Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/j/o/s/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles//j/o/s/Joseph_Jacotot_c719.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Joseph Jacotot - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Joseph Jacotot</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <table class="infobox_v2" cellspacing="7" border="0">
<tr>
<td colspan="2" class="entete" style="background-color:#EEEEFF;color:black;">Joseph Jacotot</td>
</tr>
<tr>
<td colspan="2" style="font-size: smaller; text-align: center;"><a href="../../../../articles/j/o/s/Image%7EJosephJacotot.jpg_2ea7.html" class="image" title="JosephJacotot.jpg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/b/be/JosephJacotot.jpg/235px-JosephJacotot.jpg" width="235" height="306" border="0" /></a><br /></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="2" style="text-align: center;"></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Nom</b></td>
<td colspan="1" width="60%">Jean Joseph Jacotot</td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Naissance</b></td>
<td colspan="1" width="60%">1770<br />
à <a href="../../../../articles/d/i/j/Dijon.html" title="Dijon">Dijon</a></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Décès</b></td>
<td colspan="1" width="60%"><a href="../../../../articles/1/8/4/1840.html" title="1840">1840</a> (à 70 ans)<br />
à <a href="../../../../articles/p/a/r/Paris.html" title="Paris">Paris</a></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Nationalité</b></td>
<td colspan="1" width="60%"><a href="../../../../articles/f/l/a/Image%7EFlag_of_France.svg_34a2.html" class="image" title="France"><img alt="France" src="../../../../images/shared/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/20px-Flag_of_France.svg.png" width="20" height="13" border="0" class="thumbborder" /></a>&#160;<a href="../../../../articles/f/r/a/France.html" title="France">France</a></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Profession</b></td>
<td colspan="1" width="60%"><a href="../../../../articles/p/%C3%A9/d/P%C3%A9dagogue.html" class="mw-redirect" title="Pédagogue">Pédagogue</a></td>
</tr>
</table>
<p><b>Jean Joseph Jacotot</b>, né à <a href="../../../../articles/d/i/j/Dijon.html" title="Dijon">Dijon</a> en <a href="../../../../articles/1/7/7/1770.html" title="1770">1770</a>, mort à <a href="../../../../articles/p/a/r/Paris.html" title="Paris">Paris</a> en <a href="../../../../articles/1/8/4/1840.html" title="1840">1840</a>, est un <a href="../../../../articles/p/%C3%A9/d/P%C3%A9dagogie.html" title="Pédagogie">pédagogue</a> <a href="../../../../articles/f/r/a/France.html" title="France">français</a>.</p>
<p>Jacotot était avant la <a href="../../../../articles/r/%C3%A9/v/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise.html" title="Révolution française">révolution</a> capitaine d’artillerie. En <a href="../../../../articles/1/7/9/1795.html" title="1795">1795</a>, il devint professeur à l’<a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89cole_centrale_%28R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise%29_6946.html" title="École centrale (Révolution française)">école centrale</a> de <a href="../../../../articles/d/i/j/Dijon.html" title="Dijon">Dijon</a> où il enseigna successivement le latin, les mathématiques et le droit. Il devint sous l’<a href="../../../../articles/p/r/e/Premier_Empire_00d9.html" title="Premier Empire">Empire</a>, secrétaire du ministre de la guerre, puis sous-directeur de l’<a href="../../../../articles/%C3%A9/c/o/%C3%89cole_polytechnique_%28France%29_f67f.html" title="École polytechnique (France)">École Polytechnique</a>&#160;; pendant les <a href="../../../../articles/c/e/n/Cent-Jours_9cb0.html" title="Cent-Jours">Cent-Jours</a>, il fut élu membre de la <a href="../../../../articles/c/h/a/Chambre_des_Repr%C3%A9sentants_b821.html" class="mw-redirect" title="Chambre des Représentants">Chambre des Représentants</a>. Il quitta la France lors de la <a href="../../../../articles/s/e/c/Seconde_Restauration_b645.html" title="Seconde Restauration">Seconde Restauration</a> et se retira en Belgique. Il y fut nommé professeur de littérature française à l’<a href="../../../../articles/u/n/i/Universit%C3%A9_catholique_de_Louvain_%28Louvain%29_37e0.html" title="Université catholique de Louvain (Louvain)">université de Louvain</a>, puis directeur de l’École militaire. Il ne rentra en France qu’en <a href="../../../../articles/1/8/3/1830.html" title="1830">1830</a> après que la <a href="../../../../articles/r/%C3%A9/v/R%C3%A9volution_de_juillet.html" class="mw-redirect" title="Révolution de juillet">révolution de juillet</a> mit fin à la <a href="../../../../articles/s/e/c/Seconde_Restauration_b645.html" title="Seconde Restauration">Seconde Restauration</a>, se fixant quelques années à <a href="../../../../articles/v/a/l/Valenciennes.html" title="Valenciennes">Valenciennes</a>, avant de s’établir à Paris en <a href="../../../../articles/1/8/3/1838.html" title="1838">1838</a>.</p>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#La_m.C3.A9thode_Jacotot"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">La méthode Jacotot</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Ouvrages"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Ouvrages</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Citation"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Citation</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Commentaires"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Commentaires</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Ressources"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Ressources</span></a></li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="La_m.C3.A9thode_Jacotot" id="La_m.C3.A9thode_Jacotot"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Jacotot_c719.html" title="Modifier la section&#160;: La méthode Jacotot">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">La méthode Jacotot</span></h2>
<p>À Louvain, chargé d’enseigner le français à des étudiants dont il ne comprend pas la langue, il demande à ces derniers d’étudier une édition bilingue du <a href="../../../../articles/l/e/s/Les_Aventures_de_T%C3%A9l%C3%A9maque_cdbc.html" title="Les Aventures de Télémaque">Télémaque</a> de <a href="../../../../articles/f/%C3%A9/n/F%C3%A9nelon.html" title="Fénelon">Fénelon</a>. Par l’étude du texte et de sa traduction, et sans explications du maître, les étudiants se révèlent capables d’appréhender le fonctionnement de la phrase en français et de raconter <i>en français</i> ce qu’ils ont compris du roman. Cette expérience conduit Jacotot à proposer une méthode d’enseignement qui s’oppose à la méthode classique en ce qu’elle repose sur la révélation de la capacité d’apprendre par lui-même à l’individu plutôt qu’au transfert du savoir du maître à l’étudiant.</p>
<p>L’annonce de sa nouvelle méthode d’<span class="citation">«&#160;enseignement universel&#160;»</span> par laquelle il se proposait d’<span class="citation">«&#160;émanciper les intelligences&#160;»</span> attire sur lui l’attention à partir de 1818. Théorisant son expérience il prétendait en effet que tout homme, tout enfant, est en état de s’instruire seul et sans maître, qu’il suffit pour cela d’apprendre à fond une chose et d’y rapporter tout le reste; que le rôle du maître doit se borner à diriger ou à soutenir l’attention de l’élève. Il proscrivait ainsi les maîtres <span class="citation">«&#160;explicateurs&#160;»</span>. Il proclamait comme bases de sa doctrine certaines maximes paradoxales qui ont été vivement critiquées&#160;: Toutes les intelligences sont égales; Qui veut peut&#160;; On peut enseigner ce qu’on ignore&#160;; Tout est dans tout etc.</p>
<p>La méthode Jacotot excita une grande sensation lors de sa publication, et donna lieu à une vive polémique<sup style="padding-left:2px; cursor:help;" title="Ce passage nécessite une référence."><a href="../../../../articles/r/%C3%A9/f/Mod%C3%A8le%7ER%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire_Explication_2835.html" title="Modèle:Référence nécessaire/Explication">[réf.&#160;nécessaire]</a></sup>dont Joseph Jacotot rendit compte notamment dans la première partie de son <span class="citation">«&#160;Enseignement Universel - les mathématiques (1830)&#160;»</span> en des textes comme <span class="citation">«&#160;<i>Voilà le fait</i>&#160;»</span>, <span class="citation">«&#160;<i>Rapport fait dans la lune</i>&#160;»</span> ou <span class="citation">«&#160;<i>Exemples de raisonnemens faux</i>&#160;»</span>, souvent emplis d’un humour féroce vis-à-vis de ceux qui, de son point de vue, contestaient surtout <i>le fait lui-même</i>, à savoir la réussite des élèves ayant utilisé la méthode d’Enseignement Universel.</p>
<p>Dans son ouvrage <i>Le Maître ignorant</i>, <a href="../../../../articles/j/a/c/Jacques_Ranci%C3%A8re_420a.html" title="Jacques Rancière">Jacques Rancière</a> s’intéresse particulièrement à la méthode introduite par Jacotot. Il en développe les principes tout en les comparant au système éducatif et social moderne essentiellement fondé sur l’inégalité admise de savoir et d’intelligence.</p>
<p><a name="Ouvrages" id="Ouvrages"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Jacotot_c719.html" title="Modifier la section&#160;: Ouvrages">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Ouvrages</span></h2>
<ul>
<li><i>Enseignement universel, Langue maternelle</i> (1823)</li>
<li><i>Musique, dessin et peinture</i> (1824)</li>
<li><i>Mathématiques</i> (1827)</li>
<li><i>Langues étrangères</i> (1828)</li>
<li><i>Droit et philosophie panécastiques</i> (1837)</li>
</ul>
<p><a name="Citation" id="Citation"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Jacotot_c719.html" title="Modifier la section&#160;: Citation">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Citation</span></h2>
<ul>
<li>Si l’auteur était là, passe encore, mais le citateur&#160;!!!</li>
<li>Si l’un de nous est préférable, ce n’est pas celui qui a le plus d’esprit; nous avons tous la même intelligence&#160;: c’est celui qui pense sans cesse à ses élèves, qui les aime, qui s’intéresse à leurs progrès, qui les fait parler, qui réveille la, paresse endormie, qui soutient le zèle. En un mot, c’est celui qui s’occupe de leur éducation avec toute la sollicitude qu’inspirerait l’amour de ses propres enfants.</li>
</ul>
<p><a name="Commentaires" id="Commentaires"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Jacotot_c719.html" title="Modifier la section&#160;: Commentaires">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Commentaires</span></h2>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/b/e/n/Beno%C3%AEt_Gonod_a65b.html" title="Benoît Gonod">Benoît Gonod</a>, <i>Nouvelle exposition de la méthode de M. Jacotot</i> (1830)</li>
<li><a href="../../../../articles/j/a/c/Jacques_Ranci%C3%A8re_420a.html" title="Jacques Rancière">Jacques Rancière</a>, <i>Le Maître ignorant. Cinq leçons sur l’émancipation intellectuelle</i>, Fayard 1987 (réedition 10/18 Poche, 2004)</li>
</ul>
<p><a name="Ressources" id="Ressources"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Jacotot_c719.html" title="Modifier la section&#160;: Ressources">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Ressources</span></h2>
<p><a href="http://www.joseph-jacotot.com" class="external free" title="http://www.joseph-jacotot.com" rel="nofollow">http://www.joseph-jacotot.com</a> Un site consacré aux ouvrages de Joseph Jacotot qui met progressivement à disposition les œuvres majeures de l’auteur.</p>
<ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail">
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/b/o/o/Image%7EBooks-aj.svg_aj_ashton_01.svg_1262.html" class="image" title="Icône du portail de l’éducation"><img alt="Icône du portail de l’éducation" src="../../../../images/shared/thumb/4/4b/Books-aj.svg_aj_ashton_01.svg/27px-Books-aj.svg_aj_ashton_01.svg.png" width="27" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/%C3%A9/d/u/Portail%7E%C3%89ducation_0131.html" title="Portail:Éducation">Portail de l’éducation</a></span></span></li>
</ul>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 262/1000000
Post-expand include size: 3216/2048000 bytes
Template argument size: 634/2048000 bytes
Expensive parser function count: 0/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/n/a/i/Cat%C3%A9gorie%7ENaissance_en_1770_878c.html" title="Catégorie:Naissance en 1770">Naissance en 1770</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/d/%C3%A9/c/Cat%C3%A9gorie%7ED%C3%A9c%C3%A8s_en_1840_7494.html" title="Catégorie:Décès en 1840">Décès en 1840</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/%C3%A9/d/Cat%C3%A9gorie%7EP%C3%A9dagogue_fran%C3%A7ais_4351.html" title="Catégorie:Pédagogue français">Pédagogue français</a></span></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-cats-hidden">Catégorie cachée&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/o/r/Cat%C3%A9gorie%7EPortail%7E%C3%89ducation_Articles_li%C3%A9s_504a.html" title="Catégorie:Portail:Éducation/Articles liés">Portail:Éducation/Articles liés</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/j/o/s/Joseph_Jacotot_c719.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       class="new"	       ><a href="../../../../articles/j/o/s/Discuter%7EJoseph_Jacotot_71b6.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Joseph_Jacotot">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ca/articles/j/e/a/Jean-Joseph_Jacotot_c779.html">Català</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/j/e/a/Jean_Joseph_Jacotot_2c61.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/j/o/s/Joseph_Jacotot_c719.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ru/articles/%D0%B6/%D0%B0/%D0%BA/%D0%96%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE%2C_%D0%96%D0%B0%D0%BD_%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_40b1.html">Русский</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 17 juin 2008 à 19:25 par Utilisateur <a href="../../../../articles/z/e/t/Utilisateur%7EZetud_ad22.html" title="Utilisateur:Zetud">Zetud</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/p/t/b/Utilisateur%7EPtbotgourou_53d0.html" title="Utilisateur:Ptbotgourou">Ptbotgourou</a>, <a href="../../../../articles/g/i/l/Utilisateur%7EGillesC_4b5f.html" title="Utilisateur:GillesC">GillesC</a>, <a href="../../../../articles/o/2E/_/Utilisateur%7EO._Morand_d190.html" title="Utilisateur:O. Morand">O. Morand</a>, <a href="../../../../articles/j/a/u/Utilisateur%7EJaucourt_3fa6.html" title="Utilisateur:Jaucourt">Jaucourt</a>, <a href="../../../../articles/s/t/%C3%A9/Utilisateur%7ESt%C3%A9phane33_0e6f.html" title="Utilisateur:Stéphane33">Stéphane33</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/s/u/r/Utilisateur%7ESurr%C3%A9alatino_1d63.html" title="Utilisateur:Surréalatino">Surréalatino</a>, Le bateleur, <a href="../../../../articles/s/e/b/Utilisateur%7ESebjarod_ed78.html" title="Utilisateur:Sebjarod">Sebjarod</a>, <a href="../../../../articles/l/i/l/Utilisateur%7ELilian_4377.html" title="Utilisateur:Lilian">Lilian</a>, <a href="../../../../articles/k/a/g/Utilisateur%7EKaganer_6f01.html" title="Utilisateur:Kaganer">Kaganer</a>, <a href="../../../../articles/c/h/r/Utilisateur%7EChris93_f10d.html" title="Utilisateur:Chris93">Chris93</a> et <a href="../../../../articles/c/l/m/Utilisateur%7EClm03_95bf.html" title="Utilisateur:Clm03">Clm03</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX