Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/b/i/b/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles/b/////i/b/Bible_de_Gutenberg_53d0.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Bible de Gutenberg - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Bible de Gutenberg</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:262px;"><a href="../../../../articles/g/u/t/Image%7EGutenberg_Bible.jpg_96b1.html" class="image" title="Un exemplaire de la Bible de Gutenberg conservé à la Bibliothèque du Congrès des États-Unis"><img alt="Un exemplaire de la Bible de Gutenberg conservé à la Bibliothèque du Congrès des États-Unis" src="../../../../images/shared/thumb/b/b0/Gutenberg_Bible.jpg/260px-Gutenberg_Bible.jpg" width="260" height="176" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/g/u/t/Image%7EGutenberg_Bible.jpg_96b1.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Un exemplaire de la Bible de Gutenberg conservé à la <a href="../../../../articles/b/i/b/Biblioth%C3%A8que_du_Congr%C3%A8s_a3dd.html" title="Bibliothèque du Congrès">Bibliothèque du Congrès</a> des <a href="../../../../articles/%C3%A9/t/a/%C3%89tats-Unis_08e2.html" title="États-Unis">États-Unis</a></div>
</div>
</div>
<p>La <strong class="selflink">Bible de Gutenberg</strong> ou «&#160;<a href="../../../../articles/b/i/b/Bible.html" title="Bible">Bible</a> à quarante-deux lignes&#160;» (B42) est le premier <a href="../../../../articles/l/i/v/Livre_%28document%29.html" title="Livre (document)">livre</a> <a href="../../../../articles/i/m/p/Imprimerie.html" title="Imprimerie">imprimé</a> en <a href="../../../../articles/e/u/r/Europe.html" title="Europe">Europe</a> à l'aide de <a href="../../../../articles/c/a/r/Caract%C3%A8re_%28typographie%29.html" title="Caractère (typographie)">caractères</a> mobiles.</p>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#Description"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Description</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Fabrication"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Fabrication</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Composition"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Composition</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Localisations_connues_de_la_Bible_de_Gutenberg"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Localisations connues de la Bible de Gutenberg</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Notes et références</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Bibliographie"><span class="tocnumber">5.1</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Versions_en_ligne_de_la_Bible_de_Gutenberg"><span class="tocnumber">5.2</span> <span class="toctext">Versions en ligne de la Bible de Gutenberg</span></a></li>
</ul>
</li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="Description" id="Description"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/b/Bible_de_Gutenberg_53d0.html" title="Modifier la section&#160;: Description">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Description</span></h2>
<p>Réalisée à <a href="../../../../articles/m/a/y/Mayence.html" title="Mayence">Mayence</a> entre <a href="../../../../articles/1/4/5/1452.html" title="1452">1452</a> et <a href="../../../../articles/1/4/5/1455.html" title="1455">1455</a> sous la responsabilité de <a href="../../../../articles/j/o/h/Johannes_Gutenberg_7ea4.html" title="Johannes Gutenberg">Johannes Gutenberg</a> et ses associés, <a href="../../../../articles/j/o/h/Johann_Fust_8fa8.html" title="Johann Fust">Johann Fust</a> et <a href="../../../../articles/p/i/e/Pierre_Schoeffer_c421.html" title="Pierre Schoeffer">Pierre Schoeffer</a>, la <i>Bible de Gutenberg</i> se compose de deux volumes <a href="../../../../articles/i/n/-/In-folio.html" title="In-folio">in-folio</a> de 324 et 319 pages au format 20 × 30 cm.</p>
<p>Imprimée sur du <a href="../../../../articles/p/a/p/Papier.html" title="Papier">papier</a> importé d'<a href="../../../../articles/i/t/a/Italie.html" title="Italie">Italie</a> (ou, pour une quarantaine d'exemplaires, sur du <a href="../../../../articles/v/%C3%A9/l/V%C3%A9lin.html" title="Vélin">vélin</a>), elle reproduit le texte <a href="../../../../articles/l/a/t/Latin.html" title="Latin">latin</a> de la <i><a href="../../../../articles/v/u/l/Vulgate.html" title="Vulgate">Vulgate</a></i> de <a href="../../../../articles/s/a/i/Saint_J%C3%A9r%C3%B4me_abe9.html" class="mw-redirect" title="Saint Jérôme">saint Jérôme</a>&#160;: l'<a href="../../../../articles/a/n/c/Ancien_Testament_cac4.html" title="Ancien Testament">Ancien Testament</a> occupe le premier volume et une partie du second, qui contient l'ensemble du <a href="../../../../articles/n/o/u/Nouveau_Testament_92e3.html" title="Nouveau Testament">Nouveau Testament</a>.</p>
<p>Vendue par souscription, cette <i>Biblia Latina</i> a été achetée à sa parution par des institutions religieuses, essentiellement des <a href="../../../../articles/m/o/n/Monast%C3%A8re.html" title="Monastère">monastères</a>. Sur un tirage d'environ 180 exemplaires, 48 ont été conservés jusqu'à aujourd'hui, et des feuillets isolés se trouvent dans quelques <a href="../../../../articles/b/i/b/Biblioth%C3%A8que.html" title="Bibliothèque">bibliothèques</a>, comme celle du musée Correr de <a href="../../../../articles/v/e/n/Venise.html" title="Venise">Venise</a>. La majorité des exemplaires se trouvent en <a href="../../../../articles/a/l/l/Allemagne.html" title="Allemagne">Allemagne</a>. En <a href="../../../../articles/f/r/a/France.html" title="France">France</a>, la <a href="../../../../articles/b/i/b/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France_0ab3.html" title="Bibliothèque nationale de France">Bibliothèque nationale</a> en possède trois exemplaires, dont un sur vélin, et la <a href="../../../../articles/b/i/b/Biblioth%C3%A8que_Mazarine_8392.html" title="Bibliothèque Mazarine">bibliothèque Mazarine</a> un exemplaire sur papier.</p>
<p><a name="Fabrication" id="Fabrication"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/b/Bible_de_Gutenberg_53d0.html" title="Modifier la section&#160;: Fabrication">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Fabrication</span></h2>
<p>Pour tester sa presse à imprimer et ses caractères mobiles en <a href="../../../../articles/a/l/l/Alliage.html" title="Alliage">alliage</a> de métal, Gutenberg commença, aux alentours de <a href="../../../../articles/1/4/5/1450.html" title="1450">1450</a>, par composer des textes qu'il reproduisait sur des feuilles de papier simple, puis entreprit d'imprimer de petits livres, comme la <a href="../../../../articles/g/r/a/Grammaire.html" title="Grammaire">grammaire</a> latine de <a href="../../../../articles/a/e/l/Aelius_Donatus_021d.html" title="Aelius Donatus">Donat</a>.</p>
<p>L'essentiel du travail est alors effectué à la main. Pour composer chaque ligne du texte, il fallait sélectionner un à un les caractères (en relief et inversés) correspondant aux lettres des mots, et les placer dans un cadre spécial, la «&#160;forme&#160;», situé sur le plateau de la presse. Une fois toutes les lignes composées, la forme était enduite d'<a href="../../../../articles/e/n/c/Encre.html" title="Encre">encre</a> à l'aide de pelotes en crin de cheval. On y plaçait alors une feuille de papier préalablement humidifiée, qu'une planche de bois, la «&#160;platine&#160;», venait comprimer sous l'action d'une <a href="../../../../articles/v/i/s/Vis_de_fixation.html" title="Vis de fixation">vis</a> en <a href="../../../../articles/b/o/i/Bois.html" title="Bois">bois</a>.</p>
<p>Le nombre de presses utilisées dans l'<a href="../../../../articles/a/t/e/Atelier.html" title="Atelier">atelier</a> de Gutenberg reste inconnu, mais la quantité de pages imprimées laisse penser qu'il en a utilisé plus d'une. Les presses étant actionnées par deux <a href="../../../../articles/o/u/v/Ouvrier.html" title="Ouvrier">ouvriers</a>, il est possible que l'entreprise ait nécessité jusqu'à douze ouvriers, sans compter les personnes employées à la disposition des caractères, à l'encrage, à la préparation des feuilles de papier, au pliage, etc.</p>
<p>La réalisation des 180 exemplaires de la Bible s'étala sur trois ans, une période à l'issue de laquelle un <a href="../../../../articles/c/o/p/Copiste.html" title="Copiste">copiste</a> aurait à peine achevé la reproduction d'une seule Bible.</p>
<p><a name="Composition" id="Composition"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/b/Bible_de_Gutenberg_53d0.html" title="Modifier la section&#160;: Composition">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Composition</span></h2>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:182px;"><a href="../../../../articles/g/u/t/Image%7EGutenberg_bible_Old_Testament_Epistle_of_St_Jerome.jpg_73d7.html" class="image" title="Une page de la Bible de Gutenberg, l'Épître de saint Jérôme"><img alt="Une page de la Bible de Gutenberg, l'Épître de saint Jérôme" src="../../../../images/shared/thumb/2/27/Gutenberg_bible_Old_Testament_Epistle_of_St_Jerome.jpg/180px-Gutenberg_bible_Old_Testament_Epistle_of_St_Jerome.jpg" width="180" height="251" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/g/u/t/Image%7EGutenberg_bible_Old_Testament_Epistle_of_St_Jerome.jpg_73d7.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Une page de la Bible de Gutenberg, l'<i>Épître de saint Jérôme</i></div>
</div>
</div>
<p>Les premières pages de la <i>Bible de Gutenberg</i> comportent deux colonnes de 40 lignes par page, parfois 41. Pour économiser du papier, Gutenberg décida d'imprimer 42 lignes par page, puis de diminuer la taille des caractères. Autre évolution&#160;: Gutenberg essaya un moment d'imprimer les titres en rouge, puis abandonna, sans doute parce que l'opération était trop fastidieuse. L'écriture en couleur des titres sera finalement confiée à un <a href="../../../../articles/a/r/t/Artisan.html" class="mw-redirect" title="Artisan">artisan</a> après l'impression.</p>
<p>Pour composer sa Bible, Gutenberg a choisi la <a href="../../../../articles/p/o/l/Police_d%27%C3%A9criture.html" title="Police d'écriture">police de caractères</a> <i><a href="../../../../articles/t/e/x/Textura.html" title="Textura">Textura</a></i> (ou <i>monocale</i>), apparentée à l'<a href="../../../../articles/%C3%A9/c/r/%C3%89criture_gothique.html" title="Écriture gothique">écriture gothique</a> et correspondant à l'écriture utilisée à l'époque pour les <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_des_livres_liturgiques_catholiques.html" title="Liste des livres liturgiques catholiques">textes liturgiques</a>, en particulier les <a href="../../../../articles/m/i/s/Missel.html" title="Missel">missels</a>. Gutenberg adopte une force de <a href="../../../../articles/c/o/r/Corps_typographique.html" title="Corps typographique">corps</a> suffisamment grande pour que sa Bible puisse servir à des lectures publiques<sup id="cite_ref-0" class="reference"><a href="#cite_note-0" title=""><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cette écriture très anguleuse permettait par ailleurs de bien séparer les lettres, et convenait donc parfaitement aux caractères mobiles.</p>
<p>La <i>Bible de Gutenberg</i> ressemble à un <a href="../../../../articles/m/a/n/Manuscrit.html" title="Manuscrit">manuscrit</a>, à ce détail près que toutes les fins de ligne sont soigneusement alignées sur la marge de droite, à la différence des textes manuscrits. Aujourd'hui, les imprimeurs et les <a href="../../../../articles/t/y/p/Typographie.html" title="Typographie">typographes</a> parlent de lignes «&#160;<a href="../../../../articles/j/u/s/Justification_%28typographie%29.html" title="Justification (typographie)">justifiées</a>&#160;» pour désigner cette présentation. Pour obtenir cette présentation justifiée, Gutenberg n'utilise pas des <a href="../../../../articles/e/s/p/Espace_typographique.html" title="Espace typographique">espaces</a> de taille variable entre les mots, mais répartit des signes de <a href="../../../../articles/p/o/n/Ponctuation.html" title="Ponctuation">ponctuation</a> plus ou moins larges, emploie des <a href="../../../../articles/l/i/g/Ligature_%28typographie%29.html" title="Ligature (typographie)">ligatures</a> (deux lettres accolées et fondues ensemble) et remplace certains mots par leur <a href="../../../../articles/a/b/r/Abr%C3%A9viation.html" title="Abréviation">abréviation</a>.</p>
<p>L'emplacement destiné aux <a href="../../../../articles/l/e/t/Lettrine.html" title="Lettrine">lettrines</a> et aux <a href="../../../../articles/e/n/l/Enluminure.html" title="Enluminure">enluminures</a> était réservé. Un artiste était chargé de les dessiner une fois les pages imprimées. Ce travail était laissé à l'appréciation des acquéreurs. En outre, des «&#160;rubricateurs&#160;» intervenaient pour faire ressortir par des couleurs les <i>Nomina Sacra</i>, c'est-à-dire les mots <a href="../../../../articles/s/a/c/Sacr%C3%A9.html" title="Sacré">sacrés</a>. L'ajout de dessins réalisés à la main contribuait à rendre chaque exemplaire de cette Bible unique.</p>
<p>Quelques années plus tard, Gutenberg imprima une version de sa Bible sur 36 lignes.</p>
<p><a name="Localisations_connues_de_la_Bible_de_Gutenberg" id="Localisations_connues_de_la_Bible_de_Gutenberg"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/b/Bible_de_Gutenberg_53d0.html" title="Modifier la section&#160;: Localisations connues de la Bible de Gutenberg">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Localisations connues de la Bible de Gutenberg</span></h2>
<p>La <i>Biblia Latina</i> à 42 lignes de <a href="../../../../articles/1/4/5/1455.html" title="1455">1455</a> est le livre le plus recherché par les institutions et amateurs du monde entier. Le prix d'un exemplaire complet atteint les 10 millions de dollars.</p>
<p><b><a href="../../../../articles/a/u/t/Autriche.html" title="Autriche">Autriche</a> (1)</b></p>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/%C3%B6/s/t/%C3%96sterreichische_Nationalbibliothek_34d9.html" class="mw-redirect" title="Österreichische Nationalbibliothek">Österreichische Nationalbibliothek</a> à <a href="../../../../articles/v/i/e/Vienne_%28Autriche%29_0b34.html" title="Vienne (Autriche)">Vienne</a></li>
</ul>
<p><b><a href="../../../../articles/b/e/l/Belgique.html" title="Belgique">Belgique</a> (2)</b></p>
<ul>
<li>Bibliothèque universitaire à <a href="../../../../articles/m/o/n/Mons.html" title="Mons">Mons</a></li>
<li><a href="../../../../articles/m/u/s/Mus%C3%A9e_Plantin-Moretus_fb95.html" title="Musée Plantin-Moretus">Musée Plantin-Moretus</a> à <a href="../../../../articles/a/n/v/Anvers.html" title="Anvers">Anvers</a></li>
</ul>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:182px;"><a href="../../../../articles/g/u/t/Image%7EGutenberg_cover.jpg_a42c.html" class="image" title="Reliure"><img alt="Reliure" src="../../../../images/shared/thumb/4/43/Gutenberg_cover.jpg/180px-Gutenberg_cover.jpg" width="180" height="227" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/g/u/t/Image%7EGutenberg_cover.jpg_a42c.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Reliure</div>
</div>
</div>
<p><b><a href="../../../../articles/d/a/n/Danemark.html" title="Danemark">Danemark</a> (1)</b></p>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/b/i/b/Biblioth%C3%A8que_royale_du_Danemark_ad0f.html" class="mw-redirect" title="Bibliothèque royale du Danemark">Kongelige Bibliotek</a></li>
</ul>
<p><b><a href="../../../../articles/f/r/a/France.html" title="France">France</a> (3)</b></p>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/b/i/b/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France_0ab3.html" title="Bibliothèque nationale de France">Bibliothèque nationale de France</a> à <a href="../../../../articles/p/a/r/Paris.html" title="Paris">Paris</a> (une des trois copies en «&#160;vélin parfait&#160;»)</li>
<li><a href="../../../../articles/b/i/b/Biblioth%C3%A8que_Mazarine_8392.html" title="Bibliothèque Mazarine">Bibliothèque Mazarine</a> à Paris</li>
<li><a href="../../../../articles/b/i/b/Biblioth%C3%A8que_municipale.html" title="Bibliothèque municipale">Bibliothèque municipale</a> de <a href="../../../../articles/s/a/i/Saint-Omer_%28Pas-de-Calais%29_c4f2.html" title="Saint-Omer (Pas-de-Calais)">Saint-Omer</a></li>
</ul>
<p><b><a href="../../../../articles/a/l/l/Allemagne.html" title="Allemagne">Allemagne</a> (12)</b></p>
<ul>
<li>Gutenberg Museum à <a href="../../../../articles/m/a/y/Mayence.html" title="Mayence">Mayence</a> (2 copies)</li>
<li>Landesbibliothek à <a href="../../../../articles/f/u/l/Fulda.html" title="Fulda">Fulda</a></li>
<li>Universitätsbibliothek à <a href="../../../../articles/l/e/i/Leipzig.html" title="Leipzig">Leipzig</a></li>
<li>Niedersächsische Staats-und Universitätsbibliothek à <a href="../../../../articles/g/%C3%B6/t/G%C3%B6ttingen.html" title="Göttingen">Göttingen</a></li>
<li><a href="../../../../articles/s/t/a/Staatsbibliothek_zu_Berlin_218b.html" title="Staatsbibliothek zu Berlin">Staatsbibliothek</a> à <a href="../../../../articles/b/e/r/Berlin.html" title="Berlin">Berlin</a></li>
<li>Bayerische Staatsbibliothek à <a href="../../../../articles/m/u/n/Munich.html" title="Munich">Munich</a></li>
<li>Stadt- und Universitätsbibliothek à <a href="../../../../articles/f/r/a/Francfort-sur-le-Main_84c8.html" title="Francfort-sur-le-Main">Francfort-sur-le-Main</a></li>
<li><a href="../../../../articles/h/o/f/Hofbibliothek.html" class="mw-redirect" title="Hofbibliothek">Hofbibliothek</a> à <a href="../../../../articles/a/s/c/Aschaffenburg.html" class="mw-redirect" title="Aschaffenburg">Aschaffenburg</a></li>
<li>Württembergische Landesbibliothek à <a href="../../../../articles/s/t/u/Stuttgart.html" title="Stuttgart">Stuttgart</a></li>
<li>Stadtbibliothek à <a href="../../../../articles/t/r/%C3%A8/Tr%C3%A8ves_%28Allemagne%29_0106.html" title="Trèves (Allemagne)">Trèves</a></li>
<li>Landesbibliothek à <a href="../../../../articles/c/a/s/Cassel_%28Hesse%29_8444.html" title="Cassel (Hesse)">Kassel</a></li>
</ul>
<p><b><a href="../../../../articles/i/t/a/Italie.html" title="Italie">Italie</a>/<a href="../../../../articles/v/a/t/Vatican.html" title="Vatican">Vatican</a> (2)</b></p>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/b/i/b/Biblioth%C3%A8que_apostolique_vaticane.html" title="Bibliothèque apostolique vaticane">Bibliothèque apostolique vaticane</a> (une copie vélin, une copie papier)</li>
</ul>
<p><b><a href="../../../../articles/j/a/p/Japon.html" title="Japon">Japon</a> (1)</b></p>
<ul>
<li>Keio University Library à <a href="../../../../articles/t/o/k/Tokyo.html" class="mw-redirect" title="Tokyo">Tokyo</a></li>
</ul>
<p><b><a href="../../../../articles/p/o/l/Pologne.html" title="Pologne">Pologne</a> (1)</b></p>
<ul>
<li>Biblioteka Seminarium Duchownego à Pelpin</li>
</ul>
<p><b><a href="../../../../articles/p/o/r/Portugal.html" title="Portugal">Portugal</a> (1)</b></p>
<ul>
<li>Biblioteca Nacional à <a href="../../../../articles/l/i/s/Lisbonne.html" title="Lisbonne">Lisbonne</a></li>
</ul>
<p><b><a href="../../../../articles/r/u/s/Russie.html" title="Russie">Russie</a> (2)</b></p>
<ul>
<li>Bibliothèque d'État à <a href="../../../../articles/m/o/s/Moscou.html" title="Moscou">Moscou</a></li>
<li>Lomonosow University Library à <a href="../../../../articles/m/o/s/Moscou.html" title="Moscou">Moscou</a></li>
</ul>
<p><b><a href="../../../../articles/e/s/p/Espagne.html" title="Espagne">Espagne</a> (2)</b></p>
<ul>
<li>Biblioteca Universitaria y Provincial à <a href="../../../../articles/s/%C3%A9/v/S%C3%A9ville.html" title="Séville">Séville</a></li>
<li>Biblioteca Pública Provincial à <a href="../../../../articles/b/u/r/Burgos.html" title="Burgos">Burgos</a></li>
</ul>
<p><b><a href="../../../../articles/s/u/i/Suisse.html" title="Suisse">Suisse</a> (1)</b></p>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/f/o/n/Fondation_Martin_Bodmer_842b.html" title="Fondation Martin Bodmer">Bibliotheca Bodmeriana</a> à <a href="../../../../articles/c/o/l/Cologny.html" title="Cologny">Cologny</a></li>
