext">Depuis les années 1970</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Sources"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Sources</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Bibliographie"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Articles_connexes"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Articles connexes</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Notes"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Notes</span></a></li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="Pratiquants" id="Pratiquants"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_en_Belgique_801c.html" title="Modifier la section&#160;: Pratiquants">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Pratiquants</span></h2>
<p>Il n'existe pas de chiffres officiels sur le nombre de pratiquants bouddhistes en Belgique. L'<i>International Religious Freedom Report 2007</i> estime leur nombre à 10&#160;000<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1" title=""><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, tandis que le site <i>Religious Intelligence</i> avance le chiffre de 29&#160;467 adhérents<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2" title=""><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'ICRID (<i>Interdisciplinair Centrum Religiestudie &amp; Interlevensbeschouwelijke Dialoog</i>, <a href="../../../../articles/k/a/t/Katholieke_Universiteit_Leuven_5e95.html" title="Katholieke Universiteit Leuven">KUL</a>) estime que le nombre des adeptes est compris entre 20&#160;000 et 40&#160;000<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3" title=""><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> c'est-à-dire moins d'un demi pour-cent de la population totale.</p>
<p><a name="Histoire" id="Histoire"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_en_Belgique_801c.html" title="Modifier la section&#160;: Histoire">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Histoire</span></h2>
<p><a name="Fin_du_XIXe.C2.A0si.C3.A8cle_et_d.C3.A9but_du_XXe.C2.A0si.C3.A8cle" id="Fin_du_XIXe.C2.A0si.C3.A8cle_et_d.C3.A9but_du_XXe.C2.A0si.C3.A8cle"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_en_Belgique_801c.html" title="Modifier la section&#160;: Fin du XIXe&amp;nbsp;siècle et début du XXe&amp;nbsp;siècle">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Fin du <span class="romain" title="Nombre&#160;écrit en chiffres romains">XIX</span><sup class="exposant">e</sup>&#160;siècle et début du <span class="romain" title="Nombre&#160;écrit en chiffres romains">XX</span><sup class="exposant">e</sup>&#160;siècle</span></h3>
<p>Les premiers contacts du bouddhisme avec la Belgique ont surtout eu lieu dans les milieux académiques, par l'intermédiaire d'<a href="../../../../articles/i/n/d/Indologie.html" title="Indologie">indianistes</a> tels que <a href="../../../../articles/l/o/u/Louis_de_La_Vall%C3%A9e-Poussin_884a.html" title="Louis de La Vallée-Poussin">Louis de La Vallée-Poussin</a> (1869-1938), qui enseigna aux universités de <a href="../../../../articles/u/n/i/Universit%C3%A9_de_Li%C3%A8ge_cecd.html" title="Université de Liège">Liège</a> et de <a href="../../../../articles/u/n/i/Universit%C3%A9_de_Gand_b7ff.html" title="Université de Gand">Gand</a>, ou le jésuite <a href="../../../../articles/%C3%A9/t/i/%C3%89tienne_Lamotte_0b17.html" title="Étienne Lamotte">Étienne Lamotte</a> (1903-1983), professeur à l'<a href="../../../../articles/u/n/i/Universit%C3%A9_catholique_de_Louvain_%28Louvain%29_37e0.html" title="Université catholique de Louvain (Louvain)">université de Louvain</a> et auteur notamment d'une <i>Histoire du bouddhisme indien des origines à l'ère Saka</i>. Hors des milieux universitaires, il y a eu durant l'<a href="../../../../articles/e/n/t/Entre-deux-guerres.html" title="Entre-deux-guerres">entre-deux-guerres</a> un certain intérêt pour le bouddhisme dans les milieux proches de la <a href="../../../../articles/s/o/c/Soci%C3%A9t%C3%A9_th%C3%A9osophique.html" title="Société théosophique">Société théosophique</a>.</p>
<p><a name="Les_ann.C3.A9es_1950" id="Les_ann.C3.A9es_1950"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_en_Belgique_801c.html" title="Modifier la section&#160;: Les années 1950">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Les années 1950</span></h3>
<p>Dans les années 1950, alors que <a href="../../../../articles/d/a/i/Daisetz_Teitaro_Suzuki_47eb.html" title="Daisetz Teitaro Suzuki">Daisetz Teitaro Suzuki</a> et les auteurs de la <i><a href="../../../../articles/b/e/a/Beat_generation.html" title="Beat generation">Beat generation</a></i> font découvrir à l'Occident le <a href="../../../../articles/z/e/n/Zen.html" title="Zen">zen</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Robert_Linssen_4a3a.html" title="Robert Linssen">Robert Linssen</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4" title=""><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> fonde l'association <i>Les Amis du Bouddhisme Zen</i>.</p>
<p>R. Lievens, connu sous le nom de lama Rin’chen Mkhas’hgrub, créa la Maison du Bouddhisme à <a href="../../../../articles/s/c/h/Schaerbeek.html" title="Schaerbeek">Schaerbeek</a> en 1961. Surnommé le <i>lama de Schaerbeek</i>, Lievens visait à occidentaliser et répandre la doctrine de <a href="../../../../articles/t/s/o/Tsongkhapa.html" title="Tsongkhapa">Tsongkhapa</a>, fondateur de l'école <a href="../../../../articles/g/e/l/Gelugpa.html" title="Gelugpa">gelugpa</a>. La Maison du Bouddhisme, jugée «&#160;plutôt fantaisiste&#160;»<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5" title=""><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, aurait existé jusqu'au milieu des années 1980<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6" title=""><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<p>Raymond Kiere (1897-1981) qui avait eu des contacts avant guerre avec Les amis du Bouddhisme, une association parisienne liée à la Société théosophique, joua un rôle important dans l'introduction du bouddhisme en Belgique, par la publication de son feuillet <i>Le Sentier</i> et par ses contacts avec des organismes bouddhiques internationaux comme la <i>Maha Bodhi Society</i>, la <i>Buddhist Society</i> de Londres, le <i>Western Buddhist Order</i> ou encore la <i>Altbuddhistische Gemeinschaft</i> allemande. Il fonda la Mission bouddhique belge et participa à la mise sur pied de l'Institut belge des hautes études bouddhiques.</p>
<p>Le <i>Centrum voor Boeddhistische Studies en Voorlichting</i> <a href="../../../../articles/a/n/v/Anvers.html" title="Anvers">anversois</a> («&#160;Centre d'Études et d'Information bouddhique&#160;»), placé sous l'autorité spirituelle du moine <a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_therav%C4%81da.html" title="Bouddhisme theravāda">theravadin</a> Francis Allen, fut créé à l'initiative d'Adriaan Peel et en collaboration avec Raymond Kiere. Il ferma en 1956 et un centre similaire ouvert à Bruxelles, le Centre d'information bouddhique, disparut rapidement.</p>
<p><a name="Depuis_les_ann.C3.A9es_1970" id="Depuis_les_ann.C3.A9es_1970"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_en_Belgique_801c.html" title="Modifier la section&#160;: Depuis les années 1970">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Depuis les années 1970</span></h3>
<p>L'intérêt pour le bouddhisme faiblit ensuite jusque dans les années 1970. La <a href="../../../../articles/c/o/n/Contreculture.html" title="Contreculture">contreculture</a> des années 1960/1970 et la <a href="../../../../articles/g/u/e/Guerre_du_Vi%C3%AAt-Nam_7c89.html" class="mw-redirect" title="Guerre du Viêt-Nam">Guerre du Viêt-Nam</a> sont à l'origine d'un retour du bouddhisme.</p>
<p>Des réfugiés originaires d'<a href="../../../../articles/a/s/i/Asie_du_Sud-Est_f66b.html" title="Asie du Sud-Est">Asie du Sud-Est</a>, les <a href="../../../../articles/b/o/a/Boat-people.html" title="Boat-people">boat-people</a> vietnamiens entre autres, surtout installés dans la partie francophone du pays, créèrent, avec l'aide d'autorités bouddhiques généralement réfugiées en France, des associations religieuses comme par exemple l'Association bouddhique khmère Vatt Khemararam de Bruxelles. De même, des <a href="../../../../articles/l/a/m/Lama_%28moine%29.html" title="Lama (moine)">lamas</a> ayant fui le <a href="../../../../articles/t/i/b/Tibet.html" title="Tibet">Tibet</a> et désirant propager le dharma en Occident, créèrent des centres comme le Karma Samten Ling à Anvers en 1974, dirigé par <a href="../../../../articles/a/k/o/Akong_Rinpoch%C3%A9_b13f.html" title="Akong Rinpoché">Akong Rinpoché</a>. Ces centres sont souvent issus de l'école <a href="../../../../articles/k/a/g/Kagy%C3%BCpa.html" title="Kagyüpa">kagyu</a>.</p>
<p>Robert Spatz créa à Bruxelles en 1972 <a href="../../../../articles/o/g/y/Ogyen_Kunzang_Ch%C3%B6ling_42a4.html" title="Ogyen Kunzang Chöling">Ogyen Kunzang Chöling</a> (OKC) de tradition <a href="../../../../articles/n/y/i/Nyingmapa.html" title="Nyingmapa">nyingma</a>. OKC a été mise en cause par des commissions parlementaires sur les sectes en Belgique et en France.</p>
<p>Toujours dans les années 1970, Eugène Buelens redonne un élan au zen et plusieurs <a href="../../../../articles/z/e/n/Zendo.html" title="Zendo">dojos</a> adhèrent à l'Association Zen Internationale (zen <a href="../../../../articles/s/%C5%8D/t/S%C5%8Dt%C5%8D.html" title="Sōtō">sōtō</a>) de <a href="../../../../articles/t/a/i/Taisen_Deshimaru_2aa5.html" title="Taisen Deshimaru">Taisen Deshimaru</a>. L'association locale, Association Zen de Belgique, a été créée en 1988 et regroupe 21 dojos, dont un situé en France, à <a href="../../../../articles/a/v/i/Avioth.html" title="Avioth">Avioth</a>. Le zen <a href="../../../../articles/r/i/n/Rinzai-shu.html" title="Rinzai-shu">rinzaï</a> est apparu en Belgique plus tardivement avec la création en 1988 par Ton Lathouwers de l'association Maha Karuna Ch’an, principalement active dans la partie néerlandophone du pays ainsi qu'aux <a href="../../../../articles/p/a/y/Pays-Bas_da2f.html" title="Pays-Bas">Pays-Bas</a>, et du dojo La Falaise Verte en 1995 à <a href="../../../../articles/l/i/l/Lillois.html" class="mw-redirect" title="Lillois">Lillois</a>. Un lieu de culte du bouddhisme Shin est créé par Adriaan Peel en 1974 à Anvers, origine du <i>Centrum voor Shin-Boeddhisme</i>.</p>
<p>Dans les années 1980 et 1990, la <a href="../../../../articles/s/%C5%8D/k/S%C5%8Dka_Gakkai_744d.html" title="Sōka Gakkai">Sōka Gakkai</a> et d'autres groupes s'installent dans le pays, tandis que de nouveaux centres tibétains ouvrent leurs portes, notamment le centre Yeunten Ling de <a href="../../../../articles/h/u/y/Huy.html" title="Huy">Huy</a>. Le ministre d'État <a href="../../../../articles/f/r/a/Fran%C3%A7ois_Perin_3c43.html" title="François Perin">François Perin</a> est, parmi d'autres, à l'origine de l'Association laïque pour l'étude et la pratique du bouddhisme, créée dans les années 1990, mais elle ne serait plus en activité<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7" title=""><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<p>Les divers courants bouddhistes belges ont cherché à se fédérer, dans un premier temps dans la Fédération des communautés bouddhistes de Belgique, créée le 23 février 1986 et présidée par Adriaan Peel, puis au sein de l'<a href="../../../../articles/u/n/i/Union_bouddhique_belge.html" title="Union bouddhique belge">Union bouddhique belge</a>, fondée en 1997. Elle ne réunit cependant pas toutes les associations bouddhiques du pays&#160;: en 2002, l'UBB ne représentait qu'un peu plus d'un tiers de ces associations<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8" title=""><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, essentiellement issues du <a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_mah%C4%81y%C4%81na.html" title="Bouddhisme mahāyāna">bouddhisme mahāyāna</a> et <a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_vajray%C4%81na.html" title="Bouddhisme vajrayāna">vajrayāna</a>.</p>
<p>Une «&#160;Fête annuelle du Bouddhisme&#160;» a lieu chaque année au mois de septembre depuis 1995&#160;: elle se déroule à Huy, à l'institut Yeunten Ling.</p>
<p><a name="Sources" id="Sources"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_en_Belgique_801c.html" title="Modifier la section&#160;: Sources">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Sources</span></h2>
<ul>
<li>Bernard De Backer, «&#160;Bouddhismes en Belgique&#160;» dans <i>Courrier hebdomadaire</i>, n°1768-1769, CRISP, Bruxelles, 2002, pp. 5-70 <small>(ISSN&#160;0008-9664)</small> <small>[<a href="http://www.cairn.info/revue-courrier-hebdomadaire-du-crisp-2002-23-page-5.htm" class="external text" title="http://www.cairn.info/revue-courrier-hebdomadaire-du-crisp-2002-23-page-5.htm" rel="nofollow">lire en ligne</a>]</small></li>
</ul>
<p><a name="Bibliographie" id="Bibliographie"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_en_Belgique_801c.html" title="Modifier la section&#160;: Bibliographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Bibliographie</span></h2>
<ul>
<li>Victor van Gemert, <i>Boeddhisme in Nederland&#160;: overzicht van boeddhistische stromingen in Nederland en België</i>, Zen-uitgeverij Theresiahoeve, Nimègue, 1990 <small>(<a href="../../../../articles/o/u/v/Special%7EOuvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence_9071013073_fdab.html" class="internal">ISBN 9071013073</a>)</small> (éd. rev. 1993)</li>
<li>Frans Goetghebeur, «&#160;La présence du bouddhisme en Belgique&#160;» dans <i>Église et Mission</i>, n° 283, 1996, pp.135-140</li>
<li>Adriaan Overbeeke, «&#160;Bestuurlijke delicatesse of onverteerbare kost? Het boeddhisme in België op weg naar erkenning&#160;» dans <i>Streven</i>, 68:1, 2001, pp. 24-35 <small>[<a href="http://users.skynet.be/streven/artikels/Overbeeke.htm" class="external text" title="http://users.skynet.be/streven/artikels/Overbeeke.htm" rel="nofollow">lire en ligne</a>]</small></li>
<li>Adriaan Peel, «&#160;Past, present and future of Buddhism in Belgium&#160;» dans René de Berval (éd.), <i>Présence du Bouddhisme</i>, France-Asie, Saïgon, 1959 <small>(<a href="../../../../articles/o/n/l/Online_Computer_Library_Center_0592.html" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks"><a href="http://worldcat.org/oclc/1414899&amp;lang=fr" class="external text" title="http://worldcat.org/oclc/1414899&amp;lang=fr" rel="nofollow">1414899</a></span>)</small> (éd. rev. Gallimard, Paris, 1987, pp.925-931 <small>(<a href="../../../../articles/o/u/v/Special%7EOuvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence_2070705161_0b5f.html" class="internal">ISBN 2070705161</a>)</small>)</li>
<li>Adriaan Peel, «&#160;Vroege geschiedenis van het boeddhisme in België&#160;» dans <i>EKO</i>, n° <a href="http://www.jikoji.com/eko/eko-071-080/eko07405.asp" class="external text" title="http://www.jikoji.com/eko/eko-071-080/eko07405.asp" rel="nofollow">74</a>, <a href="http://www.jikoji.com/eko/eko-071-080/eko07503.asp" class="external text" title="http://www.jikoji.com/eko/eko-071-080/eko07503.asp" rel="nofollow">75</a> et <a href="http://www.jikoji.com/eko/eko-071-080/eko07608.asp" class="external text" title="http://www.jikoji.com/eko/eko-071-080/eko07608.asp" rel="nofollow">76</a>, septembre et décembre 1997, mars 1998</li>
<li>Alain Sillard, <i>Bouddhismes - Le Guide des écoles du bouddhisme en France, Suisse, Belgique</i>, Éditions LeSir / Nil éditions, Paris, 1998 <small>(<a href="../../../../articles/o/u/v/Special%7EOuvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence_9782841110889_26a6.html" class="internal">ISBN 9782841110889</a>)</small></li>
</ul>
<p><a name="Articles_connexes" id="Articles_connexes"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_en_Belgique_801c.html" title="Modifier la section&#160;: Articles connexes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Articles connexes</span></h2>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/r/e/l/Religion_en_Belgique_797c.html" title="Religion en Belgique">Religion en Belgique</a></li>
<li><a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_en_Occident_b815.html" title="Bouddhisme en Occident">Bouddhisme en Occident</a></li>
</ul>
<p><a name="Notes" id="Notes"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_en_Belgique_801c.html" title="Modifier la section&#160;: Notes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Notes</span></h2>
<div class="references-small" style="column-count:2; -moz-column-count:2; -webkit-column-count:2;">
<div style="font-size: 85%">
<ol class="references">
<li id="cite_note-0"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-0" title="">↑</a></span> <a href="http://www.just.fgov.be/justice2/fr_htm/politique/htm_communiques/com30-03-07.htm" class="external text" title="http://www.just.fgov.be/justice2/fr_htm/politique/htm_communiques/com30-03-07.htm" rel="nofollow">Communiqué de presse du ministère de la Justice du 30 mars 2007</a>&#160;: <i>Laurette Onkelinx initie la reconnaissance du bouddhisme en Belgique</i>.</li>
<li id="cite_note-1"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-1" title="">↑</a></span> <a href="http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90166.htm" class="external text" title="http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90166.htm" rel="nofollow"><i>International Religious Freedom Report 2007</i>.</a></li>
<li id="cite_note-2"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-2" title="">↑</a></span> <a href="http://www.religiousintelligence.co.uk/country/?CountryID=107" class="external text" title="http://www.religiousintelligence.co.uk/country/?CountryID=107" rel="nofollow"><i>Country Profile: Belgium</i></a> sur www.religiousintelligence.co.uk</li>
<li id="cite_note-3"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-3" title="">↑</a></span> <a href="http://www.kuleuven.be/icrid/religies/wr_nl_boeddhisme.htm" class="external text" title="http://www.kuleuven.be/icrid/religies/wr_nl_boeddhisme.htm" rel="nofollow"><i>Boeddhisme in België</i></a></li>
<li id="cite_note-4"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-4" title="">↑</a></span> Notamment auteur d'<i>Essais sur le Bouddhisme en général et sur le Zen en particulier</i> (2<sup class="exposant">e</sup> éd. 1954) <small>(<a href="../../../../articles/o/n/l/Online_Computer_Library_Center_0592.html" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks"><a href="http://worldcat.org/oclc/13101670&amp;lang=fr" class="external text" title="http://worldcat.org/oclc/13101670&amp;lang=fr" rel="nofollow">13101670</a></span>)</small>.</li>
<li id="cite_note-5"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-5" title="">↑</a></span> B. De Backer, «&#160;Bouddhismes en Belgique&#160;» dans <i>Courrier hebdomadaire</i>, n°1768-1769, CRISP, Bruxelles, 2002, p. 23.</li>
<li id="cite_note-6"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-6" title="">↑</a></span> <i>Ibid.</i></li>
<li id="cite_note-7"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-7" title="">↑</a></span> <i>Op. cit.</i>, p. 25.</li>
<li id="cite_note-8"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-8" title="">↑</a></span> <i>Op. cit.</i>, p. 54.</li>
</ol>
</div>
</div>
<p><br style="clear:both;" /></p>
<table align="center" style="background-color:#F0F0F0; border:1px solid #a0a0a0; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; text-align: center; font-family: sans-serif; font-size: 0.8em; padding: 0.2em">
<tr>
<td>
<table style="background:#ccccff" align="center" width="100%">
<tr>
<td><a href="../../../../articles/f/l/a/Image%7EFlag_of_Buddhism.svg_4791.html" class="image" title="Flag of Buddhism.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/7/77/Flag_of_Buddhism.svg/30px-Flag_of_Buddhism.svg.png" width="30" height="20" border="0" /></a></td>
<td style="background:#ccccff" align="center" width="100%"><a href="../../../../articles/d/h/a/Image%7EDharmacakra.svg_6eb6.html" class="image" title="Dharmacakra.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/6/66/Dharmacakra.svg/20px-Dharmacakra.svg.png" width="20" height="20" border="0" /></a> <b><a href="../../../../articles/b/o/u/Portail%7EBouddhisme_cdbd.html" title="Portail:Bouddhisme">Bouddhisme</a></b></td>
<td><a href="../../../../articles/f/l/a/Image%7EFlag_of_Buddhism.svg_4791.html" class="image" title="Flag of Buddhism.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/7/77/Flag_of_Buddhism.svg/30px-Flag_of_Buddhism.svg.png" width="30" height="20" border="0" /></a></td>
</tr>
</table>
</td>
</tr>
<tr>
<td align="center">
<p><a href="../../../../articles/v/o/c/Vocabulaire_et_concepts_du_bouddhisme.html" title="Vocabulaire et concepts du bouddhisme">Vocabulaire et concepts</a>&#160;· <a href="../../../../articles/p/e/r/Personnalit%C3%A9s_du_bouddhisme.html" title="Personnalités du bouddhisme">Personnalités</a>&#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89coles_du_bouddhisme.html" title="Écoles du bouddhisme">Écoles et traditions</a>&#160;· <a href="../../../../articles/t/e/x/Textes_du_bouddhisme.html" title="Textes du bouddhisme">Textes</a><br />
<a href="../../../../articles/h/i/s/Histoire_du_bouddhisme.html" title="Histoire du bouddhisme">Histoire</a>&#160;· <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_temples_bouddhistes.html" title="Liste de temples bouddhistes">Temples</a>&#160;· <a href="../../../../articles/%C3%A9/l/%C3%A9/%C3%89l%C3%A9ments_culturels_du_bouddhisme.html" title="Éléments culturels du bouddhisme">Culture</a>&#160;· <a href="../../../../articles/a/r/t/Art_bouddhique.html" title="Art bouddhique">Art</a>&#160;· <a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_dans_le_monde.html" title="Bouddhisme dans le monde">Dans le monde</a>&#160;· <a href="../../../../articles/b/o/u/Cat%C3%A9gorie%7EBouddhisme_c6f8.html" title="Catégorie:Bouddhisme">Index alphabétique</a></p>
</td>
</tr>
</table>
<ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail">
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/d/h/a/Image%7EDharmacakra.svg_6eb6.html" class="image" title="Icône du portail du Bouddhisme"><img alt="Icône du portail du Bouddhisme" src="../../../../images/shared/thumb/6/66/Dharmacakra.svg/24px-Dharmacakra.svg.png" width="24" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/b/o/u/Portail%7EBouddhisme_cdbd.html" title="Portail:Bouddhisme">Portail du Bouddhisme</a></span></span></li>
</ul>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 502/1000000
Post-expand include size: 3595/2048000 bytes
Template argument size: 608/2048000 bytes
Expensive parser function count: 2/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégorie</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/b/o/u/Cat%C3%A9gorie%7EBouddhisme_en_Belgique_e04c.html" title="Catégorie:Bouddhisme en Belgique">Bouddhisme en Belgique</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhisme_en_Belgique_801c.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       class="new"	       ><a href="../../../../articles/b/o/u/Discuter%7EBouddhisme_en_Belgique_7266.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bouddhisme_en_Belgique">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/b/u/d/Buddhism_in_Belgium_53f0.html">English</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 5 mars 2008 à 17:38 par Utilisateur <a href="../../../../articles/l/y/k/Utilisateur%7ELykos_099c.html" title="Utilisateur:Lykos">Lykos</a>. </li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX