Server : Apache System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64 User : hednacluml ( 122243) PHP Version : 8.3.9 Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl Directory : /home/hednacluml/encyclo/articles/j/o/s/ |
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd"> <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" /> <!-- headlinks removed --> <link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/> <title>Joseph Joachim Raff - Wikipédia</title> <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style> <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" /> <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]--> <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script> <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]--> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script> <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script> <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css"; @import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css"; @import "../../../../raw/gen.css"; /*]]>*/</style> </head> <body class="ns-0"> <div id="globalWrapper"> <div id="column-content"> <div id="content"> <a name="top" id="contentTop"></a> <h1 class="firstHeading">Joseph Joachim Raff</h1> <div id="bodyContent"> <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3> <div id="contentSub"></div> <!-- start content --> <div class="homonymie">Ne doit pas être confondu avec <a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Joachim_ee6d.html" title="Joseph Joachim">Joseph Joachim</a>. <a href="../../../../articles/c/o/n/Image%7EConfusion.svg_52e9.html" class="image" title="Confusion.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/f/fd/Confusion.svg/20px-Confusion.svg.png" width="20" height="15" border="0" /></a></div> <div class="thumb tright"> <div class="thumbinner" style="width:252px;"><a href="../../../../articles/j/j/r/Image%7EJjraffportrait.jpg_6325.html" class="image" title="Joseph Joachim Raff"><img alt="Joseph Joachim Raff" src="../../../../images/shared/thumb/0/0f/Jjraffportrait.jpg/250px-Jjraffportrait.jpg" width="250" height="270" border="0" class="thumbimage" /></a> <div class="thumbcaption"> <div class="magnify"><a href="../../../../articles/j/j/r/Image%7EJjraffportrait.jpg_6325.html" class="internal" title="Agrandir"><img src="../../../../skins/common/images/magnify-clip.png" width="15" height="11" alt="" /></a></div> Joseph Joachim Raff</div> </div> </div> <p><b>Joseph Joachim Raff</b> est un <a href="../../../../articles/c/o/m/Compositeur.html" title="Compositeur">compositeur</a> germano-suisse, né le <a href="../../../../articles/2/7/_/27_mai.html" title="27 mai">27 mai</a> <a href="../../../../articles/1/8/2/1822.html" title="1822">1822</a> à <a href="../../../../articles/l/a/c/Lachen_%28Schwytz%29_840b.html" title="Lachen (Schwytz)">Lachen</a> en <a href="../../../../articles/s/u/i/Suisse.html" title="Suisse">Suisse</a> et décédé le <a href="../../../../articles/2/4/_/24_juin.html" title="24 juin">24 juin</a> <a href="../../../../articles/1/8/8/1882.html" title="1882">1882</a> à <a href="../../../../articles/f/r/a/Francfort-sur-le-Main_84c8.html" title="Francfort-sur-le-Main">Francfort-sur-le-Main</a>, en <a href="../../../../articles/a/l/l/Allemagne.html" title="Allemagne">Allemagne</a>.</p> <table id="toc" class="toc" summary="Sommaire"> <tr> <td> <div id="toctitle"> <h2>Sommaire</h2> </div> <ul> <li class="toclevel-1"><a href="#Biographie"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Biographie</span></a></li> <li class="toclevel-1"><a href="#.C5.92uvres_principales"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Œuvres principales</span></a> <ul> <li class="toclevel-2"><a href="#Symphonies"><span class="tocnumber">2.1</span> <span class="toctext">Symphonies</span></a></li> <li class="toclevel-2"><a href="#Suites_pour_orchestre"><span class="tocnumber">2.2</span> <span class="toctext">Suites pour orchestre</span></a></li> <li class="toclevel-2"><a href="#Autres_.C5.93uvres_orchestrales"><span class="tocnumber">2.3</span> <span class="toctext">Autres œuvres orchestrales</span></a></li> <li class="toclevel-2"><a href="#Concertos"><span class="tocnumber">2.4</span> <span class="toctext">Concertos</span></a></li> <li class="toclevel-2"><a href="#Op.C3.A9ras"><span class="tocnumber">2.5</span> <span class="toctext">Opéras</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1"><a href="#Liens_externes"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Liens externes</span></a></li> </ul> </td> </tr> </table> <script type="text/javascript"> //<![CDATA[ if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } //]]> </script> <p><a name="Biographie" id="Biographie"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Joachim_Raff_5755.html" title="Modifier la section : Biographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Biographie</span></h2> <p>Fils d'un père allemand orginaire du <a href="../../../../articles/w/u/r/Wurtemberg.html" title="Wurtemberg">Wurtemberg</a> et émigré en Suisse et d'une mère suisse originaire de <a href="../../../../articles/s/c/h/Schwyz.html" class="mw-redirect" title="Schwyz">Schwyz</a>, il devient instituteur dès 1840.</p> <p>Devenu ami du Maître de Chapelle de Zürich <a href="../../../../articles/f/r/a/Franz_Abt_e8e3.html" title="Franz Abt">Franz Abt</a>, il décide de devenir compositeur en autodidacte et envoie ses premières pièces pour <a href="../../../../articles/p/i/a/Piano.html" title="Piano">piano</a> à <a href="../../../../articles/f/e/l/Felix_Mendelssohn-Bartholdy_4bf7.html" class="mw-redirect" title="Felix Mendelssohn-Bartholdy">Felix Mendelssohn-Bartholdy</a> qui les recommande vivement à son éditeur en 1843. En 1845, Raff fait la connaissance de <a href="../../../../articles/f/r/a/Franz_Liszt_3c14.html" title="Franz Liszt">Franz Liszt</a> qui l'invite en Allemagne. Il devient son secrétaire particulier de 1850 à 1856. C'est également à cette période qu'il devient l'ami de <a href="../../../../articles/h/a/n/Hans_von_B%C3%BClow_cee9.html" title="Hans von Bülow">Hans von Bülow</a> qui deviendra l'un des chefs d'orchestre les plus renommés de son temps.</p> <p>Après cette date, il donne des leçons de piano et d'harmonie afin de gagner sa vie. En 1877, nommé premier directeur du <i>Hochsches Konservatorium</i> de Francfort-sur-le-Main, il donne des cours de composition à Edward MacDowell notamment.</p> <p>Sa Symphonie nº 1 obtient le premier prix de la <i>Wiener Gesellschaft der Musikfreunde</i>, devançant les symphonies de compositeurs réputés tels que <a href="../../../../articles/c/a/r/Carl_Reinecke_4f8a.html" title="Carl Reinecke">Carl Reinecke</a> ou Robert Volkmann.</p> <p><a name=".C5.92uvres_principales"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Joachim_Raff_5755.html" title="Modifier la section : Œuvres principales">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Œuvres principales</span></h2> <p><a name="Symphonies" id="Symphonies"></a></p> <h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Joachim_Raff_5755.html" title="Modifier la section : Symphonies">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Symphonies</span></h3> <ul> <li>Symphonie nº 1 « An das Vaterland », op. 96 (1861)</li> <li>Symphonie nº 2, op. 140 (1866)</li> <li>Symphonie nº 3 « Im Walde », op. 153 (1869)</li> <li>Symphonie nº 4, op. 167 (1871)</li> <li>Symphonie nº 5 « Lenore », op. 177 (1872)</li> <li>Symphonie nº 6, op. 189 (1873)</li> <li>Symphonie nº 7 « In den Alpen », op. 201 (1875)</li> <li>Symphonie nº 11 « Der Winter », op. 214 (1876)</li> <li>Symphonie nº 8 « Frühlingsklänge », op. 205 (1876)</li> <li>Symphonie nº 9 « Im Sommer », op. 208 (1878)</li> <li>Symphonie nº 10 « Zur Herbstzeit », op. 213 (1879)</li> </ul> <p><a name="Suites_pour_orchestre" id="Suites_pour_orchestre"></a></p> <h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Joachim_Raff_5755.html" title="Modifier la section : Suites pour orchestre">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Suites pour orchestre</span></h3> <ul> <li>Suite nº 1, op. 101 (1863)</li> <li>Suite « Italian », WoO.36 (1871)</li> <li>Suite nº 2 « In ungarischer Weise », op. 194 (1874)</li> <li>Suite « Aus Thüringen » (1877)</li> </ul> <p><a name="Autres_.C5.93uvres_orchestrales" id="Autres_.C5.93uvres_orchestrales"></a></p> <h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Joachim_Raff_5755.html" title="Modifier la section : Autres œuvres orchestrales">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Autres œuvres orchestrales</span></h3> <ul> <li>Musique de scène pour « Bernhard von Weimar », WoO.17 (1854)</li> <li>Ouverture « Ein feste Burg ist unser Gott », op. 127 (1854)</li> <li>Ouverture de concert, op. 123 (1862)</li> <li>Ouverture du Jubilée, op. 103 (1864)</li> <li>Ouverture « Fest », op. 117 (1864)</li> <li>Festmarch, op. 139 (1867)</li> <li>Sinfonietta pour instruments à vent, op. 188 (1873)</li> <li>Orchestration de la Chaconne de la Partita nº 2 pour violon de <a href="../../../../articles/j/e/a/Jean-S%C3%A9bastien_Bach_9fef.html" class="mw-redirect" title="Jean-Sébastien Bach">Bach</a>, WoO.40 (1873)</li> <li>Arrangement de la Suite anglaise de <a href="../../../../articles/j/e/a/Jean-S%C3%A9bastien_Bach_9fef.html" class="mw-redirect" title="Jean-Sébastien Bach">Bach</a>, WoO.42 (1874)</li> <li>Rapsodie pour orchestre « Abends », op. 163b (1874)</li> <li>Elégie pour orchestre, WoO49 (1879)</li> <li>Prélude orchestral à « la Tempête » de <a href="../../../../articles/s/h/a/Shakespeare.html" class="mw-redirect" title="Shakespeare">Shakespeare</a>, WoO50 (1879)</li> <li>Prélude orchestral à « Macbeth » de Shakespeare, WoO51 (1879)</li> <li>Prélude orchestral à « Roméo et Juliette » de Shakespeare, WoO52 (1879)</li> <li>Prélude orchestral à « Othello » de Shakespeare, WoO53 (1879)</li> <li>Grande fugue pour orchestre, WoO.57 (1882)</li> </ul> <p><a name="Concertos" id="Concertos"></a></p> <h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Joachim_Raff_5755.html" title="Modifier la section : Concertos">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Concertos</span></h3> <ul> <li>Konzerstück « Ode au printemps », op. 76 (1857)</li> <li>Cavatine pour violon et orchestre, op.85 (1859)</li> <li>Concerto pour violon nº 1, op.161 (1871)</li> <li>Concerto pour piano op.185 (1873)</li> <li>Concerto pour violoncelle nº 1, op.193 (1874)</li> <li>Suite für Klavier und Orchester Es-Dur op.200 (1875)</li> <li>Concerto pour violoncelle nº 2, WoO 45 (1876)</li> <li>Concerto pour violon nº 2, op.206 (1877)</li> </ul> <p><a name="Op.C3.A9ras" id="Op.C3.A9ras"></a></p> <h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Joachim_Raff_5755.html" title="Modifier la section : Opéras">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Opéras</span></h3> <ul> <li><i>König Alfred</i>, d'après un livret en 4 actes de Gotthold Logau, WoO 14 (1848-50)</li> <li><i>Samson</i>, d'après un livret en 5 actes de Joachim Raff, WoO.21 (1853-57, revisé en 1865)</li> <li><i>La Parole</i>, d'après un livret en 3 actes de Joachim Raff, WoO 30 (1868)</li> <li><i>Dame Kobold</i>, d'après un livret en 3 actes de Paul Reber nach Calderon, op.154 (1869)</li> <li><i>Benedetto Marcello</i>, d'après un livret en 3 actes de Joachim Raff, WoO47 (1877-78)</li> <li><i>Die Eifersüchtigen</i>, d'après un livret en 3 actes de Joachim Raff, WoO 55 (1881-82)</li> </ul> <p><a name="Liens_externes" id="Liens_externes"></a></p> <h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Joachim_Raff_5755.html" title="Modifier la section : Liens externes">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Liens externes</span></h2> <ul> <li><span style="cursor:help;font-family:monospace;font-weight:bold;font-size:small" title="Langue : anglais">(en)</span> <a href="http://www.raff.org/" class="external text" title="http://www.raff.org/" rel="nofollow">Joachim Raff Society</a></li> <li><a href="../../../../articles/i/n/t/International_Music_Score_Library_Project_f3f2.html" title="International Music Score Library Project">International Music Score Library Project</a> disposait de partitions libres de Joachim Raff, consultables à nouveau à partir de juillet 2008</li> </ul> <p><br /></p> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/v/i/o/Image%7EViola_d%27amore2.png_9338.html" class="image" title="Icône du portail de la musique classique"><img alt="Icône du portail de la musique classique" src="../../../../images/shared/thumb/b/bd/Viola_d'amore2.png/30px-Viola_d'amore2.png" width="30" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/m/u/s/Portail%7EMusique_classique_3859.html" title="Portail:Musique classique">Portail de la musique classique</a></span></span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/%C5%A1/v/%C3%BD/Image%7E%C5%A0v%C3%BDcarsko-pah%C3%BDl.svg_6ba1.html" class="image" title="Icône du portail de la Suisse"><img alt="Icône du portail de la Suisse" src="../../../../images/shared/thumb/1/1f/Švýcarsko-pahýl.svg/38px-Švýcarsko-pahýl.svg.png" width="38" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/s/u/i/Portail%7ESuisse_258b.html" title="Portail:Suisse">Portail de la Suisse</a></span></span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/p/a/l/Image%7EPalais_Garnier_bordercropped.jpg_dcb4.html" class="image" title="Icône du portail de l'opéra"><img alt="Icône du portail de l'opéra" src="../../../../images/shared/thumb/7/79/Palais_Garnier_bordercropped.jpg/32px-Palais_Garnier_bordercropped.jpg" width="32" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/o/p/%C3%A9/Portail%7EOp%C3%A9ra_5f95.html" title="Portail:Opéra">Portail de l'opéra</a></span></span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Preprocessor node count: 271/1000000 Post-expand include size: 4176/2048000 bytes Template argument size: 411/2048000 bytes Expensive parser function count: 0/500 --> <div class="printfooter"> </div> <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/c/o/m/Cat%C3%A9gorie%7ECompositeur_allemand_8bd3.html" title="Catégorie:Compositeur allemand">Compositeur allemand</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/c/o/m/Cat%C3%A9gorie%7ECompositeur_suisse_261a.html" title="Catégorie:Compositeur suisse">Compositeur suisse</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/c/o/m/Cat%C3%A9gorie%7ECompositeur_romantique_ef43.html" title="Catégorie:Compositeur romantique">Compositeur romantique</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/c/o/m/Cat%C3%A9gorie%7ECompositeur_d%27op%C3%A9ra_636c.html" title="Catégorie:Compositeur d'opéra">Compositeur d'opéra</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/n/a/i/Cat%C3%A9gorie%7ENaissance_en_1822_16a9.html" title="Catégorie:Naissance en 1822">Naissance en 1822</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/d/%C3%A9/c/Cat%C3%A9gorie%7ED%C3%A9c%C3%A8s_en_1882_20d6.html" title="Catégorie:Décès en 1882">Décès en 1882</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/e/r/Cat%C3%A9gorie%7EPersonnalit%C3%A9_schwytzoise_3b22.html" title="Catégorie:Personnalité schwytzoise">Personnalité schwytzoise</a></span></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/o/r/Cat%C3%A9gorie%7EPortail%7EMusique_Articles_li%C3%A9s_8f6c.html" title="Catégorie:Portail:Musique/Articles liés">Portail:Musique/Articles liés</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/o/r/Cat%C3%A9gorie%7EPortail%7ESuisse_Articles_li%C3%A9s_546b.html" title="Catégorie:Portail:Suisse/Articles liés">Portail:Suisse/Articles liés</a></span></div></div></div> <!-- end content --> <div class="visualClear"></div> </div> </div> </div> <div id="column-one"> <div id="p-cactions" class="portlet"> <h5>Views</h5> <ul> <li id="ca-nstab-main" class="selected" ><a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Joachim_Raff_5755.html">Article</a></li><li id="ca-talk" ><a href="../../../../articles/j/o/s/Discuter%7EJoseph_Joachim_Raff_b95c.html">Discussion</a></li><li id="ca-current" ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Joseph_Joachim_Raff">Version actuelle</a></li> </ul> </div> <div class="portlet" id="p-logo"> <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);" href="../../../../index.html" title="Accueil"></a> </div> <script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script> <div class='portlet' id='p-navigation'> <h5>Navigation</h5> <div class='pBody'> <ul> <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li> <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li> <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li> <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li> <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li> </ul> </div> </div> <div class='portlet' id='p-Contribuer'> <h5>Contribuer</h5> <div class='pBody'> <ul> <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li> <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li> <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li> <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li> <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-search" class="portlet"> <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5> <div id="searchBody" class="pBody"> <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div> <input id="searchInput" name="search" type="text" accesskey="C" value="" /> <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton" value="Aller" /> </div></form> </div> </div> <div id="p-lang" class="portlet"> <h5>Autres langues</h5> <div class="pBody"> <ul> <li> <a href="../../../../../de/articles/j/o/a/Joachim_Raff_62f0.html">Deutsch</a> </li> <li> <a href="../../../../../en/articles/j/o/a/Joachim_Raff_62f0.html">English</a> </li> <li> <a href="../../../../../es/articles/j/o/a/Joachim_Raff_62f0.html">Español</a> </li> <li> <a href="../../../../../fi/articles/j/o/a/Joachim_Raff_62f0.html">Suomi</a> </li> <li> <a href="../../../../../ja/articles/%E3%83%A8/%E3%82%A2/%E3%83%92/%E3%83%A8%E3%82%A2%E3%83%92%E3%83%A0%E3%83%BB%E3%83%A9%E3%83%95.html">日本語</a> </li> <li> <a href="../../../../../nl/articles/j/o/a/Joachim_Raff_62f0.html">Nederlands</a> </li> </ul> </div> </div> </div><!-- end of the left (by default at least) column --> <div class="visualClear"></div> <div id="footer"> <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div> <div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div> <ul id="f-list"> <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 13 avril 2008 à 18:22 par Utilisateur <a href="../../../../articles/a/l/e/Utilisateur%7EAlecs.bot_6f7d.html" title="Utilisateur:Alecs.bot">Alecs.bot</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/b/o/t/Utilisateur%7EBotMultichill_5179.html" title="Utilisateur:BotMultichill">BotMultichill</a>, <a href="../../../../articles/n/i/c/Utilisateur%7ENicolas_Ray_14b8.html" title="Utilisateur:Nicolas Ray">Nicolas Ray</a>, <a href="../../../../articles/z/x/8/Utilisateur%7EZX81-bot_0db4.html" title="Utilisateur:ZX81-bot">ZX81-bot</a>, <a href="../../../../articles/j/u/j/Utilisateur%7EJujuTh_27a3.html" title="Utilisateur:JujuTh">JujuTh</a>, <a href="../../../../articles/l/e/o/Utilisateur%7ELeonard_Vertighel_3aa5.html" title="Utilisateur:Leonard Vertighel">Leonard Vertighel</a>, <a href="../../../../articles/m/i/k/Utilisateur%7EMikal9_b9e6.html" title="Utilisateur:Mikal9">Mikal9</a>, <a href="../../../../articles/s/a/l/Utilisateur%7ESalix_8749.html" title="Utilisateur:Salix">Salix</a>, <a href="../../../../articles/h/2/o/Utilisateur%7EH2O_e144.html" title="Utilisateur:H2O">H2O</a>, <a href="../../../../articles/l/u/d/Utilisateur%7ELudo_Th%C3%A9caire_772c.html" title="Utilisateur:Ludo Thécaire">Ludo Thécaire</a> et <a href="../../../../articles/f/r/a/Utilisateur%7EFrank_Renda_9f84.html" title="Utilisateur:Frank Renda">Frank Renda</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li> <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/> Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li> <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li> </ul> </div> </div> </body> </html>