</ul>
<p><b><a href="../../../../articles/r/o/y/Royaume-Uni_06fe.html" title="Royaume-Uni">Royaume-Uni</a> (8)</b></p>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/b/r/i/British_Library_1c04.html" title="British Library">British Library</a> à <a href="../../../../articles/l/o/n/Londres.html" title="Londres">Londres</a> (une des trois copies en "parfait vélin", et une copie papier et le Fragment Bagford)</li>
<li>Lambeth Palace Library à Londres (décorée en Angleterre)</li>
<li><a href="../../../../articles/b/o/d/Bodleian_Library_1cf5.html" title="Bodleian Library">Bodleian Library</a> à <a href="../../../../articles/o/x/f/Oxford.html" title="Oxford">Oxford</a></li>
<li>University Library à <a href="../../../../articles/c/a/m/Cambridge.html" title="Cambridge">Cambridge</a></li>
<li>Eton College Library à <a href="../../../../articles/e/t/o/Eton.html" title="Eton">Eton</a></li>
<li>John Rylands Library à <a href="../../../../articles/m/a/n/Manchester.html" title="Manchester">Manchester</a></li>
<li>National Library of Scotland à <a href="../../../../articles/%C3%A9/d/i/%C3%89dimbourg.html" title="Édimbourg">Édimbourg</a></li>
</ul>
<p><b><a href="../../../../articles/%C3%A9/t/a/%C3%89tats-Unis_08e2.html" title="États-Unis">États-Unis</a> (9)</b></p>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/b/i/b/Biblioth%C3%A8que_du_Congr%C3%A8s_a3dd.html" title="Bibliothèque du Congrès">Bibliothèque du Congrès</a> à <a href="../../../../articles/w/a/s/Washington%2C_DC_48ce.html" class="mw-redirect" title="Washington, DC">Washington</a> (une des trois copies en "parfait vélin")</li>
<li><a href="../../../../articles/n/e/w/New_York_Public_Library_be59.html" title="New York Public Library">New York Public Library</a> à <a href="../../../../articles/n/e/w/New_York_3da4.html" title="New York">New York</a></li>
<li><a href="../../../../articles/p/i/e/Pierpont_Morgan_Library_a267.html" title="Pierpont Morgan Library">Pierpont Morgan Library</a> à <a href="../../../../articles/n/e/w/New_York_3da4.html" title="New York">New York</a> (une copie vélin, deux copies papier)</li>
<li>Widener Library à l’<a href="../../../../articles/u/n/i/Universit%C3%A9_Harvard_341d.html" title="Université Harvard">université Harvard</a> à <a href="../../../../articles/c/a/m/Cambridge.html" title="Cambridge">Cambridge</a> dans le <a href="../../../../articles/m/a/s/Massachusetts.html" title="Massachusetts">Massachusetts</a></li>
<li><a href="../../../../articles/b/i/b/Biblioth%C3%A8que_Beinecke_de_livres_rares_et_manuscrits_efc8.html" title="Bibliothèque Beinecke de livres rares et manuscrits">Bibliothèque Beinecke de livres rares et manuscrits</a> l'<a href="../../../../articles/u/n/i/Universit%C3%A9_Yale_e3a1.html" title="Université Yale">université Yale</a> à <a href="../../../../articles/n/e/w/New_Haven_5452.html" title="New Haven">New Haven</a> dans le <a href="../../../../articles/c/o/n/Connecticut.html" title="Connecticut">Connecticut</a></li>
<li>The Scheide Library à l’<a href="../../../../articles/u/n/i/Universit%C3%A9_Princeton_e5f8.html" title="Université Princeton">université Princeton</a> à <a href="../../../../articles/p/r/i/Princeton_%28New_Jersey%29_3266.html" title="Princeton (New Jersey)">Princeton</a> dans le <a href="../../../../articles/n/e/w/New_Jersey_5ac9.html" title="New Jersey">New Jersey</a></li>
<li>Indiana University Library à <a href="../../../../articles/i/n/d/Indiana_University_Bloomington_7806.html" class="mw-redirect" title="Indiana University Bloomington">Indiana University Bloomington</a> à <a href="../../../../articles/b/l/o/Bloomington_%28Indiana%29_5800.html" class="mw-redirect" title="Bloomington (Indiana)">Bloomington</a> dans l'<a href="../../../../articles/i/n/d/Indiana.html" title="Indiana">Indiana</a> (incomplète)</li>
<li>Harry Ransom Humanities Research Center à l'<a href="../../../../articles/u/n/i/Universit%C3%A9_du_Texas_ae2e.html" title="Université du Texas">université du Texas</a> à <a href="../../../../articles/a/u/s/Austin_%28Texas%29_e5fd.html" title="Austin (Texas)">Austin</a></li>
<li>Henry E. Huntington Library à <a href="../../../../articles/s/a/n/San_Marino_54a0.html" class="mw-redirect" title="San Marino">San Marino</a> en <a href="../../../../articles/c/a/l/Californie.html" title="Californie">Californie</a></li>
</ul>
<p><a href="../../../../articles/b/i/l/Bill_Gates_65fa.html" title="Bill Gates">Bill Gates</a> (co-fondateur de Microsoft) en possède une copie achetée en <a href="../../../../articles/1/9/9/1994.html" title="1994">1994</a> à une vente aux enchères.</p>
<p><a name="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences" id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/b/Bible_de_Gutenberg_53d0.html" title="Modifier la section&#160;: Notes et références">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Notes et références</span></h2>
<div style="font-size: 85%">
<ol class="references">
<li id="cite_note-0"><span class="renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-0" title="">↑</a></span> Adolf Wild, «&#160;La typographie de la Bible de Gutenberg&#160;» (voir bibliographie)</li>
</ol>
</div>
<p><a name="Bibliographie" id="Bibliographie"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/b/Bible_de_Gutenberg_53d0.html" title="Modifier la section&#160;: Bibliographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Bibliographie</span></h3>
<ul>
<li>Adolf Wild, «&#160;La typographie de la Bible de Gutenberg&#160;», <i>in</i> Jacques Andre et Adolf Wild, <i>Ligatures, typographie et informatique</i>, Rapport de recherche, Inria, 1994 <a href="http://www.gutenberg.eu.org/pub/GUTenberg/publicationsPDF/22-wild.pdf" class="external text" title="http://www.gutenberg.eu.org/pub/GUTenberg/publicationsPDF/22-wild.pdf" rel="nofollow">Édition en ligne</a></li>
<li>Guy Bechtel, <i>Gutenberg et l’invention de l’imprimerie</i>, Fayard, 1992</li>
<li>De Ricci, Catalogue raisonné des premières impressions de Mayence</li>
</ul>
<p><a name="Versions_en_ligne_de_la_Bible_de_Gutenberg" id="Versions_en_ligne_de_la_Bible_de_Gutenberg"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/b/i/b/Bible_de_Gutenberg_53d0.html" title="Modifier la section&#160;: Versions en ligne de la Bible de Gutenberg">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Versions en ligne de la Bible de Gutenberg</span></h3>
<ul>
<li><a href="http://www.gutenbergdigital.de/gudi/start.htm" class="external text" title="http://www.gutenbergdigital.de/gudi/start.htm" rel="nofollow">Gutenberg Digital</a>, fac-similé de la Bible, numérisée par la bibliothèque de Göttingen</li>
<li><a href="http://www.bl.uk/treasures/gutenberg/homepage.html" class="external text" title="http://www.bl.uk/treasures/gutenberg/homepage.html" rel="nofollow">Deux exemplaires de la Bible</a> (un sur papier, un sur vélin) numérisés par la British Library</li>
</ul>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 35/1000000
Post-expand include size: 0/2048000 bytes
Template argument size: 0/2048000 bytes
Expensive parser function count: 0/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/v/e/r/Cat%C3%A9gorie%7EVersions_et_traductions_de_la_Bible_9724.html" title="Catégorie:Versions et traductions de la Bible">Versions et traductions de la Bible</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/i/n/c/Cat%C3%A9gorie%7EIncunable_9b65.html" title="Catégorie:Incunable">Incunable</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/b/i/b/Bible_de_Gutenberg_53d0.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       	       ><a href="../../../../articles/b/i/b/Discuter%7EBible_de_Gutenberg_2967.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bible_de_Gutenberg">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../cs/articles/g/u/t/Gutenbergova_bible.html">Česky</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../da/articles/g/u/t/Gutenbergbibelen.html">Dansk</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/g/u/t/Gutenberg-Bibel_3e78.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/g/u/t/Gutenberg_Bible_6248.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../eo/articles/b/i/b/Biblio_de_Gutenberg_b5c7.html">Esperanto</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../es/articles/b/i/b/Biblia_de_Gutenberg_e7c7.html">Español</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../fi/articles/g/u/t/Gutenbergin_Raamattu_633f.html">Suomi</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../he/articles/%D7%AA/%D7%A0/22/%D7%AA%D7%A0_%D7%9A_%D7%92%D7%95%D7%98%D7%A0%D7%91%D7%A8%D7%92_69d7.html">עברית</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../id/articles/k/i/t/Kitab_Gutenberg_5bf4.html">Bahasa Indonesia</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ja/articles/%E3%82%B0/%E3%83%BC/%E3%83%86/%E3%82%B0%E3%83%BC%E3%83%86%E3%83%B3%E3%83%99%E3%83%AB%E3%82%AF%E8%81%96%E6%9B%B8.html">日本語</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ka/articles/%E1%83%92/%E1%83%A3/%E1%83%A2/%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90.html">ქართული</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ko/articles/%EA%B5%AC/%ED%85%90/%EB%B2%A0/%EA%B5%AC%ED%85%90%EB%B2%A0%EB%A5%B4%ED%81%AC_%EC%84%B1%EC%84%9C.html">한국어</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../mr/articles/%E0%A4%97/%E0%A4%9F/%E0%A5%87/%E0%A4%97%E0%A4%9F%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97_%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%AC%E0%A4%B2.html">मराठी</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nl/articles/g/u/t/Gutenbergbijbel.html">Nederlands</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pl/articles/b/i/b/Biblia_Gutenberga_df66.html">Polski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pt/articles/b/%C3%AD/b/B%C3%ADblia_de_Gutenberg_70ba.html">Português</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sv/articles/g/u/t/Gutenbergs_Bibel_c970.html">Svenska</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../zh/articles/%E5%8F%A4/%E8%85%BE/%E5%A0%A1/%E5%8F%A4%E8%85%BE%E5%A0%A1%E5%9C%A3%E7%BB%8F.html">中文</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 30 mai 2008 à 16:21 par Utilisateur <a href="../../../../articles/l/a/c/Utilisateur%7ELacurne_b0dc.html" title="Utilisateur:Lacurne">Lacurne</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/v/i/r/Utilisateur%7EVirda_502c.html" title="Utilisateur:Virda">Virda</a>, <a href="../../../../articles/v/o/l/Utilisateur%7EVolkovBot_0e6c.html" title="Utilisateur:VolkovBot">VolkovBot</a>, <a href="../../../../articles/s/o/r/Utilisateur%7ESorpasso_16d0.html" title="Utilisateur:Sorpasso">Sorpasso</a>, <a href="../../../../articles/l/o/c/Utilisateur%7ELocalhost_ca72.html" title="Utilisateur:Localhost">Localhost</a>, <a href="../../../../articles/b/o/b/Utilisateur%7EBob08_5a46.html" title="Utilisateur:Bob08">Bob08</a>, <a href="../../../../articles/d/o/c/Utilisateur%7EDocteurCosmos_10cb.html" title="Utilisateur:DocteurCosmos">DocteurCosmos</a>, <a href="../../../../articles/c/h/o/Utilisateur%7EChobot_0dd0.html" title="Utilisateur:Chobot">Chobot</a>, <a href="../../../../articles/g/r/e/Utilisateur%7EGreteck_fa60.html" title="Utilisateur:Greteck">Greteck</a>, <a href="../../../../articles/d/r/a/Utilisateur%7EDragonBot_98be.html" title="Utilisateur:DragonBot">DragonBot</a>, <a href="../../../../articles/p/e/r/Utilisateur%7EPerfectionniste_5e90.html" title="Utilisateur:Perfectionniste">Perfectionniste</a>, <a href="../../../../articles/z/x/8/Utilisateur%7EZX81-bot_0db4.html" title="Utilisateur:ZX81-bot">ZX81-bot</a>, <a href="../../../../articles/e/r/a/Utilisateur%7EErabot_61a5.html" title="Utilisateur:Erabot">Erabot</a>, <a href="../../../../articles/g/i/l/Utilisateur%7EGillesC_4b5f.html" title="Utilisateur:GillesC">GillesC</a>, <a href="../../../../articles/h/b/_/Utilisateur%7EHB_a700.html" title="Utilisateur:HB">HB</a> et <a href="../../../../articles/m/a/l/Utilisateur%7EMalhvina_066b.html" title="Utilisateur:Malhvina">Malhvina</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX