Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/p/a/t/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles//p/a/t/Pathogène.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Pathogène - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Pathogène</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <p>Le terme <b>pathogène</b> (du <a href="../../../../articles/g/r/e/Grec_ancien.html" title="Grec ancien">grec</a> <i>παθογένεια</i>&#160;! «&#160;naissance de la douleur&#160;») signifie&#160;: qui entraîne une maladie.<br />
Les germes pathogènes ou les <a href="../../../../articles/b/a/c/Bact%C3%A9rie.html" class="mw-redirect" title="Bactérie">bactéries</a> pathogènes sont responsables de maladies.</p>
<p>Le <b>pouvoir pathogène</b> ou <b>pathogénicité</b> d'une bactérie est donc sa capacité à provoquer des troubles chez un hôte. Il dépend de son pouvoir invasif (capacité à se répandre dans les <a href="../../../../articles/t/i/s/Tissu_biologique.html" title="Tissu biologique">tissus</a> et à y établir un/des foyers infectieux), et de son pouvoir toxicogène (capacité à produire des <a href="../../../../articles/t/o/x/Toxine.html" title="Toxine">toxines</a>). Il existe aussi de nombreux <b>virus</b> pathogènes.</p>
<p>On distingue deux catégories de bactéries pathogènes&#160;:</p>
<ul>
<li><b>Strictes</b> ou spécifiques&#160;: Ces bactéries provoquent des troubles quel que soit le patient, sauf dans le cas des <i>porteurs sains</i>. Par exemple&#160;: <i>Salmonella Typhi</i> et <i>Vibrio cholerae</i>.</li>
<li><b>Opportunistes</b>&#160;: Ces bactéries provoquent des troubles lorsque les défenses immunitaires de l'hôte sont affaiblies (on parle aussi de sujets <i>immunodéprimés</i>). Par exemple&#160;: <i>Pseudomonas aeruginosa</i>.</li>
</ul>
<p>Dans les hôpitaux, les infections causées par des bactéries opportunistes sont appelées <i><a href="../../../../articles/i/n/f/Infections_nosocomiales.html" class="mw-redirect" title="Infections nosocomiales">infections nosocomiales</a></i>.</p>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width:182px;"><a href="../../../../articles/p/s/e/Image%7EPseudomonas_aeruginosa_SEM.jpg_cb5f.html" class="image" title="Pseudomonas aeruginosa vue au microscope électronique à balayage, est une bactérie pathogène et fréquemment rencontrée dans les infections nosocomiales."><img alt="Pseudomonas aeruginosa vue au microscope électronique à balayage, est une bactérie pathogène et fréquemment rencontrée dans les infections nosocomiales." src="../../../../images/shared/thumb/c/cf/Pseudomonas_aeruginosa_SEM.jpg/180px-Pseudomonas_aeruginosa_SEM.jpg" width="180" height="126" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/p/s/e/Image%7EPseudomonas_aeruginosa_SEM.jpg_cb5f.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
<a href="../../../../articles/p/s/e/Pseudomonas_aeruginosa.html" title="Pseudomonas aeruginosa">Pseudomonas aeruginosa</a> vue au <a href="../../../../articles/m/i/c/Microscope_%C3%A9lectronique_%C3%A0_balayage.html" class="mw-redirect" title="Microscope électronique à balayage">microscope électronique à balayage</a>, est une bactérie pathogène et fréquemment rencontrée dans les <a href="../../../../articles/i/n/f/Infection_nosocomiale.html" title="Infection nosocomiale">infections nosocomiales</a>.</div>
</div>
</div>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#Pouvoir_invasif"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Pouvoir invasif</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Facteurs_li.C3.A9s_.C3.A0_la_bact.C3.A9rie"><span class="tocnumber">1.1</span> <span class="toctext">Facteurs liés à la bactérie</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Facteurs_li.C3.A9s_.C3.A0_l.27h.C3.B4te"><span class="tocnumber">1.2</span> <span class="toctext">Facteurs liés à l'hôte</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Pouvoir_toxique"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Pouvoir toxique</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Quantification_du_pouvoir_toxique"><span class="tocnumber">2.1</span> <span class="toctext">Quantification du pouvoir toxique</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Mode_d.27action_des_toxines"><span class="tocnumber">2.2</span> <span class="toctext">Mode d'action des toxines</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Pouvoir_antig.C3.A9nique_des_toxines"><span class="tocnumber">2.3</span> <span class="toctext">Pouvoir antigénique des toxines</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Exemples_de_bact.C3.A9ries_pathog.C3.A8nes"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Exemples de bactéries pathogènes</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Notes et références</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Voir_aussi"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Voir aussi</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Liens_internes"><span class="tocnumber">5.1</span> <span class="toctext">Liens internes</span></a></li>
</ul>
</li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="Pouvoir_invasif" id="Pouvoir_invasif"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Pathog%C3%A8ne.html" title="Modifier la section&#160;: Pouvoir invasif">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Pouvoir invasif</span></h2>
<p>Le <b>pouvoir invasif</b> est la capacité d'une bactérie à se multiplier et à se répandre dans un organisme-hôte, malgré les défenses immunitaires.</p>
<p><a name="Facteurs_li.C3.A9s_.C3.A0_la_bact.C3.A9rie" id="Facteurs_li.C3.A9s_.C3.A0_la_bact.C3.A9rie"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Pathog%C3%A8ne.html" title="Modifier la section&#160;: Facteurs liés à la bactérie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Facteurs liés à la bactérie</span></h3>
<p>La constitution et le <b><a href="../../../../articles/m/%C3%A9/t/M%C3%A9tabolisme.html" title="Métabolisme">métabolisme</a></b> de la bactérie définissent en partie le pouvoir invasif de celle-ci.</p>
<ul>
<li>Les <b>facteurs d'adhésion</b>: La présence de fimbriae (ou <i>pili</i>), d'adhésines, et/ou de <a href="../../../../articles/g/l/y/Glycocalyx.html" title="Glycocalyx">glycocalyx</a> facilite la fixation de la bactérie sur sa cellule-cible.</li>
<li>La <b>résistance à la <a href="../../../../articles/p/h/a/Phagocytose.html" title="Phagocytose">phagocytose</a></b> grâce à la présence d'une <a href="../../../../articles/c/a/p/Capsule.html" title="Capsule">capsule</a>, mais aussi la résistance aux enzymes lysozomiales (censées détruire la bactérie phagocytée).</li>
<li>La production d'enzymes:
<ul>
<li>Les <i>collagénases</i>, qui dégradent le collagène des tissus conjonctifs (chez <i>Clostridium perfringens</i> par exemple).</li>
<li>Les <i>coagulases</i>, qui permettent la formation d'un caillot autour du corps bactérien, qui le protège des cellules du système immunitaire (chez <i><a href="../../../../articles/s/t/a/Staphylocoque.html" class="mw-redirect" title="Staphylocoque">S.aureus</a></i> par exemple).</li>
<li>Les <i>hyaluronidases</i>, qui dégradent l'acide hyaluronique, constituant des tissus conjonctifs</li>
<li>Les <i><a href="../../../../articles/d/n/a/DNase_0b86.html" class="mw-redirect" title="DNase">DNases</a></i> (<i>ou ADNases</i>) qui dégradent l'ADN des cellules infectées.</li>
<li>Les <i>kinases</i> (ou <i>fibrinolysines</i>).</li>
</ul>
</li>
</ul>
<p><a name="Facteurs_li.C3.A9s_.C3.A0_l.27h.C3.B4te" id="Facteurs_li.C3.A9s_.C3.A0_l.27h.C3.B4te"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Pathog%C3%A8ne.html" title="Modifier la section&#160;: Facteurs liés à l'hôte">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Facteurs liés à l'hôte</span></h3>
<p>Le <i>terrain</i> infecté, c'est-à-dire l'ensemble des facteurs indépendants de la bactérie, qui vont déterminer la gravité de l'infection dans les conditions données: âge, fatigue, maladies,... et facteurs physico-chimiques de l'environnement.</p>
<p><a name="Pouvoir_toxique" id="Pouvoir_toxique"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Pathog%C3%A8ne.html" title="Modifier la section&#160;: Pouvoir toxique">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Pouvoir toxique</span></h2>
<p>Une <b><a href="../../../../articles/t/o/x/Toxine.html" title="Toxine">toxine</a></b> est une molécule synthétisée par un organisme vivant, ayant un effet nocif ou létal pour l'organisme-hôte.<br />
<i>Voir aussi</i>: <a href="../../../../articles/t/o/x/Toxine.html" title="Toxine">Propriétés des toxines bactériennes</a></p>
<p>Les <b>toxines protéiques</b> sont les poisons les plus actifs.<br />
100 mg de toxine (tétanique ou botulinique) suffirait à tuer toute la population humaine.</p>
<p><a name="Quantification_du_pouvoir_toxique" id="Quantification_du_pouvoir_toxique"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Pathog%C3%A8ne.html" title="Modifier la section&#160;: Quantification du pouvoir toxique">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Quantification du pouvoir toxique</span></h3>
<p>Le pouvoir pathogène peut être quantifié par <b>trois données</b>&#160;: la <b><a href="../../../../articles/d/o/s/Dose_Minimale_Mortelle_9664.html" class="mw-redirect" title="Dose Minimale Mortelle">Dose Minimale Mortelle</a> (DMM)</b>, la <b><a href="../../../../articles/d/l/5/DL50_fcef.html" class="mw-redirect" title="DL50">Dose Létale 50</a> (DL50)</b> et la <b><a href="../../../../articles/d/o/s/Dose_Minimale_Infectante_0b4d.html" class="mw-redirect" title="Dose Minimale Infectante">Dose Minimale Infectante</a> (DMI)</b>.</p>
<ul>
<li>La <b>DMM</b> est la dose la plus faible qui tue dans un délai déterminé un groupe expérimental.</li>
<li>La <b>DL50</b> est la dose où le nombre d'agents pathogènes est capable de tuer 50% des hôtes d'un groupe expérimental en un temps donné.</li>
<li>La <b>DMI</b> est la dose minimale d'agents pathogène donné permettant la contamination et le développement de la maladie.</li>
</ul>
<p><a name="Mode_d.27action_des_toxines" id="Mode_d.27action_des_toxines"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Pathog%C3%A8ne.html" title="Modifier la section&#160;: Mode d'action des toxines">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Mode d'action des toxines</span></h3>
<p>Les <b>toxines</b> peuvent agir selon plusieurs modes: selon la bactérie en cause et le mode de contamination, la production et l'action de la toxine se feront différemment.</p>
<ul>
<li>Lors d'une <b>plaie</b>, la bactérie se multiplie et libère sa toxine protéique, qui va agir au niveau de la <b>moelle épinière</b>, en diminuant la quantité de neuromédiateurs libérés, et au niveau des synapses neuro-musculaires en augmentant la libération d'acétylcholine. Elle provoque une paralysie <i>de contracture</i>.</li>
</ul>
<p>Exemple: Toxine tétanique</p>
<ul>
<li>Lors d'une <b>ingestion</b>, la toxine passe dans le <b><a href="../../../../articles/s/a/n/Sang.html" title="Sang">sang</a></b> et diminue la quantité d'acétylcholine au niveau des jonctions neuro-musculaires. Elle provoque une paralysie <i>flasque</i>.</li>
</ul>
<p>Exemple&#160;: Toxine botulinique</p>
<ul>
<li>À la suite d'une <b>ingestion</b>, la bactérie adhère à l'<a href="../../../../articles/%C3%A9/p/i/%C3%89pith%C3%A9lium.html" title="Épithélium">épithélium</a> intestinal et produit la toxine qui se fixe sur les entérocytes. Elle empêche l'absorption des ions Na<sup>+</sup> et Cl<sup>-</sup>, et provoque donc une <i>fuite hydrominérale</i>.</li>
</ul>
<p>Exemple: Toxine cholérique</p>
<p><a name="Pouvoir_antig.C3.A9nique_des_toxines" id="Pouvoir_antig.C3.A9nique_des_toxines"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Pathog%C3%A8ne.html" title="Modifier la section&#160;: Pouvoir antigénique des toxines">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Pouvoir antigénique des toxines</span></h3>
<p>Les toxines protéiques ont un pouvoir toxique très élevé. Elles provoquent l'apparition d'anticorps dans l'organisme: les <b>anti-toxines</b>. Elles peuvent être transformées en <a href="../../../../articles/t/o/x/Toxine.html" title="Toxine">anatoxines</a> par un traitement au formol, et une incubation à 40°C (<i>Méthode de Ramon</i>). Ces anatoxines sont utilisées pour:</p>
<ul>
<li>fabriquer des <b><a href="../../../../articles/v/a/c/Vaccin.html" class="mw-redirect" title="Vaccin">vaccins</a></b>;</li>
<li>fabriquer des <b>sérums</b> utilisés en sérothérapie.</li>
</ul>
<p><a name="Exemples_de_bact.C3.A9ries_pathog.C3.A8nes" id="Exemples_de_bact.C3.A9ries_pathog.C3.A8nes"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Pathog%C3%A8ne.html" title="Modifier la section&#160;: Exemples de bactéries pathogènes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Exemples de bactéries pathogènes</span></h2>
<p>Des exemples de bactéries pathogènes sont <i><a href="../../../../articles/e/s/c/Escherichia_coli.html" title="Escherichia coli">Escherichia coli</a></i> (diarrhées, infections urinaires, infections nosocomiales: septicémies, méningite du nouveau-né, syndrome hémolytique-urémique: EHEC O157), <i><a href="../../../../articles/s/t/a/Staphylococcus_aureus.html" class="mw-redirect" title="Staphylococcus aureus">Staphylococcus aureus</a></i>, <i><a href="../../../../articles/p/s/e/Pseudomonas_aeruginosa.html" title="Pseudomonas aeruginosa">Pseudomonas aeruginosa</a></i> (infections des <a href="../../../../articles/y/e/u/Yeux.html" class="mw-redirect" title="Yeux">yeux</a>, des <a href="../../../../articles/p/l/a/Plaie.html" title="Plaie">plaies</a> et gastro-entérite aiguë), <a href="../../../../articles/s/a/l/Salmonelle.html" class="mw-redirect" title="Salmonelle">salmonelle</a>, <i><a href="../../../../articles/y/e/r/Yersinia_enterocolitica.html" title="Yersinia enterocolitica">Yersinia enterocolitica</a></i> (gastro-entérite), <i><a href="../../../../articles/c/a/m/Campylobacter_jejuni.html" title="Campylobacter jejuni">Campylobacter jejuni</a></i> <i><a href="../../../../articles/v/i/b/Vibrio_cholerae.html" title="Vibrio cholerae">Vibrio cholerae</a> (cholera)</i> <i>Shigella dysenteriae (dysenterie)</i>.</p>
<p>L'<b>eau épurée</b> doit donc être débarrassée de ces germes pathogènes lorsqu’elle est rejetée dans le milieu naturel pour ne pas <b>contaminer</b> et causer une <b><a href="../../../../articles/%C3%A9/p/i/%C3%89pid%C3%A9mie.html" title="Épidémie">épidémie</a></b> pouvant causer la mort des populations en aval.</p>
<p><a name="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences" id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Pathog%C3%A8ne.html" title="Modifier la section&#160;: Notes et références">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Notes et références</span></h2>
<div class="references-small" style="column-count:2; -moz-column-count:2; -webkit-column-count:2;"></div>
<p><a name="Voir_aussi" id="Voir_aussi"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Pathog%C3%A8ne.html" title="Modifier la section&#160;: Voir aussi">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Voir aussi</span></h2>
<div class="noprint" style="clear:right;float:right;margin:1em;margin-right:0;width:250px;border:solid #AAAAAA 1px;background:#F9F9F9;padding:4px;font-size:90%;text-align:left">
<p>Pages sur ce thème sur les projets Wikimedia&#160;:</p>
<table rules="none" border="0" cellspacing="0" cellpadding="2" style="border:none;background:transparent" class="plainlinks">
<tr>
<td>
<div style="position:relative;width:25px;height:34px;z-index:2;overflow:hidden"><a href="../../../../articles/c/o/m/Image%7ECommons-logo.svg_62a0.html" class="image" title="Commons-logo.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" width="25" height="34" border="0" /></a>
<div class="nodeco" style="position:absolute;top:0;left:0;padding-top:3px;z-index:3"><a href="http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Opportunistic_pathogens" class="extiw" title="commons:Category:Opportunistic_pathogens"><span style="float:left;width:25px;height:34px;font-size:34px;line-height:34px;word-spacing:25px;cursor:pointer">&#160; &#160;</span></a></div>
</div>
</td>
<td><i><b><a href="http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Opportunistic_pathogens?uselang=fr" class="external text" title="http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Opportunistic_pathogens?uselang=fr" rel="nofollow">Ressources multimédia</a></b></i> sur <a href="../../../../articles/w/i/k/Wikimedia_Commons_7b57.html" title="Wikimedia Commons">Commons</a>.</td>
</tr>
<tr>
<td>
<div style="position:relative;width:25px;height:25px;z-index:2;overflow:hidden"><a href="../../../../articles/w/i/k/Image%7EWiktprintable_without_text.svg_71de.html" class="image" title="Wiktprintable without text.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/9/9f/Wiktprintable_without_text.svg/25px-Wiktprintable_without_text.svg.png" width="25" height="24" border="0" /></a>
<div class="nodeco" style="position:absolute;top:0;left:0;padding-top:3px;z-index:3"><a href="http://fr.wiktionary.org/wiki/pathog%C3%A8ne" class="extiw" title="wikt:pathogène"><span style="float:left;width:25px;height:25px;font-size:25px;line-height:25px;word-spacing:25px;cursor:pointer">&#160; &#160;</span></a></div>
</div>
</td>
<td><i><b><a href="http://fr.wiktionary.org/wiki/pathog%C3%A8ne" class="extiw" title="wikt:pathogène">Définition</a></b></i> sur <a href="../../../../articles/w/i/k/Wiktionnaire.html" title="Wiktionnaire">Wiktionnaire</a>.</td>
</tr>
</table>
</div>
<p><a name="Liens_internes" id="Liens_internes"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/p/a/t/Pathog%C3%A8ne.html" title="Modifier la section&#160;: Liens internes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Liens internes</span></h3>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/t/o/x/Toxine.html" title="Toxine">Toxine</a></li>
<li><a href="../../../../articles/p/l/a/Plasmide.html" title="Plasmide">Plasmide</a> et <a href="../../../../articles/c/o/n/Conjugaison_bact%C3%A9rienne.html" class="mw-redirect" title="Conjugaison bactérienne">Conjugaison bactérienne</a></li>
</ul>
<ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail">
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/s/t/a/Image%7EStar_of_life2.svg_5979.html" class="image" title="Icône du portail de la médecine"><img alt="Icône du portail de la médecine" src="../../../../images/shared/thumb/5/5b/Star_of_life2.svg/24px-Star_of_life2.svg.png" width="24" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/m/%C3%A9/d/Portail%7EM%C3%A9decine_5a54.html" title="Portail:Médecine">Portail de la médecine</a></span></span></li>
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/s/a/l/Image%7ESalmobandeau.jpg_77b4.html" class="image" title="Icône du portail de la microbiologie"><img alt="Icône du portail de la microbiologie" src="../../../../images/local/thumb/e/ec/Salmobandeau.jpg/28px-Salmobandeau.jpg" width="28" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/m/i/c/Portail%7EMicrobiologie_23c7.html" title="Portail:Microbiologie">Portail de la microbiologie</a></span></span></li>
</ul>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 231/1000000
Post-expand include size: 4989/2048000 bytes
Template argument size: 370/2048000 bytes
Expensive parser function count: 0/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégorie</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/h/y/Cat%C3%A9gorie%7EPhysiopathologie_en_maladie_infectieuse_7e28.html" title="Catégorie:Physiopathologie en maladie infectieuse">Physiopathologie en maladie infectieuse</a></span></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-cats-hidden">Catégorie cachée&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/o/r/Cat%C3%A9gorie%7EPortail%7EM%C3%A9decine_Articles_li%C3%A9s_5fb8.html" title="Catégorie:Portail:Médecine/Articles liés">Portail:Médecine/Articles liés</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/p/a/t/Pathog%C3%A8ne.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       	       ><a href="../../../../articles/p/a/t/Discuter%7EPathog%C3%A8ne_23d1.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Pathog%C3%A8ne">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../am/articles/%E1%8C%80/%E1%88%AD/%E1%88%9D/%E1%8C%80%E1%88%AD%E1%88%9D.html">አማርኛ</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ar/articles/%D9%85/%D9%85/%D8%B1/%D9%85%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B6.html">العربية</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../cs/articles/p/a/t/Patogen.html">Česky</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../cy/articles/p/a/t/Pathogen.html">Cymraeg</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../da/articles/p/a/t/Patogen.html">Dansk</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/k/r/a/Krankheitserreger.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/p/a/t/Pathogen.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../es/articles/a/g/e/Agente_biol%C3%B3gico_pat%C3%B3geno.html">Español</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../gl/articles/a/x/e/Axente_biol%C3%B3xico_pat%C3%B3xeno.html">Galego</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../hu/articles/p/a/t/Patogenit%C3%A1s.html">Magyar</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../id/articles/p/a/t/Patogen.html">Bahasa Indonesia</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../it/articles/m/i/c/Microrganismo_patogeno.html">Italiano</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ja/articles/%E7%97%85/%E5%8E%9F/%E4%BD%93/%E7%97%85%E5%8E%9F%E4%BD%93.html">日本語</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../kn/articles/%E0%B2%B0/%E0%B3%8B/%E0%B2%97/%E0%B2%B0%E0%B3%8B%E0%B2%97%E0%B2%BE%E0%B2%A3%E0%B3%81.html">ಕನ್ನಡ</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ko/articles/%EB%B3%91/%EC%9B%90/%EC%B2%B4/%EB%B3%91%EC%9B%90%EC%B2%B4.html">한국어</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../lv/articles/p/a/t/Patog%C4%93ns.html">Latviešu</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nl/articles/p/a/t/Pathogeen.html">Nederlands</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../no/articles/p/a/t/Patogen.html">‪Norsk (bokmål)‬</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pl/articles/p/a/t/Patogen.html">Polski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../qu/articles/u/n/q/Unquchiq.html">Runa Simi</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ru/articles/%D0%BF/%D0%B0/%D1%82/%D0%9F%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%B5%D0%BD.html">Русский</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../simple/articles/p/a/t/Pathogen.html">Simple English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sk/articles/p/a/t/Patog%C3%A9n.html">Slovenčina</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../su/articles/k/u/m/Kuman.html">Basa Sunda</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sv/articles/s/m/i/Smitt%C3%A4mne.html">Svenska</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../tr/articles/p/a/t/Patojen.html">Türkçe</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../uk/articles/%D0%BF/%D0%B0/%D1%82/%D0%9F%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%B5%D0%BD.html">Українська</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ur/articles/%D9%85/%D9%85/%D8%B1/%D9%85%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B6.html">اردو</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../zh/articles/%E7%97%85/%E5%8E%9F/_/%E7%97%85%E5%8E%9F.html">中文</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 14 juin 2008 à 22:05 par Utilisateur <a href="../../../../articles/a/k/h/Utilisateur%7EAkhtaBot_d179.html" title="Utilisateur:AkhtaBot">AkhtaBot</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/a/l/b/Utilisateur%7EAlbambot_7d42.html" title="Utilisateur:Albambot">Albambot</a>, <a href="../../../../articles/l/o/v/Utilisateur%7ELoveless_6fc1.html" title="Utilisateur:Loveless">Loveless</a>, <a href="../../../../articles/r/e/i/Utilisateur%7ERei-bot_2ad1.html" title="Utilisateur:Rei-bot">Rei-bot</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/v/o/l/Utilisateur%7EVolkovBot_0e6c.html" title="Utilisateur:VolkovBot">VolkovBot</a>, <a href="../../../../articles/a/l/l/Utilisateur%7EAlleborgoBot_c888.html" title="Utilisateur:AlleborgoBot">AlleborgoBot</a>, <a href="../../../../articles/m/m/b/Utilisateur%7EMMBot_510c.html" title="Utilisateur:MMBot">MMBot</a>, <a href="../../../../articles/n/o/n/Utilisateur%7ENono64_a899.html" title="Utilisateur:Nono64">Nono64</a>, <a href="../../../../articles/p/a/p/Utilisateur%7EPapydenis_b0e3.html" title="Utilisateur:Papydenis">Papydenis</a>, <a href="../../../../articles/s/i/e/Utilisateur%7ESieBot_a9a8.html" title="Utilisateur:SieBot">SieBot</a>, <a href="../../../../articles/d/o/r/Utilisateur%7EDorganBot_32ef.html" title="Utilisateur:DorganBot">DorganBot</a>, <a href="../../../../articles/d/r/a/Utilisateur%7EDragonBot_98be.html" title="Utilisateur:DragonBot">DragonBot</a>, <a href="../../../../articles/r/a/z/Utilisateur%7ERaziel_6f2c.html" title="Utilisateur:Raziel">Raziel</a>, <a href="../../../../articles/j/a/n/Utilisateur%7EJAnDbot_ea65.html" title="Utilisateur:JAnDbot">JAnDbot</a>, <a href="../../../../articles/l/o/r/Utilisateur%7ELordAnubisBOT_41ac.html" title="Utilisateur:LordAnubisBOT">LordAnubisBOT</a>, <a href="../../../../articles/b/a/i/Utilisateur%7EBaiji_d6be.html" title="Utilisateur:Baiji">Baiji</a>, <a href="../../../../articles/l/a/r/Utilisateur%7ELarzac_170b.html" title="Utilisateur:Larzac">Larzac</a>, <a href="../../../../articles/c/h/m/Utilisateur%7EChmlal_b002.html" title="Utilisateur:Chmlal">Chmlal</a>, <a href="../../../../articles/i/d/i/Utilisateur%7EIdioma-bot_01e9.html" title="Utilisateur:Idioma-bot">Idioma-bot</a>, <a href="../../../../articles/t/h/i/Utilisateur%7EThijs%21bot_c2d6.html" title="Utilisateur:Thijs!bot">Thijs!bot</a>, <a href="../../../../articles/m/e/d/Utilisateur%7EMedium69_145d.html" title="Utilisateur:Medium69">Medium69</a>, <a href="../../../../articles/c/h/l/Utilisateur%7EChlewbot_f9d2.html" title="Utilisateur:Chlewbot">Chlewbot</a>, <a href="../../../../articles/k/y/l/Utilisateur%7EKyle_the_bot_1d7d.html" title="Utilisateur:Kyle the bot">Kyle the bot</a>, <a href="../../../../articles/m/o/e/Utilisateur%7EMoez_b60b.html" title="Utilisateur:Moez">Moez</a>, <a href="../../../../articles/p/r/o/Utilisateur%7EPro_bug_catcher_308e.html" title="Utilisateur:Pro bug catcher">Pro bug catcher</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Utilisateur%7ERobotQuistnix_d78e.html" title="Utilisateur:RobotQuistnix">RobotQuistnix</a>, <a href="../../../../articles/s/t/a/Utilisateur%7EStanlekub_9f3f.html" title="Utilisateur:Stanlekub">Stanlekub</a>, <a href="../../../../articles/f/l/a/Utilisateur%7EFlaBot_bc06.html" title="Utilisateur:FlaBot">FlaBot</a>, <a href="../../../../articles/e/d/u/Utilisateur%7EEDUCA33E_3425.html" title="Utilisateur:EDUCA33E">EDUCA33E</a>, <a href="../../../../articles/m/z/e/Utilisateur%7EMzelle_Laure_81aa.html" title="Utilisateur:Mzelle Laure">Mzelle Laure</a>, <a href="../../../../articles/b/b/u/Utilisateur%7EBbullot_8fb0.html" title="Utilisateur:Bbullot">Bbullot</a>, <a href="../../../../articles/s/a/n/Utilisateur%7ESand_05da.html" title="Utilisateur:Sand">Sand</a>, <a href="../../../../articles/m/e/d/Utilisateur%7EMedBot_8f10.html" title="Utilisateur:MedBot">MedBot</a>, <a href="../../../../articles/e/r/a/Utilisateur%7EErasmus_dad3.html" title="Utilisateur:Erasmus">Erasmus</a>, <a href="../../../../articles/t/e/u/Utilisateur%7ETeuteul_cd59.html" title="Utilisateur:Teuteul">Teuteul</a>, <a href="../../../../articles/c/d/_/Utilisateur%7ECD_c750.html" title="Utilisateur:CD">CD</a> et <a href="../../../../articles/a/u/d/Utilisateur%7EAUDO_fbb7.html" title="Utilisateur:AUDO">AUDO</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX