Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/b/o/d/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles/b/////o/d/Bodhicitta.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Bodhicitta - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Bodhicitta</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:222px;"><a href="../../../../articles/g/u/i/Image%7EGuimet_5887_Avalokiteshvara.jpg_c9fe.html" class="image" title="Avalokiteshvara, Bodhisattva de la compassion, vertu cardinale de la bodhicitta. Au-dessus de sa tête siège le bouddha Amitābha, Lumière infinie, symbolisant le contact constant du bodhisattva avec les forces de l'Éveil."><img alt="Avalokiteshvara, Bodhisattva de la compassion, vertu cardinale de la bodhicitta. Au-dessus de sa tête siège le bouddha Amitābha, Lumière infinie, symbolisant le contact constant du bodhisattva avec les forces de l'Éveil." src="../../../../images/shared/thumb/c/c7/Guimet_5887_Avalokiteshvara.jpg/220px-Guimet_5887_Avalokiteshvara.jpg" width="220" height="293" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/g/u/i/Image%7EGuimet_5887_Avalokiteshvara.jpg_c9fe.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
<small><a href="../../../../articles/a/v/a/Avalokiteshvara.html" class="mw-redirect" title="Avalokiteshvara">Avalokiteshvara</a>, <a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhisattva.html" title="Bodhisattva">Bodhisattva</a> de la <a href="../../../../articles/c/o/m/Compassion.html" title="Compassion">compassion</a>, vertu cardinale de la bodhicitta. Au-dessus de sa tête siège le <a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddha.html" title="Bouddha">bouddha</a> <a href="../../../../articles/a/m/i/Amit%C4%81bha.html" title="Amitābha">Amitābha</a>, Lumière infinie, symbolisant le contact constant du bodhisattva avec les forces de l'Éveil.</small></div>
</div>
</div>
<p>La <b>bodhicitta</b> (<i>bodhi</i>&#160;: éveil; <i>citta</i>&#160;: cœur-esprit) est l'aspiration et l'engagement à atteindre l'<a href="../../../../articles/%C3%A9/v/e/%C3%89veil.html" class="mw-redirect" title="Éveil">Éveil</a>, ou <a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddh%C3%A9it%C3%A9.html" class="mw-redirect" title="Bouddhéité">bouddhéité</a>, afin d'y amener tous les êtres sensibles, et ainsi les libérer de la souffrance inhérente (<a href="../../../../articles/d/u/h/Duhkha.html" class="mw-redirect" title="Duhkha">duhkha</a>) à l'existence cyclique (<a href="../../../../articles/s/a/%E1%B9%83/Sa%E1%B9%83s%C4%81ra.html" title="Saṃsāra">samsāra</a>). Celui qui engendre cette motivation et qui en fait les vœux formels (<a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhisattva.html#Les_v.C5.93ux_de_bodhisattva" title="Bodhisattva">pranidhāna</a>) est appelé <a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhisattva.html" title="Bodhisattva">bodhisattva</a>, littéralement: être d'Éveil, souvent traduit par héros pour l'Éveil, en fonction des connotations de pure et claire énergie du suffixe -<i>sattva</i><sup id="cite_ref-0" class="reference"><a href="#cite_note-0" title=""><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La bodhicitta et le bodhisattva, son corollaire, sont au coeur de la pensée <a href="../../../../articles/b/o/u/Bouddhiste.html" class="mw-redirect" title="Bouddhiste">bouddhiste</a>, particulièrement dans le <a href="../../../../articles/m/a/h/Mah%C4%81y%C4%81na.html" class="mw-redirect" title="Mahāyāna">mahāyāna</a> et le <a href="../../../../articles/v/a/j/Vajray%C4%81na.html" class="mw-redirect" title="Vajrayāna">vajrayāna</a>; à tel point qu'ils justifient l'appellation «&#160;bodhisattvayāna&#160;», véhicule du bodhisattva, souvent donné au mahāyāna.</p>
<p>L'actuel <a href="../../../../articles/d/a/l/Dala%C3%AF_lama.html" class="mw-redirect" title="Dalaï lama">dalaï lama</a> en dit: «<i>Cet esprit d’Éveil transforme toutes les actions bénéfiques en un véritable <a href="../../../../articles/c/a/t/Catalyseur.html" title="Catalyseur">catalyseur</a> permettant l’émergence de la bouddhéité. [...] Dans l’océan des pratiques qui mènent à la bouddhéité, la bodhicitta agit comme un raz-de-marée</i><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1" title=""><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>».</p>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#L.27aspiration_et_l.27engagement"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">L'aspiration et l'engagement</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Le_relatif_et_l.27absolu"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Le relatif et l'absolu</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#L.27union_des_bodhicitta"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">L'union des bodhicitta</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Notes et références</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Articles_connexes"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Articles connexes</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Liens_externes"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Liens externes</span></a></li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="L.27aspiration_et_l.27engagement" id="L.27aspiration_et_l.27engagement"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhicitta.html" title="Modifier la section&#160;: L'aspiration et l'engagement">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">L'aspiration et l'engagement</span></h2>
<p>On reconnait tout d'abord:</p>
<p>la bodhicitta d'aspiration, par la pratique des <a href="../../../../articles/q/u/a/Quatre_Incommensurables_01cb.html" title="Quatre Incommensurables">quatre Incommensurables</a> (brahmavihāras), ou sentiments aimants spiritualisés que sont la compassion, la bienveillance, la joie sympathisante et l'équanimité. Ces sentiments sont «irradiés» envers l'univers entier, et peuvent être maintenus tout au long de la journée. L'autre grande technique se nomme donner-recevoir (tonglen en tibétain) ou encore égalisation et échange de soi-même avec autrui: Sur l'inspiration, on prend sur soi avec compassion la souffrance d'autrui, une personne précise ou le monde entier; sur l'expiration, on redonne de la bienveillance et de la paix.</p>
<div class="detail"><span><a href="../../../../articles/s/e/a/Image%7ESearchtool-80%25.png_e347.html" class="image" title="Icône de détail"><img alt="Icône de détail" src="../../../../images/shared/thumb/1/1a/Searchtool-80%.png/15px-Searchtool-80%.png" width="15" height="15" border="0" /></a> <span>Article détaillé&#160;: <a href="../../../../articles/q/u/a/Quatre_Incommensurables_01cb.html" title="Quatre Incommensurables">Quatre Incommensurables</a>.</span></span></div>
<p>On distingue ensuite:</p>
<p><b>-</b> la bodhicitta d'application ou d'engagement, par la pratique actualisante des six, ou dix, perfections de vertu, les <a href="../../../../articles/p/%C4%81/r/P%C4%81ramit%C4%81.html" class="mw-redirect" title="Pāramitā">pāramitās</a>. Cet exercice de <a href="../../../../articles/v/i/g/Vigilance.html" title="Vigilance">vigilance</a> justifie quant à lui l'appellation de «&#160;pāramitāyāna&#160;» souvent donnée au grand véhicule.</p>
<table class="wikitable" cellspacing="2" cellpadding="5" width="92%" style="grey">
<caption><b>Les 6 Pāramitās</b></caption>
<tr>
<th colspan="2">Vertu<br />
<small><small>Ordre et traductions classiques</small></small></th>
<th width="50%">Variantes</th>
</tr>
<tr bgcolor="#FAFA96">
<td><b>Dāna</b></td>
<td>Générosité</td>
<td>Don, particulièrement du <a href="../../../../articles/d/h/a/Dharma.html" title="Dharma">Dharma</a></td>
</tr>
<tr bgcolor="#FAFA96">
<td><b>Shīla</b></td>
<td>Moralité</td>
<td>Discipline éthique, Intégrité, Observance des préceptes</td>
</tr>
<tr bgcolor="#FAFA96">
<td><b>Kshānti</b></td>
<td>Patience</td>
<td>Tolérance, Détachement</td>
</tr>
<tr bgcolor="#FAFA96">
<td><b>Vīrya</b></td>
<td>Effort</td>
<td>Vigueur, Diligence, Résolution, Persévérance</td>
</tr>
<tr bgcolor="#FAFA96">
<td><b><a href="../../../../articles/d/h/y/Dhy%C4%81na.html" title="Dhyāna">Dhyāna</a></b></td>
<td>Méditation</td>
<td>Concentration, Absorption, Contemplation</td>
</tr>
<tr bgcolor="#FAFA96">
<td><b><a href="../../../../articles/p/r/a/Praj%C3%B1%C4%81.html" class="mw-redirect" title="Prajñā">Prajñā</a></b></td>
<td>Sagesse</td>
<td>Discernement, Intelligence intuitive</td>
</tr>
</table>
<div class="detail"><span><a href="../../../../articles/s/e/a/Image%7ESearchtool-80%25.png_e347.html" class="image" title="Icône de détail"><img alt="Icône de détail" src="../../../../images/shared/thumb/1/1a/Searchtool-80%.png/15px-Searchtool-80%.png" width="15" height="15" border="0" /></a> <span>Article détaillé&#160;: <a href="../../../../articles/p/%C4%81/r/P%C4%81ramit%C4%81.html" class="mw-redirect" title="Pāramitā">Pāramitā</a>.</span></span></div>
<p><a name="Le_relatif_et_l.27absolu" id="Le_relatif_et_l.27absolu"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhicitta.html" title="Modifier la section&#160;: Le relatif et l'absolu">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Le relatif et l'absolu</span></h2>
<p>On distingue aussi la bodhicitta absolue et la bodhicitta relative, à mettre respectivement en correspondance avec les réalités, absolue ou ultime, et relative ou conventionnelle. «&#160;Réalité absolue&#160;», <a href="../../../../articles/p/a/r/Param%C4%81rtha.html" title="Paramārtha">paramārtha</a>, désigne les phénomènes tels qu'ils sont essentiellement, par opposition à la «&#160;réalité relative&#160;» (samvriti), qui désigne alors les phénomènes tels qu'ils apparaissent et fonctionnent «&#160;<a href="../../../../articles/r/%C3%A9/a/R%C3%A9alisme_%28philosophie%29.html" title="Réalisme (philosophie)">réalistement</a>&#160;» au niveau pragmatique. Les deux bodhicittas agissent à partir de chacun de ces deux points de vue:</p>
<p>Dans la perspective ultime, notre ignorance manifeste ou projette la <a href="../../../../articles/n/a/t/Nature-de-bouddha.html" class="mw-redirect" title="Nature-de-bouddha">nature-de-bouddha</a> en tant qu'univers d'objets autonomes et substantiels. Cette substantialité projetée est imaginaire, identique au rêve, c'est là sa <a href="../../../../articles/v/a/c/Vacuit%C3%A9.html" class="mw-redirect" title="Vacuité">vacuité</a>, que le bodhisattva s'entraîne à reconnaître. Cependant rien n'apparaît en un «dehors» fictif de la grande perfection primordiale (<a href="../../../../articles/d/z/o/Dzogchen.html" title="Dzogchen">dzogchen</a>). On doit donc considérer que l'univers, cette vie, est encore un moyen habile (<a href="../../../../articles/u/p/%C4%81/Up%C4%81ya.html" class="mw-redirect" title="Upāya">upāya</a>) par lequel notre nature essentielle se représente à nous, et tente compassionément de nous ramener à nous-même<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2" title=""><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, à notre authentique destin, l'Éveil.</p>
<p>Cette compassion inhérente à toute manifestation <i>est</i> la bodhicitta absolue. Lorsqu'elle se déploit à travers l'acitvité imparfaite et <a href="../../../../articles/d/u/a/Dualisme_%28philosophie%29.html" title="Dualisme (philosophie)">dualiste</a> d'un bodhisattva, c'est la bodhicitta relative. Cependant le bodhisattva peut œuvrer directement en harmonie avec la bodhicitta absolue, la canaliser pour ainsi dire, dès qu'il a clairement <i>perçu</i> et <i>intégré</i> les sagesses de la vacuité et de la <a href="../../../../articles/n/o/n/Non-dualit%C3%A9.html" title="Non-dualité">non-dualité</a>. La pratique de la bodhicitta absolue est donc cet entrainement à la reconnaissance de la vacuité, méditation conceptuelle et analytique dans un premier temps, puis non-verbale et intuitive dans un second temps, en «&#160;<i>demeurant dans l'état naturel de l'esprit</i>&#160;» où la prajñā peut dévoiler la nature de la réalité.</p>
<p><a name="L.27union_des_bodhicitta" id="L.27union_des_bodhicitta"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhicitta.html" title="Modifier la section&#160;: L'union des bodhicitta">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">L'union des bodhicitta</span></h2>
<p>Lorsque cette compréhension sature complètement les perceptions quotidiennes, on parle alors d'union des bodhicittas, absolue et relative. On dit aussi que ce bodhisattva a dépassé les phases préliminaires<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3" title=""><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et atteint la première <i><a href="../../../../articles/t/e/r/Terres_de_bodhisattva.html" title="Terres de bodhisattva">terre</a></i>, ou étape de sa vocation, appelée Grande Joie. On l'appele alors un Ārya Boddhisattva<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4" title=""><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, où ārya, noble, signifie plutôt sublime.</p>
<p>Parmi les textes traitant de la bodhicitta et du bodhisattva on retrouve le <i><a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhicary%C4%81vat%C4%81ra.html" class="mw-redirect" title="Bodhicaryāvatāra">Bodhicaryāvatāra</a></i> de <a href="../../../../articles/s/h/%C4%81/Sh%C4%81ntideva.html" class="mw-redirect" title="Shāntideva">Shāntideva</a> et <i>Les trente-sept pratiques d'un bodhisattva</i> de Gyalsé Togmé Zangpo, de la tradition <a href="../../../../articles/s/a/k/Sakyapa.html" title="Sakyapa">Sakya</a>:</p>
<blockquote style="background:white; border: 2px solid blue; padding: 3em; font-size: 84%">
<div class="poem">
<dl>
<dd>«11. Toute souffrance provient du souhait de son seul bonheur.<br /></dd>
<dd>Les parfaits Bouddhas sont nés de l'intention d'aider les autres.<br /></dd>
<dd>Alors donc, échangez votre propre bonheur<br /></dd>
<dd>Pour les souffrances des autres -<br /></dd>
<dd>Ceci est la pratique des bodhisattvas.» <small><small>[...]</small></small><br /></dd>
</dl>
<p><br /></p>
<dl>
<dd>«16. Même si une personne dont vous avez pris soin<br /></dd>
<dd>Comme de votre propre enfant, vous traite maintenant en ennemi,<br /></dd>
<dd>Chérissez-la plus spécialement encore, comme une mère<br /></dd>
<dd>Le fait pour son enfant, affligé de maladie -<br /></dd>
<dd>Ceci est la pratique des Bodhisattvas.» <small><small>[...]</small></small><br /></dd>
</dl>
<p><br /></p>
<dl>
<dd>«20. Tant que l'ennemi qu'est votre propre colère reste insoumis,<br /></dd>
<dd>Bien que vous vainquiez des adversaires extérieurs, ils ne vont que se multiplier.<br /></dd>
<dd>Alors donc, avec les milices de la bienveillance et de la compassion<br /></dd>
<dd>Subjuguez votre propre esprit -<br /></dd>
<dd>Ceci est la pratique des Bodhisattvas.» <small><small>[...]</small></small><br /></dd>
</dl>
<p><br /></p>
<dl>
<dd>«22. Quoi que ce soit qui apparaisse est votre propre esprit.<br /></dd>
<dd>À jamais sa nature est libre et au-delà des élaborations extrêmes <sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5" title=""><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.<br /></dd>
<dd>Comprenant cette nature [non-duelle], ne concevez pas<br /></dd>
<dd>Un objet et un sujet [réellement existants].<br /></dd>
<dd>Ceci est la pratique des Bodhisattvas.»<br /></dd>
</dl>
<p><br /></p>
<dl>
<dd>«23. Lorsque vous rencontrez des objets attrayants,<br /></dd>
<dd>Considérez-les comme de la même beauté<br /></dd>
<dd>Que les arcs-en-ciel en été, dénués de substance,<br /></dd>
<dd>Et lâchez prise sur tout attachement -<br /></dd>
<dd>Ceci est la pratique des Bodhisattvas.»<br /></dd>
</dl>
<p><br /></p>
<dl>
<dd>24. Les diverses souffrances sont comme la mort de son enfant en rêve.<br /></dd>
<dd>Tenir ces apparences illusoires pour réelles vous épuise en vain.<br /></dd>
<dd>Alors donc, lorsque vous rencontrez des circonstances adverses,<br /></dd>
<dd>Abordez-les comme des illusions -<br /></dd>
<dd>Ceci est la pratique des Bodhisattvas.» <sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6" title=""><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><br /></dd>
</dl>
<p><br /></p>
<div style="text-align: right; margin-right:5px;">Ngulchu Gyalsas Thogmed Zangpo (1295-1369)</div>
</div>
</blockquote>
<p><a name="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences" id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhicitta.html" title="Modifier la section&#160;: Notes et références">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Notes et références</span></h2>
<div style="font-size: 85%">
<ol class="references">
<li id="cite_note-0"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-0" title="">↑</a></span> <i>Sattva</i> pourrait aussi motiver la traduction <i>l'Éveilleur</i> voir <a href="http://sanskrit.inria.fr/DICO/66.html#sattva" class="external text" title="http://sanskrit.inria.fr/DICO/66.html#sattva" rel="nofollow">-sattva</a></li>
<li id="cite_note-1"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-1" title="">↑</a></span> <a href="http://www.vajra-yogini.com/eveil.bodhi.html" class="external text" title="http://www.vajra-yogini.com/eveil.bodhi.html" rel="nofollow">L'Eveil de Bodhicitta</a></li>
<li id="cite_note-2"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-2" title="">↑</a></span> Ou de se rappeler elle-même en quelque sorte, puisqu'elle s'oublie en nous. Mais c'est là une perspective de tendance hindouiste.</li>
<li id="cite_note-3"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-3" title="">↑</a></span> Phases préliminaires: <b>1</b>- d'<i>accumulation du mérite</i> par les pāramitās de générosité, discipline morale et tolérance; <b>2</b>- <i>accumulation de la connaissance</i> par la méditation et la sagesse intuitive. Finalement la pāramitā de vigueur persévérante est nécessaire au deux dites accumulations, ou perfectionnements. Les traductions et les recensements de diverses pāramitās tendent à varier. Voir <a href="../../../../articles/p/%C4%81/r/P%C4%81ramit%C4%81.html" class="mw-redirect" title="Pāramitā">pāramitā</a> et <a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhisattva.html" title="Bodhisattva">bodhisattva</a></li>
<li id="cite_note-4"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-4" title="">↑</a></span> Voir, en anglais: <a href="http://www.berzinarchives.com/web/en/archives/advanced/tantra/level2_basic_theory/making_sense_tantra_tantra_more_eff/making_sense_tantra_08.html?query=sambhogakaya" class="external text" title="http://www.berzinarchives.com/web/en/archives/advanced/tantra/level2_basic_theory/making_sense_tantra_tantra_more_eff/making_sense_tantra_08.html?query=sambhogakaya" rel="nofollow">Les archives d'Alexander Berzin</a></li>
<li id="cite_note-5"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-5" title="">↑</a></span> Les élaborations conceptuelles (litt:fabrications) extrêmes sont: a) l'existence objective, <a href="http://fr.wiktionary.org/wiki/objectal" class="extiw" title="wikt:objectal">objectale</a>, particulièrement d'un univers ou d'une âme éternelle; et: b) le nihilisme de la non-existence complète, distorsion réductrice de la doctrine de la <a href="../../../../articles/v/a/c/Vacuit%C3%A9.html" class="mw-redirect" title="Vacuité">vacuité</a>.</li>
<li id="cite_note-6"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-6" title="">↑</a></span> Adaptation tirée de: <span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: anglais">(en)</span>Gueshe Jampa Tegchok, <i>Transforming the Heart, The Buddhist Way to Joy and Courage</i>. Commentaire de <i>The Thirty-seven Practices of Bodhisattvas</i> de Thogme Sangpo. Snow Lion Publications, Ithaca (New York), 1999. 314 p./ <b>p. 298-300</b> <a href="../../../../articles/o/u/v/Special%7EOuvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence_1559390999_8923.html" class="internal">ISBN 1-55939-099-9</a> <b>-</b>Traduction fr. du contributeur, inspirée de la traduction moins littérale de <a href="http://www.lotsawahouse.org/37practices.html" class="external text" title="http://www.lotsawahouse.org/37practices.html" rel="nofollow">Lotsawa House.org</a>, et de la version plus explicitée <a href="http://www.bodhicitta.net/Thirty%20Seven%20Practices.htm" class="external text" title="http://www.bodhicitta.net/Thirty%20Seven%20Practices.htm" rel="nofollow">utilisée par le Dalaï Lama (bodhicitta.net)</a>.</li>
</ol>
</div>
<p><a name="Articles_connexes" id="Articles_connexes"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhicitta.html" title="Modifier la section&#160;: Articles connexes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Articles connexes</span></h2>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhi.html" title="Bodhi">Bodhi</a></li>
<li><a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhisattva.html" title="Bodhisattva">Bodhisattva</a></li>
<li><a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhichary%C4%81vat%C4%81ra.html" class="mw-redirect" title="Bodhicharyāvatāra">Bodhicharyāvatāra</a></li>
<li><a href="../../../../articles/m/a/h/Mah%C4%81y%C4%81na.html" class="mw-redirect" title="Mahāyāna">Mahāyāna</a></li>
<li><a href="../../../../articles/p/%C4%81/r/P%C4%81ramit%C4%81.html" class="mw-redirect" title="Pāramitā">Pāramitā</a></li>
<li><a href="../../../../articles/q/u/a/Quatre_Incommensurables_01cb.html" title="Quatre Incommensurables">Quatre Incommensurables</a></li>
</ul>
<p><a name="Liens_externes" id="Liens_externes"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhicitta.html" title="Modifier la section&#160;: Liens externes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Liens externes</span></h2>
<ul>
<li><span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: français">(fr)</span> <a href="http://www.vajra-yogini.com/eveil.bodhi.html" class="external text" title="http://www.vajra-yogini.com/eveil.bodhi.html" rel="nofollow">L'Eveil de Bodhicitta</a> par le Dalaï Lama</li>
<li><span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: français">(fr)</span> <a href="http://www.centrebouddhisteparis.org/Bouddhisme/Bodhicitta_utpada/Bodhicitta_absolue_relative/bodhicitta_absolue_relative.html" class="external text" title="http://www.centrebouddhisteparis.org/Bouddhisme/Bodhicitta_utpada/Bodhicitta_absolue_relative/bodhicitta_absolue_relative.html" rel="nofollow">Urgyen Sangharakshita</a>&#160;: la Bodhicitta absolue et la bodhicitta relative</li>
<li><span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue&#160;: anglais">(en)</span> <a href="http://www.berzinarchives.com/e-books/bodhisattva_charyavatara_shantideva/engaging_bodhisattva_1.html" class="external text" title="http://www.berzinarchives.com/e-books/bodhisattva_charyavatara_shantideva/engaging_bodhisattva_1.html" rel="nofollow">Bodhisattvacharyavatara</a> par Shantideva</li>
</ul>
<ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail">
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/d/h/a/Image%7EDharmacakra.svg_6eb6.html" class="image" title="Icône du portail du Bouddhisme"><img alt="Icône du portail du Bouddhisme" src="../../../../images/shared/thumb/6/66/Dharmacakra.svg/24px-Dharmacakra.svg.png" width="24" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/b/o/u/Portail%7EBouddhisme_cdbd.html" title="Portail:Bouddhisme">Portail du Bouddhisme</a></span></span></li>
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/r/e/l/Image%7EReligious_symbols.svg_1585.html" class="image" title="Icône du portail des religions et croyances"><img alt="Icône du portail des religions et croyances" src="../../../../images/shared/thumb/8/8e/Religious_symbols.svg/24px-Religious_symbols.svg.png" width="24" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/t/h/%C3%A9/Portail%7ETh%C3%A9op%C3%A9dia_1bae.html" title="Portail:Théopédia">Portail des religions et croyances</a></span></span></li>
</ul>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 480/1000000
Post-expand include size: 3805/2048000 bytes
Template argument size: 412/2048000 bytes
Expensive parser function count: 0/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégorie</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/c/o/n/Cat%C3%A9gorie%7EConcept_bouddhique_e548.html" title="Catégorie:Concept bouddhique">Concept bouddhique</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/b/o/d/Bodhicitta.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       	       ><a href="../../../../articles/b/o/d/Discuter%7EBodhicitta_35f5.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bodhicitta">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../cs/articles/b/%C3%B3/d/B%C3%B3dhi%C4%8Ditta.html">Česky</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/b/o/d/Bodhicitta.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/b/o/d/Bodhicitta.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../it/articles/b/o/d/Bodhicitta.html">Italiano</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../no/articles/b/o/d/Bodhicitta.html">‪Norsk (bokmål)‬</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pl/articles/b/o/d/Bodhiczitta.html">Polski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ru/articles/%D0%B1/%D0%BE/%D0%B4/%D0%91%D0%BE%D0%B4%D1%85%D0%B8%D1%87%D0%B8%D1%82%D1%82%D0%B0.html">Русский</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../simple/articles/b/o/d/Bodhicitta.html">Simple English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../uk/articles/%D0%B1/%D0%BE/%D0%B4/%D0%91%D0%BE%D0%B4%D1%85%D1%96%D1%87%D1%96%D1%82%D1%82%D0%B0.html">Українська</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../vi/articles/b/%E1%BB%93/-/B%E1%BB%93-%C4%91%E1%BB%81_t%C3%A2m.html">Tiếng Việt</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../zh/articles/%E8%8F%A9/%E6%8F%90/%E5%BF%83/%E8%8F%A9%E6%8F%90%E5%BF%83.html">中文</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 14 juin 2008 à 08:47 par Utilisateur <a href="../../../../articles/a/i/b/Utilisateur%7EAibot_a883.html" title="Utilisateur:Aibot">Aibot</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/m/r/o/Utilisateur%7EMro_51aa.html" title="Utilisateur:Mro">Mro</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/v/a/j/Utilisateur%7EVajrallan_6e51.html" title="Utilisateur:Vajrallan">Vajrallan</a>, <a href="../../../../articles/j/a/n/Utilisateur%7EJAnDbot_ea65.html" title="Utilisateur:JAnDbot">JAnDbot</a>, <a href="../../../../articles/a/t/a/Utilisateur%7EAtaraxie_6674.html" title="Utilisateur:Ataraxie">Ataraxie</a>, <a href="../../../../articles/a/l/e/Utilisateur%7EAlexbot_53c6.html" title="Utilisateur:Alexbot">Alexbot</a>, <a href="../../../../articles/3/0/7/Utilisateur%7E307sw136.html" title="Utilisateur:307sw136">307sw136</a>, <a href="../../../../articles/z/i/z/Utilisateur%7EZiziBot_cd7a.html" title="Utilisateur:ZiziBot">ZiziBot</a>, <a href="../../../../articles/l/o/u/Utilisateur%7ELouperibot_13b7.html" title="Utilisateur:Louperibot">Louperibot</a>, <a href="../../../../articles/f/l/a/Utilisateur%7EFlaBot_bc06.html" title="Utilisateur:FlaBot">FlaBot</a>, <a href="../../../../articles/l/e/a/Utilisateur%7ELeag_bdb3.html" title="Utilisateur:Leag">Leag</a>, <a href="../../../../articles/c/i/r/Utilisateur%7ECircular_d4c9.html" title="Utilisateur:Circular">Circular</a> et <a href="../../../../articles/c/h/a/Utilisateur%7EChaoborus_2b04.html" title="Utilisateur:Chaoborus">Chaoborus</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX