Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/j/o/s/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles//j/o/s/Joseph_Nicéphore_Niépce_21bc.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Joseph Nicéphore Niépce - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Joseph Nicéphore Niépce</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <table class="infobox_v2" cellspacing="7" border="0">
<tr>
<td colspan="2" class="entete" style="background-color:#EEEEFF;color:black;">Joseph Nicéphore Niépce</td>
</tr>
<tr>
<td colspan="2" style="font-size: smaller; text-align: center;"><a href="../../../../articles/j/o/s/Image%7EJoseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce.jpg_77d4.html" class="image" title="Joseph Nicéphore Niépce.jpg"><img alt="" src="../../../../images/shared/d/dd/Joseph_Nicéphore_Niépce.jpg" width="250" height="298" border="0" /></a><br /></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="2" style="text-align: center;"></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Naissance</b></td>
<td colspan="1" width="60%"><a href="../../../../articles/7/_/m/7_mars.html" title="7 mars">7 mars</a> <a href="../../../../articles/1/7/6/1765.html" title="1765">1765</a><br />
à <a href="../../../../articles/c/h/a/Chalon-sur-Sa%C3%B4ne_8c90.html" title="Chalon-sur-Saône">Chalon-sur-Saône</a>, <a href="../../../../articles/f/r/a/France.html" title="France">France</a></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Décès</b></td>
<td colspan="1" width="60%"><a href="../../../../articles/5/_/j/5_juillet.html" title="5 juillet">5 juillet</a> <a href="../../../../articles/1/8/3/1833.html" title="1833">1833</a> (à 68 ans)<br />
à <a href="../../../../articles/s/a/i/Saint-Loup-de-Varennes_72f8.html" title="Saint-Loup-de-Varennes">Saint-Loup-de-Varennes</a></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Nationalité</b></td>
<td colspan="1" width="60%"><a href="../../../../articles/f/l/a/Image%7EFlag_of_France.svg_34a2.html" class="image" title="Flag of France.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/18px-Flag_of_France.svg.png" width="18" height="12" border="0" /></a> <a href="../../../../articles/f/r/a/France.html" title="France">Française</a></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Profession</b></td>
<td colspan="1" width="60%"><a href="../../../../articles/p/h/o/Photographe.html" title="Photographe">photographe</a> <a href="../../../../articles/f/r/a/Fran%C3%A7ais.html" title="Français">français</a></td>
</tr>
</table>
<table class="WSerieV" id="WSerie_photo" cellpadding="0" cellspacing="0" style="line-height:100%; padding: 0.3em; padding-top:1em; margin: 0 0 0.3em 1em; float:right; clear:right; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background:#ffffff; text-align:center;">
<tr>
<td><a href="../../../../articles/g/r/a/Image%7EGraphex-crop.jpg_d0ea.html" class="image" title="Graphex-crop.jpg"><img alt="" src="../../../../images/local/thumb/f/f1/Graphex-crop.jpg/140px-Graphex-crop.jpg" width="140" height="129" border="0" /></a></td>
</tr>
<tr>
<td style="padding-top: 0.3em; padding-bottom: 0.3em;">
<p><span style="line-height: 1em;"><small>Cet article fait partie de la série</small><br />
<big><a href="../../../../articles/p/h/o/Photographie.html" title="Photographie">Photographie</a></big></span></p>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="margin:0em; padding-top: 0.2em; padding-bottom:0.2em; background-color: #B3C8BC"><b>Les photographes</b></td>
</tr>
<tr>
<td style="margin:0em; padding: 0em;">
<p><span style="line-height:1em;"><small><a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#A" title="Liste de photographes">A</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#B" title="Liste de photographes">B</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#C" title="Liste de photographes">C</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#D" title="Liste de photographes">D</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#E" title="Liste de photographes">E</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#F" title="Liste de photographes">F</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#G" title="Liste de photographes">G</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#H" title="Liste de photographes">H</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#I" title="Liste de photographes">I</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#J" title="Liste de photographes">J</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#K" title="Liste de photographes">K</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#L" title="Liste de photographes">L</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#M" title="Liste de photographes">M</a><br />
<a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#N" title="Liste de photographes">N</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#O" title="Liste de photographes">O</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#P" title="Liste de photographes">P</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#Q" title="Liste de photographes">Q</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#R" title="Liste de photographes">R</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#S" title="Liste de photographes">S</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#T" title="Liste de photographes">T</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#U" title="Liste de photographes">U</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#V" title="Liste de photographes">V</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#W" title="Liste de photographes">W</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#X" title="Liste de photographes">X</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#Y" title="Liste de photographes">Y</a> <a href="../../../../articles/l/i/s/Liste_de_photographes.html#Z" title="Liste de photographes">Z</a></small></span></p>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding-top: 0.2em; padding-bottom:0.2em; background-color: #B3C8BC"><b>Voir aussi</b></td>
</tr>
<tr>
<td style="padding-top: 0em; padding-bottom:0em;">
<p><span style="font-size:0.95em; line-height:1.3em;"><a href="../../../../articles/p/h/o/Portail%7EPhotographie_5999.html" title="Portail:Photographie">Portail de la photographie</a><br />
<a href="../../../../articles/p/h/o/Cat%C3%A9gorie%7EPhotographie_1741.html" title="Catégorie:Photographie">Tous les articles</a></span></p>
<hr />
<p><span style="font-size:0.95em; line-height:1.3em;"><a href="../../../../articles/g/e/n/Cat%C3%A9gorie%7EGenre%2C_th%C3%A8me_ou_discipline_photographique_dd3b.html" title="Catégorie:Genre, thème ou discipline photographique">Genres &amp; disciplines</a><br />
<a href="../../../../articles/h/i/s/Histoire_de_la_photographie.html" title="Histoire de la photographie">Histoire de la photographie</a><br />
<a href="../../../../articles/a/p/p/Appareil_photographique.html" title="Appareil photographique">Les appareils photo</a><br />
<a href="../../../../articles/t/e/c/Technique_photographique.html" title="Technique photographique">La technique</a><br />
<a href="../../../../articles/p/h/o/Photographie_argentique.html" title="Photographie argentique">Photographie argentique</a><br />
<a href="../../../../articles/p/h/o/Photographie_num%C3%A9rique.html" title="Photographie numérique">Photographie numérique</a></span></p>
</td>
</tr>
</table>
<p><b>Joseph Nicéphore Niépce</b>, né à <a href="../../../../articles/c/h/a/Chalon-sur-Sa%C3%B4ne_8c90.html" title="Chalon-sur-Saône">Chalon-sur-Saône</a> le <a href="../../../../articles/7/_/m/7_mars.html" title="7 mars">7 mars</a> <a href="../../../../articles/1/7/6/1765.html" title="1765">1765</a> et mort à <a href="../../../../articles/s/a/i/Saint-Loup-de-Varennes_72f8.html" title="Saint-Loup-de-Varennes">Saint-Loup-de-Varennes</a> le <a href="../../../../articles/5/_/j/5_juillet.html" title="5 juillet">5 juillet</a> <a href="../../../../articles/1/8/3/1833.html" title="1833">1833</a>, fut un pionnier de la <a href="../../../../articles/p/h/o/Photographie.html" title="Photographie">photographie</a> et l'auteur du tout premier cliché.</p>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#Biographie"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Biographie</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Bibliographie"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Voir_aussi"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Voir aussi</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Liens_externes"><span class="tocnumber">3.1</span> <span class="toctext">Liens externes</span></a></li>
</ul>
</li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="Biographie" id="Biographie"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html" title="Modifier la section&#160;: Biographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Biographie</span></h2>
<p>Joseph Nicéphore Niépce voit le jour sous le règne de <a href="../../../../articles/l/o/u/Louis_XV_de_France_294e.html" title="Louis XV de France">Louis XV</a>, le 7 mars <a href="../../../../articles/1/7/6/1765.html" title="1765">1765</a> à <a href="../../../../articles/c/h/a/Chalon-sur-Sa%C3%B4ne_8c90.html" title="Chalon-sur-Saône">Chalon-sur-Saône</a> en <a href="../../../../articles/b/o/u/Bourgogne.html" title="Bourgogne">Bourgogne</a>, dans ce qu'il est convenu d'appeler une «&#160;bonne famille&#160;». Son père est <a href="../../../../articles/a/v/o/Avocat_%28m%C3%A9tier%29.html" title="Avocat (métier)">avocat</a> et gérant de biens, conseiller du Roi&#160;; sa mère est la fille d'un célèbre avocat. Très aisée, la famille possède des propriétés dispersées autour de <a href="../../../../articles/c/h/a/Chalon-sur-Sa%C3%B4ne_8c90.html" title="Chalon-sur-Saône">Chalon-sur-Saône</a> lui procurant des revenus élevés.</p>
<p>De <a href="../../../../articles/1/7/8/1780.html" title="1780">1780</a> à <a href="../../../../articles/1/7/8/1788.html" title="1788">1788</a>, ses études aux collèges des Oratoriens à <a href="../../../../articles/c/h/a/Chalon-sur-Sa%C3%B4ne_8c90.html" title="Chalon-sur-Saône">Chalon-sur-Saône</a>, <a href="../../../../articles/a/n/g/Angers.html" title="Angers">Angers</a> et <a href="../../../../articles/t/r/o/Troyes.html" title="Troyes">Troyes</a> font entrevoir pour Joseph une carrière ecclésiastique&#160;; mais il semble que la vocation du jeune homme se soit émoussée. Il renonce à la prêtrise et s'engage dans l'armée révolutionnaire en <a href="../../../../articles/1/7/9/1792.html" title="1792">1792</a>. Il s'installe à <a href="../../../../articles/n/i/c/Nice.html" title="Nice">Nice</a> et s'y marie avec Agnés Roméro qui met au monde Isidore en <a href="../../../../articles/1/7/9/1795.html" title="1795">1795</a>.</p>
<p>Six ans plus tard, il est de retour en <a href="../../../../articles/b/o/u/Bourgogne.html" title="Bourgogne">Bourgogne</a>. La vie lui a apporté son lot de joies (une vie publique honorable et reconnue au service de son pays) et de drames (son second fils, Agénor, meurt à l'âge de deux ans et demi).</p>
<p>À trente-six ans, Niépce retrouve donc sa terre natale, sa mère et ses deux frères, Claude, l'aîné, et Bernard. Les années suivantes sont consacrées à la mise en valeur de ses propriétés et à ses inventions&#160;: le «&#160;<a href="../../../../articles/p/y/r/Pyr%C3%A9olophore.html" title="Pyréolophore">pyréolophore</a>&#160;» (sorte de moteur marin à explosion) qui, bien que jamais commercialisé apporte une notoriété nationale à ses talents d'inventeur, partagée avec Claude. Il y a également un projet de <a href="../../../../articles/m/a/c/Machine_de_Marly_d001.html" title="Machine de Marly">machine hydraulique de Marly</a>, la culture du <a href="../../../../articles/p/a/s/Pastel_des_teinturiers.html" title="Pastel des teinturiers">pastel</a> dont le développement est favorisé par le <a href="../../../../articles/b/l/o/Blocus_continental.html" title="Blocus continental">blocus</a>.</p>
<p>Tous ces travaux, l'état de guerre permanent (nous sommes maintenant sous le <a href="../../../../articles/p/r/e/Premier_Empire_00d9.html" title="Premier Empire">premier Empire</a>), le renchérissement de toutes choses amènent leur cortège de difficultés financières et Niépce contracte le premier d'une longue série d'emprunts.</p>
<p><a href="../../../../articles/1/8/1/1816.html" title="1816">1816</a> est l'année des premières recherches «&#160;héliographiques&#160;», menées conjointement à celles du pyréolophore. Fin <a href="../../../../articles/1/8/1/1817.html" title="1817">1817</a>, Claude part en <a href="../../../../articles/a/n/g/Angleterre.html" title="Angleterre">Angleterre</a> tenter de vendre leur moteur et continuer ses propres travaux sur le «&#160;mouvement perpétuel&#160;». La correspondance des deux frères durant les onze années à venir sera un véritable almanach de l'avancement des recherches et des premiers succès photographiques. En <a href="../../../../articles/1/8/2/1824.html" title="1824">1824</a>, enfin, Nicéphore peut écrire à son frère&#160;: «&#160;La réussite est complète&#160;».</p>
<p>Hélas la situation de la famille est catastrophique&#160;; les dettes s'élèvent à 1&#160;800&#160;000 francs (équivalent 1987) et on songe sérieusement à vendre des propriétés pour rembourser des créanciers devenus impatients.</p>
<p>L'année suivante, Niépce lie ses premières relations avec le graveur Lemaître et l'ingénieur-opticien <a href="../../../../articles/v/i/n/Vincent_Chevalier_9bac.html" title="Vincent Chevalier">Vincent Chevalier</a>, de <a href="../../../../articles/p/a/r/Paris.html" title="Paris">Paris</a>. C'est grâce à ce dernier que <a href="../../../../articles/j/a/c/Jacques_Daguerre_8c5f.html" title="Jacques Daguerre">Daguerre</a> écrit une première lettre à Niépce en 1826. Les contacts entre les deux hommes sont peu fréquents&#160;: Niépce est assez méfiant, Daguerre plutôt pressant. Nicéphore envoie avec parcimonie des échantillons (parfois tronqués) de ses réussites tandis que Daguerre, lui, n'envoie que des promesses…</p>
<div class="thumb tleft">
<div class="thumbinner" style="width:302px;"><a href="../../../../articles/n/i/e/Image%7ENiepce_1826.jpg_5eb9.html" class="image" title="Tout premier cliché réalisé en 1826 à Saint-Loup-de-Varennes"><img alt="Tout premier cliché réalisé en 1826 à Saint-Loup-de-Varennes" src="../../../../images/shared/thumb/f/f6/Niepce_1826.jpg/300px-Niepce_1826.jpg" width="300" height="223" border="0" class="thumbimage" /></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="../../../../articles/n/i/e/Image%7ENiepce_1826.jpg_5eb9.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div>
Tout premier cliché réalisé en 1826 à <a href="../../../../articles/s/a/i/Saint-Loup-de-Varennes_72f8.html" title="Saint-Loup-de-Varennes">Saint-Loup-de-Varennes</a></div>
</div>
</div>
<p>1827 est une année décisive. Bien que miné par des difficultés de tous ordres, Niépce prend conscience du degré d'achèvement de son invention et cherche des contacts pour la faire reconnaître et la perfectionner. Claude tombe toutefois gravement malade et il faut partir pour l'<a href="../../../../articles/a/n/g/Angleterre.html" title="Angleterre">Angleterre</a> où la situation est là aussi calamiteuse&#160;: épuisé par ses recherches, n'ayant pas réussi à négocier le pyréolophore, Claude sombre dans la démence et meurt peu après. Lors de leur passage à <a href="../../../../articles/p/a/r/Paris.html" title="Paris">Paris</a>, Niépce et sa femme nouent des relations avec des scientifiques, mais sans suite. Mêmes résultats en <a href="../../../../articles/a/n/g/Angleterre.html" title="Angleterre">Angleterre</a> malgré de flatteuses rencontres avec des membres de l'Académie Royale.</p>
<p>Début 1828, retour à Chalon-sur-Saône&#160;: Daguerre se montre de plus en plus désireux de connaître de nouveaux résultats. Le premier projet d'association entre Niépce et Daguerre voit le jour en octobre 1829. Le but de l'association est de commercialiser les fruits de la nouvelle découverte, à parts égales. Niépce apporte son invention, Daguerre ses relations et son «&#160;industrie&#160;». Au cours des années suivantes, la collaboration devient plus étroite&#160;: une correspondance s'établit entre Chalon-sur-Saône et Paris. On use même, pour préserver le secret, d'un code chiffré désignant les éléments utilisés (13=la chambre noire, 56=le soleil, 5=le bitume de Judée, etc.). Ce code compte jusqu'à cent une références&#160;! Les lettres échangées montrent que Daguerre est surtout préoccupé de la gestion de son «&#160;diorama&#160;» et que les recherches sont essentiellement le fait de Niépce (bien que Daguerre parle de «&#160;nos&#160;» recherches).</p>
<p>En 1832 enfin, Daguerre réalise pour Niépce un bilan de ses propres travaux d'où il ressort que l'un et l'autre, avec les mêmes produits, obtiennent des résultats différents&#160;; il est toutefois à noter — et cela n'est pas sans importance — que jamais Daguerre n'a pu montrer à Niépce le moindre résultat de ses essais. Mais les choses avancent. Début 1833, cependant, Daguerre, malade, suggère la remise à plus tard de certains essais.</p>
<p>Le 5 juillet <a href="../../../../articles/1/8/3/1833.html" title="1833">1833</a> à sept heures du soir, Nicéphore Niépce meurt subitement à <a href="../../../../articles/s/a/i/Saint-Loup-de-Varennes_72f8.html" title="Saint-Loup-de-Varennes">Saint-Loup-de-Varennes</a>. Il repose au cimetière de <a href="../../../../articles/s/a/i/Saint-Loup-de-Varennes_72f8.html" title="Saint-Loup-de-Varennes">Saint-Loup-de-Varennes</a>.</p>
<p>De nos jours, un <a href="../../../../articles/l/y/c/Lyc%C3%A9e_en_France_41b7.html" title="Lycée en France">lycée</a> de <a href="../../../../articles/c/h/a/Chalon-sur-Sa%C3%B4ne_8c90.html" title="Chalon-sur-Saône">Chalon-sur-Saône</a> porte son nom.</p>
<p><a name="Bibliographie" id="Bibliographie"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html" title="Modifier la section&#160;: Bibliographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Bibliographie</span></h2>
<ul>
<li>Jean-Louis Marignier, <i>Niépce, l'invention de la photographie</i>, Belin, Paris, 1999 <small>(<a href="../../../../articles/o/u/v/Special%7EOuvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence_2701124336_f56d.html" class="internal">ISBN 2-7011-2433-6</a>)</small></li>
<li>Manuel Bonnet, Jean-Louis Marignier (éd.), <i>Niépce, correspondance et papiers</i>, Maison Nicéphore Niépce, Saint-Loup-de-Varennes, 2003 <small>(<a href="../../../../articles/o/u/v/Special%7EOuvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence_2952092109_c8ca.html" class="internal">ISBN 2952092109</a>)</small></li>
</ul>
<p><a name="Voir_aussi" id="Voir_aussi"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html" title="Modifier la section&#160;: Voir aussi">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Voir aussi</span></h2>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/h/i/s/Histoire_de_la_photographie.html" title="Histoire de la photographie">Histoire de la photographie</a></li>
</ul>
<p><a name="Liens_externes" id="Liens_externes"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html" title="Modifier la section&#160;: Liens externes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Liens externes</span></h3>
<ul>
<li><a href="http://www.museeniepce.com" class="external text" title="http://www.museeniepce.com" rel="nofollow">Musée Nicéphore Niépce</a> à Chalon-sur-Saône</li>
<li><a href="http://www.niepce.com" class="external text" title="http://www.niepce.com" rel="nofollow">Maison Nicéphore Niépce</a> à Saint-Loup-de-Varennes</li>
<li><a href="http://www.bookmine.org/memoirs/niepce.html" class="external text" title="http://www.bookmine.org/memoirs/niepce.html" rel="nofollow">N. Niepce</a>&#160;: Notice sur l'Héliographie</li>
<li><a href="http://www.niepce-daguerre.com" class="external text" title="http://www.niepce-daguerre.com" rel="nofollow">"site niepce-daguerre"</a> recherche sur l'invention de la photographie.</li>
</ul>
<p><br /></p>
<hr />
<ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail">
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/r/%C3%A9/v/Image%7ER%C3%A9volution_de_1830_-_Combat_devant_l%27h%C3%B4tel_de_ville_-_28.07.1830.jpg_21a4.html" class="image" title="Icône du portail de la France au XIXe&#160;siècle"><img alt="Icône du portail de la France au XIXe&#160;siècle" src="../../../../images/shared/thumb/3/3b/Révolution_de_1830_-_Combat_devant_l'hôtel_de_ville_-_28.07.1830.jpg/26px-Révolution_de_1830_-_Combat_devant_l'hôtel_de_ville_-_28.07.1830.jpg" width="26" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/f/r/a/Portail%7EFrance_au_XIXe_si%C3%A8cle_942e.html" title="Portail:France au XIXe siècle">Portail de la France au <span class="romain" title="Nombre&#160;écrit en chiffres romains">XIX</span><sup class="exposant">e</sup>&#160;siècle</a></span></span></li>
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/n/u/v/Image%7ENuvola_apps_digikam.png_9ee2.html" class="image" title="Icône du portail de la photographie"><img alt="Icône du portail de la photographie" src="../../../../images/shared/thumb/e/eb/Nuvola_apps_digikam.png/24px-Nuvola_apps_digikam.png" width="24" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/p/h/o/Portail%7EPhotographie_5999.html" title="Portail:Photographie">Portail de la photographie</a></span></span></li>
</ul>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 332/1000000
Post-expand include size: 7855/2048000 bytes
Template argument size: 1140/2048000 bytes
Expensive parser function count: 0/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/i/n/v/Cat%C3%A9gorie%7EInventeur_fran%C3%A7ais_b60d.html" title="Catégorie:Inventeur français">Inventeur français</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/i/o/Cat%C3%A9gorie%7EPionnier_de_la_photographie_5787.html" title="Catégorie:Pionnier de la photographie">Pionnier de la photographie</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/h/o/Cat%C3%A9gorie%7EPhotographe_du_XIXe_si%C3%A8cle_6c96.html" title="Catégorie:Photographe du XIXe siècle">Photographe du XIXe siècle</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/h/o/Cat%C3%A9gorie%7EPhotographe_fran%C3%A7ais_4b72.html" title="Catégorie:Photographe français">Photographe français</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/e/r/Cat%C3%A9gorie%7EPersonnalit%C3%A9_de_l%27optique_494b.html" title="Catégorie:Personnalité de l'optique">Personnalité de l'optique</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/n/a/i/Cat%C3%A9gorie%7ENaissance_en_1765_36f7.html" title="Catégorie:Naissance en 1765">Naissance en 1765</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/d/%C3%A9/c/Cat%C3%A9gorie%7ED%C3%A9c%C3%A8s_en_1833_3074.html" title="Catégorie:Décès en 1833">Décès en 1833</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       	       ><a href="../../../../articles/j/o/s/Discuter%7EJoseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_dde5.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ar/articles/%D8%AC/%D9%88/%D8%B2/%D8%AC%D9%88%D8%B2%D9%8A%D9%81_%D9%86%D9%8A%D8%A8%D8%B3.html">العربية</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../bg/articles/%D0%B6/%D0%BE/%D0%B7/%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%9D%D0%B8%D1%81%D0%B5%D1%84%D0%BE%D1%80_%D0%9D%D0%B8%D0%B5%D0%BF%D1%81_bbad.html">Български</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ca/articles/n/i/c/Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_0c0a.html">Català</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../cs/articles/n/i/c/Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_0c0a.html">Česky</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../da/articles/n/i/c/Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_0c0a.html">Dansk</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A8pce_9999.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/n/i/c/Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_0c0a.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../eo/articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html">Esperanto</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../es/articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html">Español</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../et/articles/n/i/c/Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_0c0a.html">Eesti</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../fi/articles/n/i/c/Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_0c0a.html">Suomi</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../gl/articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html">Galego</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../he/articles/%D7%A0/%D7%99/%D7%A1/%D7%A0%D7%99%D7%A1%D7%A4%D7%95%D7%A8_%D7%A0%D7%99%D7%99%D7%A4%D7%A1.html">עברית</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../io/articles/n/i/c/Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_0c0a.html">Ido</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../it/articles/j/o/s/Joseph_Nicephore_Niepce_64aa.html">Italiano</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ja/articles/%E3%83%8B/%E3%82%BB/%E3%83%95/%E3%83%8B%E3%82%BB%E3%83%95%E3%82%A9%E3%83%BC%E3%83%AB%E3%83%BB%E3%83%8B%E3%82%A8%E3%83%97%E3%82%B9.html">日本語</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../lb/articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html">Lëtzebuergesch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../mk/articles/%D0%B6/%D0%BE/%D0%B7/%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%9D%D0%B8%D1%81%D0%B5%D1%84%D0%BE%D1%80_%D0%9D%D0%B8%D0%BF%D1%81_20ae.html">Македонски</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nl/articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html">Nederlands</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../no/articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html">‪Norsk (bokmål)‬</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../oc/articles/n/i/c/Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_0c0a.html">Occitan</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pl/articles/j/o/s/Joseph-Nic%C3%A9phore_Niepce_06e3.html">Polski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pt/articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html">Português</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ro/articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html">Română</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ru/articles/%D0%BD/%D1%8C/%D0%B5/%D0%9D%D1%8C%D0%B5%D0%BF%D1%81%2C_%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%9D%D0%B8%D1%81%D0%B5%D1%84%D0%BE%D1%80_b7c7.html">Русский</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sr/articles/%D0%B6/%D0%BE/%D0%B7/%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%9D%D0%B8%D1%81%D0%B5%D1%84%D0%BE%D1%80_%D0%9D%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%BF%D1%81_33d9.html">Српски / Srpski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sv/articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce_21bc.html">Svenska</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../tr/articles/j/o/s/Joseph_Nic%C3%A9phore_Niepce_6a97.html">Türkçe</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../uk/articles/%D0%BD/%D1%8C/%D1%94/%D0%9D%D1%8C%D1%94%D0%BF%D1%81_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D1%81%D0%B5%D1%84_%D0%9D%D1%96%D1%81%D0%B5%D1%84%D0%BE%D1%80_b4f6.html">Українська</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../zh/articles/%E5%B0%BC/%E5%9F%83/%E6%99%AE/%E5%B0%BC%E5%9F%83%E6%99%AE%E6%96%AF.html">中文</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 12 juin 2008 à 16:19 par Utilisateur <a href="../../../../articles/j/a/n/Utilisateur%7EJAnDbot_ea65.html" title="Utilisateur:JAnDbot">JAnDbot</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/z/a/s/Utilisateur%7EZassenhaus_82cd.html" title="Utilisateur:Zassenhaus">Zassenhaus</a>, <a href="../../../../articles/p/t/y/Utilisateur%7EPtyx_494d.html" title="Utilisateur:Ptyx">Ptyx</a>, <a href="../../../../articles/v/o/l/Utilisateur%7EVolkovBot_0e6c.html" title="Utilisateur:VolkovBot">VolkovBot</a>, <a href="../../../../articles/t/h/i/Utilisateur%7EThijs%21bot_c2d6.html" title="Utilisateur:Thijs!bot">Thijs!bot</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/b/e/n/Utilisateur%7EBenj67200_eeb0.html" title="Utilisateur:Benj67200">Benj67200</a>, <a href="../../../../articles/g/r/i/Utilisateur%7EGrimlock_0cc0.html" title="Utilisateur:Grimlock">Grimlock</a>, <a href="../../../../articles/g/r/o/Utilisateur%7EGrook_Da_Oger_3394.html" title="Utilisateur:Grook Da Oger">Grook Da Oger</a>, <a href="../../../../articles/s/i/e/Utilisateur%7ESieBot_a9a8.html" title="Utilisateur:SieBot">SieBot</a>, <a href="../../../../articles/e/s/c/Utilisateur%7EEscarbot_177b.html" title="Utilisateur:Escarbot">Escarbot</a>, <a href="../../../../articles/a/r/n/Utilisateur%7EArnaud.Serander_cfc1.html" title="Utilisateur:Arnaud.Serander">Arnaud.Serander</a>, <a href="../../../../articles/l/i/l/Utilisateur%7ELilyu_5153.html" title="Utilisateur:Lilyu">Lilyu</a>, <a href="../../../../articles/s/a/l/Utilisateur%7ESalebot_560c.html" title="Utilisateur:Salebot">Salebot</a>, Roquencourt, <a href="../../../../articles/7E/p/y/Utilisateur%7E_Pyb_c74e.html" title="Utilisateur:~Pyb">~Pyb</a>, <a href="../../../../articles/d/a/v/Utilisateur%7EDavid_Berardan_beca.html" title="Utilisateur:David Berardan">David Berardan</a>, <a href="../../../../articles/f/r/i/Utilisateur%7EFrikar_fcf3.html" title="Utilisateur:Frikar">Frikar</a>, Eyrennay, <a href="../../../../articles/d/a/n/Utilisateur%7EDantadd_8674.html" title="Utilisateur:Dantadd">Dantadd</a>, <a href="../../../../articles/l/o/r/Utilisateur%7ELordAnubisBOT_41ac.html" title="Utilisateur:LordAnubisBOT">LordAnubisBOT</a>, <a href="../../../../articles/a/l/n/Utilisateur%7EAlnoktaBOT_68ba.html" title="Utilisateur:AlnoktaBOT">AlnoktaBOT</a>, <a href="../../../../articles/e/d/c/Utilisateur%7EEdC_d071.html" title="Utilisateur:EdC">EdC</a>, <a href="../../../../articles/a/p/r/Utilisateur%7EApropos_67be.html" title="Utilisateur:Apropos">Apropos</a>, <a href="../../../../articles/l/o/u/Utilisateur%7ELouperibot_13b7.html" title="Utilisateur:Louperibot">Louperibot</a>, <a href="../../../../articles/p/o/l/Utilisateur%7EPolmars_7b89.html" title="Utilisateur:Polmars">Polmars</a>, <a href="../../../../articles/s/a/s/Utilisateur%7ESashatoBot_387e.html" title="Utilisateur:SashatoBot">SashatoBot</a>, <a href="../../../../articles/2E/a/n/Utilisateur%7E.anacondabot.html" title="Utilisateur:.anacondabot">.anacondabot</a>, <a href="../../../../articles/m/u/t/Utilisateur%7EMutatis_mutandis_fc64.html" title="Utilisateur:Mutatis mutandis">Mutatis mutandis</a>, <a href="../../../../articles/n/u/m/Utilisateur%7ENumbo3_e21b.html" title="Utilisateur:Numbo3">Numbo3</a>, <a href="../../../../articles/b/r/a/Utilisateur%7EBradipus_e30b.html" title="Utilisateur:Bradipus">Bradipus</a>, <a href="../../../../articles/o/k/k/Utilisateur%7EOkki_b08b.html" title="Utilisateur:Okki">Okki</a>, <a href="../../../../articles/k/y/l/Utilisateur%7EKyle_the_bot_1d7d.html" title="Utilisateur:Kyle the bot">Kyle the bot</a>, <a href="../../../../articles/s/e/b/Utilisateur%7ESebcaen_ef0a.html" title="Utilisateur:Sebcaen">Sebcaen</a>, <a href="../../../../articles/j/i/p/Utilisateur%7EJiP%C3%A9_9d81.html" title="Utilisateur:JiPé">JiPé</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Utilisateur%7ERobotQuistnix_d78e.html" title="Utilisateur:RobotQuistnix">RobotQuistnix</a>, <a href="../../../../articles/n/e/p/Utilisateur%7ENeptune_b686.html" title="Utilisateur:Neptune">Neptune</a>, <a href="../../../../articles/y/u/r/Utilisateur%7EYurikBot_0f63.html" title="Utilisateur:YurikBot">YurikBot</a>, <a href="../../../../articles/e/s/k/Utilisateur%7EEskimbot_5ab8.html" title="Utilisateur:Eskimbot">Eskimbot</a>, <a href="../../../../articles/o/b/l/Utilisateur%7EOblic_33fa.html" title="Utilisateur:Oblic">Oblic</a>, <a href="../../../../articles/j/e/a/Utilisateur%7EJeanPaul_6c43.html" title="Utilisateur:JeanPaul">JeanPaul</a>, <a href="../../../../articles/m/b/z/Utilisateur%7EMbzt_6bcb.html" title="Utilisateur:Mbzt">Mbzt</a>, <a href="../../../../articles/j/a/u/Utilisateur%7EJaubouin_239b.html" title="Utilisateur:Jaubouin">Jaubouin</a>, <a href="../../../../articles/l/a/u/Utilisateur%7ELaurent_d38d.html" title="Utilisateur:Laurent">Laurent</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Utilisateur%7ERobotE_4c36.html" title="Utilisateur:RobotE">RobotE</a>, <a href="../../../../articles/b/o/b/Utilisateur%7EBob08_5a46.html" title="Utilisateur:Bob08">Bob08</a>, <a href="../../../../articles/m/y/r/Utilisateur%7EMyrabella_2ed2.html" title="Utilisateur:Myrabella">Myrabella</a>, <a href="../../../../articles/f/r/e/Utilisateur%7EFred.th_1d4d.html" title="Utilisateur:Fred.th">Fred.th</a>, <a href="../../../../articles/j/e/a/Utilisateur%7EJean-no_1741.html" title="Utilisateur:Jean-no">Jean-no</a>, <a href="../../../../articles/r/%C3%A9/g/Utilisateur%7ER%C3%A9gis_B._359a.html" title="Utilisateur:Régis B.">Régis B.</a>, <a href="../../../../articles/f/u/g/Utilisateur%7EFugazi_fc0a.html" title="Utilisateur:Fugazi">Fugazi</a>, <a href="../../../../articles/c/h/r/Utilisateur%7EChristophe.moustier_b870.html" title="Utilisateur:Christophe.moustier">Christophe.moustier</a>, <a href="../../../../articles/b/a/r/Utilisateur%7EBarbe-sauvage_5193.html" title="Utilisateur:Barbe-sauvage">Barbe-sauvage</a>, <a href="../../../../articles/n/o/t/Utilisateur%7ENotafish_6291.html" title="Utilisateur:Notafish">Notafish</a>, <a href="../../../../articles/m/e/d/Utilisateur%7EMedBot_8f10.html" title="Utilisateur:MedBot">MedBot</a>, <a href="../../../../articles/m/b/c/Utilisateur%7EMbcmf217_f27c.html" title="Utilisateur:Mbcmf217">Mbcmf217</a>, <a href="../../../../articles/t/i/e/Utilisateur%7ETieno_f7b8.html" title="Utilisateur:Tieno">Tieno</a>, <a href="../../../../articles/f/a/f/Utilisateur%7EFafnir_81ca.html" title="Utilisateur:Fafnir">Fafnir</a>, <a href="../../../../articles/p/h/e/Utilisateur%7EPhe_0278.html" title="Utilisateur:Phe">Phe</a>, <a href="../../../../articles/s/a/x/Utilisateur%7ESaxon_abc2.html" title="Utilisateur:Saxon">Saxon</a>, <a href="../../../../articles/a/r/c/Utilisateur%7EArcheos_5ff8.html" title="Utilisateur:Archeos">Archeos</a>, <a href="../../../../articles/h/o/w/Utilisateur%7EHoward_Drake_6f46.html" title="Utilisateur:Howard Drake">Howard Drake</a>, <a href="../../../../articles/m/a/h/Utilisateur%7EMaha_2c37.html" title="Utilisateur:Maha">Maha</a>, <a href="../../../../articles/c/%C3%A9/r/Utilisateur%7EC%C3%A9r%C3%A9ales_Killer_da40.html" title="Utilisateur:Céréales Killer">Céréales Killer</a>, <a href="../../../../articles/o/r/t/Utilisateur%7EOrthogaffe_792d.html" title="Utilisateur:Orthogaffe">Orthogaffe</a>, <a href="../../../../articles/n/a/t/Utilisateur%7ENataraja_6089.html" title="Utilisateur:Nataraja">Nataraja</a>, <a href="../../../../articles/r/i/n/Utilisateur%7ERinaldum_7520.html" title="Utilisateur:Rinaldum">Rinaldum</a> et <a href="../../../../articles/m/a/r/Utilisateur%7EMarcAugier_3d10.html" title="Utilisateur:MarcAugier">MarcAugier</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX