Samx Here
n1udSecurity


Server : Apache
System : Linux webd348.cluster026.gra.hosting.ovh.net 5.15.148-ovh-vps-grsec-zfs-classid #1 SMP Thu Feb 8 09:41:04 UTC 2024 x86_64
User : hednacluml ( 122243)
PHP Version : 8.3.9
Disable Function : _dyuweyrj4,_dyuweyrj4r,dl
Directory :  /home/hednacluml/encyclo/articles/j/o/s/

Upload File :
current_dir [ Writeable ] document_root [ Writeable ]

 

Current File : /home/hednacluml/encyclo/articles//j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="fr" lang="fr" dir="ltr">
  <head>
    <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" />
	<!-- headlinks removed -->
	<link rel="shortcut icon" href="../../../../misc/favicon.ico"/>
    <title>Josef Mengele - Wikipédia</title>
    <style type="text/css">/*<![CDATA[*/ @import "../../../../skins/offline/main.css"; /*]]>*/</style>
    <link rel="stylesheet" type="text/css" media="print" href="../../../../skins/common/commonPrint.css" />
    <!--[if lt IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE50Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 5.5000]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE55Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE 6]><style type="text/css">@import "../../../../skins/monobook/IE60Fixes.css";</style><![endif]-->
    <!--[if IE]><script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/IEFixes.js"></script>
    <meta http-equiv="imagetoolbar" content="no" /><![endif]-->
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/common/wikibits.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/md5.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/utf8.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../skins/offline/lookup.js"></script>
    <script type="text/javascript" src="../../../../raw/gen.js"></script>        <style type="text/css">/*<![CDATA[*/
@import "../../../../raw/MediaWiki%7ECommon.css";
@import "../../../../raw/MediaWiki%7EMonobook.css";
@import "../../../../raw/gen.css";
/*]]>*/</style>          </head>
  <body
    class="ns-0">
    <div id="globalWrapper">
      <div id="column-content">
	<div id="content">
	  <a name="top" id="contentTop"></a>
	        <h1 class="firstHeading">Josef Mengele</h1>
	  <div id="bodyContent">
	    <h3 id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</h3>
	    <div id="contentSub"></div>
	    	    	    <!-- start content -->
	    <div class="plainlinks bandeau-niveau-modere bandeau">
<table style="background-color:transparent">
<tr>
<td class="bandeau-icone">
<div style="width:45px; text-align:center"><a href="../../../../articles/q/u/e/Image%7EQuestion_book-3.svg_1bf7.html" class="image" title="Question book-3.svg"><img alt="" src="../../../../images/shared/thumb/e/e3/Question_book-3.svg/44px-Question_book-3.svg.png" width="44" height="35" border="0" /></a></div>
</td>
<td>
<div class="bandeau-titre"><strong>Cet article ou cette section <a href="../../../../articles/c/i/t/Wikip%C3%A9dia%7ECitez_vos_sources_%21_3edd.html" title="Wikipédia:Citez vos sources !">ne cite pas suffisamment ses sources</a>.</strong>&#160;<small>(date inconnue)</small></div>
<div class="bandeau-texte">Son contenu est donc sujet à caution. Wikipédia doit être fondée sur des sources fiables et indépendantes. <a href="http://fr.wikipedia.org../../../../articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html" class="external text" title="http://fr.wikipedia.org../../../../articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html" rel="nofollow">Améliorez cet article</a> en liant les informations à des <a href="../../../../articles/a/r/t/Wikip%C3%A9dia%7EArticle_bien_sourc%C3%A9_aa96.html" title="Wikipédia:Article bien sourcé">sources</a>, au moyen de <b><a href="../../../../articles/n/o/t/Aide%7ENote_931f.html" title="Aide:Note">notes de bas de page</a></b> (voir les <a href="../../../../articles/s/o/u/Aide%7ESourcer_f12f.html" title="Aide:Sourcer">recommandations</a>).</div>
</td>
</tr>
</table>
</div>
<table class="infobox_v2" cellspacing="7" border="0">
<tr>
<td colspan="2" class="entete" style="background-color:#EEEEFF;color:black;">Josef Mengele</td>
</tr>
<tr>
<td colspan="2" style="font-size: 80%; text-align: center;">
<div style="position: relative;"><a href="../../../../articles/i/m/p/Aide%7EImporter_un_fichier_152e.html" title="Importez l'image de cette personne"><img alt="Importez l'image de cette personne" src="../../../../images/shared/thumb/6/61/Importez_le_logo_individu-fr.svg/100px-Importez_le_logo_individu-fr.svg.png" width="100" height="149" border="0" /></a></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td colspan="2" style="text-align: center;"></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Nom</b></td>
<td colspan="1" width="60%">Josef Mengele</td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Surnom</b></td>
<td colspan="1" width="60%">Beppo, l'ange de la mort</td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Naissance</b></td>
<td colspan="1" width="60%"><a href="../../../../articles/1/6/_/16_mars.html" title="16 mars">16 mars</a> <a href="../../../../articles/1/9/1/1911.html" title="1911">1911</a><br />
à <a href="../../../../articles/a/l/l/Allemagne.html" title="Allemagne">Allemagne</a></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Décès</b></td>
<td colspan="1" width="60%"><a href="../../../../articles/7/_/f/7_f%C3%A9vrier.html" title="7 février">7 février</a> <a href="../../../../articles/1/9/7/1979.html" title="1979">1979</a> (à 67 ans)<br />
à <a href="../../../../articles/b/r/%C3%A9/Br%C3%A9sil.html" title="Brésil">Brésil</a></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Nationalité</b></td>
<td colspan="1" width="60%"><a href="../../../../articles/f/l/a/Image%7EFlag_of_Germany.svg_8993.html" class="image" title="Allemagne"><img alt="Allemagne" src="../../../../images/shared/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/20px-Flag_of_Germany.svg.png" width="20" height="12" border="0" class="thumbborder" /></a>&#160;<a href="../../../../articles/a/l/l/Allemagne.html" title="Allemagne">Allemagne</a></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Profession</b></td>
<td colspan="1" width="60%"><a href="../../../../articles/m/%C3%A9/d/M%C3%A9decin.html" title="Médecin">médecin</a> <a href="../../../../articles/n/a/z/Nazisme.html" title="Nazisme">nazi</a></td>
</tr>
<tr>
<td colspan="1" width="40%"><b>Famille</b></td>
<td colspan="1" width="60%">Karl Mengele, son père<br />
Walburga, sa mère<br />
Karl et Alois, ses frères<br />
Irène, sa première femme<br />
Martha, sa seconde femme</td>
</tr>
</table>
<p><b>Josef Mengele</b> (<a href="../../../../articles/1/6/_/16_mars.html" title="16 mars">16 mars</a> <a href="../../../../articles/1/9/1/1911.html" title="1911">1911</a> - <a href="../../../../articles/7/_/f/7_f%C3%A9vrier.html" title="7 février">7 février</a> <a href="../../../../articles/1/9/7/1979.html" title="1979">1979</a>) était un médecin <a href="../../../../articles/n/a/z/Nazisme.html" title="Nazisme">nazi</a> <a href="../../../../articles/a/l/l/Allemagne.html" title="Allemagne">allemand</a> qui a réalisé des expériences particulièrement sadiques sur les prisonniers d'<a href="../../../../articles/a/u/s/Auschwitz.html" title="Auschwitz">Auschwitz</a>, et a participé à la sélection des envois vers les <a href="../../../../articles/c/h/a/Chambre_%C3%A0_gaz.html" title="Chambre à gaz">chambres à gaz</a>.</p>
<p>Après la guerre, il ne fut jamais pris et vécut 35 ans en <a href="../../../../articles/a/m/%C3%A9/Am%C3%A9rique_latine.html" title="Amérique latine">Amérique latine</a> sous divers pseudonymes, dont celui de Wolfgang Gerhard sous lequel il fut inhumé en 1979 au <a href="../../../../articles/b/r/%C3%A9/Br%C3%A9sil.html" title="Brésil">Brésil</a>.</p>
<p>Son surnom était «&#160;Beppo&#160;»&#160;; il est aussi connu sous le surnom d'«&#160;ange de la mort&#160;».</p>
<table id="toc" class="toc" summary="Sommaire">
<tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
</div>
<ul>
<li class="toclevel-1"><a href="#Biographie"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Biographie</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2"><a href="#Jeunesse"><span class="tocnumber">1.1</span> <span class="toctext">Jeunesse</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#L.27adh.C3.A9sion_au_nazisme_et_la_guerre"><span class="tocnumber">1.2</span> <span class="toctext">L'adhésion au nazisme et la guerre</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#Auschwitz.2C_les_camps_et_l.27exp.C3.A9rimentation_m.C3.A9dicale_sur_les_d.C3.A9tenus"><span class="tocnumber">1.3</span> <span class="toctext">Auschwitz, les camps et l'expérimentation médicale sur les détenus</span></a></li>
<li class="toclevel-2"><a href="#La_fuite_et_l.27apr.C3.A8s-guerre"><span class="tocnumber">1.4</span> <span class="toctext">La fuite et l'après-guerre</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Efforts_de_recherche"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Efforts de recherche</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Mengele_dans_la_litt.C3.A9rature_et_la_musique"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Mengele dans la littérature et la musique</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Bibliographie"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li>
<li class="toclevel-1"><a href="#Voir_aussi"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Voir aussi</span></a></li>
</ul>
</td>
</tr>
</table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
 if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<p><a name="Biographie" id="Biographie"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html" title="Modifier la section&#160;: Biographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Biographie</span></h2>
<p><a name="Jeunesse" id="Jeunesse"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html" title="Modifier la section&#160;: Jeunesse">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Jeunesse</span></h3>
<p>Josef est l'aîné des trois fils de Karl Mengele (<a href="../../../../articles/1/8/8/1881.html" title="1881">1881</a>-<a href="../../../../articles/1/9/5/1959.html" title="1959">1959</a>) et de sa femme Walburga († <a href="../../../../articles/1/9/4/1946.html" title="1946">1946</a>), de riches industriels bavarois. Ses frères se nomment Karl (<a href="../../../../articles/1/9/1/1912.html" title="1912">1912</a>-<a href="../../../../articles/1/9/4/1949.html" title="1949">1949</a>) et Alois (<a href="../../../../articles/1/9/1/1914.html" title="1914">1914</a>-<a href="../../../../articles/1/9/7/1974.html" title="1974">1974</a>). Josef a étudié la <a href="../../../../articles/m/%C3%A9/d/M%C3%A9decine.html" title="Médecine">médecine</a> et l'<a href="../../../../articles/a/n/t/Anthropologie.html" title="Anthropologie">anthropologie</a> à l'<a href="../../../../articles/u/n/i/Universit%C3%A9_de_Munich_bf18.html" class="mw-redirect" title="Université de Munich">Université de Munich</a>, l'<a href="../../../../articles/u/n/i/Universit%C3%A9_de_Vienne_ca59.html" title="Université de Vienne">Université de Vienne</a> et l'<a href="../../../../articles/u/n/i/Universit%C3%A9_de_Bonn_ee54.html" title="Université de Bonn">Université de Bonn</a>. À <a href="../../../../articles/m/u/n/Munich.html" title="Munich">Munich</a> il obtint un doctorat d'anthropologie en <a href="../../../../articles/1/9/3/1935.html" title="1935">1935</a> avec une thèse sur la structure de la mâchoire inférieure, supervisée par le docteur Theodor Mollison. Il partit ensuite pour <a href="../../../../articles/f/r/a/Francfort.html" class="mw-redirect" title="Francfort">Francfort</a>, où il travailla comme assistant d'<a href="../../../../articles/o/t/m/Otmar_von_Verschuer_9e4d.html" title="Otmar von Verschuer">Otmar von Verschuer</a> à l'Institut de biologie héréditaire et d'hygiène raciale. En <a href="../../../../articles/1/9/3/1938.html" title="1938">1938</a>, il obtint son doctorat en médecine.</p>
<p><a name="L.27adh.C3.A9sion_au_nazisme_et_la_guerre" id="L.27adh.C3.A9sion_au_nazisme_et_la_guerre"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html" title="Modifier la section&#160;: L'adhésion au nazisme et la guerre">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">L'adhésion au <a href="../../../../articles/n/a/z/Nazisme.html" title="Nazisme">nazisme</a> et la guerre</span></h3>
<p>En <a href="../../../../articles/1/9/3/1932.html" title="1932">1932</a>, à l'âge de 21 ans, il rejoint <a href="../../../../articles/s/t/a/Stahlhelm%2C_Bund_der_Frontsoldaten_2437.html" title="Stahlhelm, Bund der Frontsoldaten">Stahlhelm, Bund der Frontsoldaten</a> (Casque de Fer, ligue des soldats du front), organisation qui fut intégrée aux <a href="../../../../articles/s/t/u/Sturmabteilung.html" title="Sturmabteilung">SA</a> en <a href="../../../../articles/1/9/3/1933.html" title="1933">1933</a>. Mengele démissionna peu de temps après, alléguant des problèmes de santé. Il adhéra au <a href="../../../../articles/p/a/r/Parti_national-socialiste_des_travailleurs_allemands.html" title="Parti national-socialiste des travailleurs allemands">NSDAP</a> en <a href="../../../../articles/1/9/3/1937.html" title="1937">1937</a> et rejoignit les <a href="../../../../articles/s/c/h/Schutzstaffel.html" title="Schutzstaffel">SS</a> en <a href="../../../../articles/1/9/3/1938.html" title="1938">1938</a>. Durant l'hiver <a href="../../../../articles/1/9/3/1938.html" title="1938">1938</a>-<a href="../../../../articles/1/9/3/1939.html" title="1939">1939</a> il servit 6 mois avec un régiment montagnard d'infanterie légère spécialement entraîné. En <a href="../../../../articles/1/9/4/1940.html" title="1940">1940</a> il fut placé dans un corps médical de réserve, après quoi il servit trois ans dans une unité <a href="../../../../articles/w/a/f/Waffen-SS_9ed7.html" title="Waffen-SS">Waffen-SS</a>. En <a href="../../../../articles/1/9/4/1942.html" title="1942">1942</a>, il fut blessé sur le front Russe, décoré de la <a href="../../../../articles/c/r/o/Croix_de_fer.html" title="Croix de fer">Croix de fer</a> première classe, et fut déclaré médicalement inapte au combat.</p>
<p><a name="Auschwitz.2C_les_camps_et_l.27exp.C3.A9rimentation_m.C3.A9dicale_sur_les_d.C3.A9tenus" id="Auschwitz.2C_les_camps_et_l.27exp.C3.A9rimentation_m.C3.A9dicale_sur_les_d.C3.A9tenus"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html" title="Modifier la section&#160;: Auschwitz, les camps et l'expérimentation médicale sur les détenus">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Auschwitz, les camps et l'expérimentation médicale sur les détenus</span></h3>
<p>En récompense de son comportement brillant au combat, il fut promu <a href="../../../../articles/g/r/a/Grades_de_la_Schutzstaffel_3ac5.html" title="Grades de la Schutzstaffel">SS-Hauptsturmführer</a> (capitaine). Son affectation suivante fut <a href="../../../../articles/a/u/s/Auschwitz-Birkenau_6068.html" class="mw-redirect" title="Auschwitz-Birkenau">Auschwitz-Birkenau</a>, où il remplaça un médecin malade. Le <a href="../../../../articles/2/4/_/24_mai.html" title="24 mai">24 mai</a> <a href="../../../../articles/1/9/4/1943.html" title="1943">1943</a>, il devient l'officier médical du <i>Camp des gitans</i>, une partie de Birkenau. En août <a href="../../../../articles/1/9/4/1944.html" title="1944">1944</a>, ce camp fut liquidé et tous ses prisonniers gazés. Mengele devint alors médecin-chef du camp de Birkenau. Il ne fut pas, cependant, le médecin-chef général d'Auschwitz, rôle dévolu au SS-Standortartz (Médecin de garnison) <a href="../../../../articles/e/d/u/Eduard_Wirths_93da.html" title="Eduard Wirths">Eduard Wirths</a>.</p>
<p>Ce fut durant les 21 mois qu'il passa à Auschwitz que le docteur Mengele acquit sa réputation et son surnom d'«&#160;ange de la mort&#160;». Lorsque les trains arrivaient au camp, Mengele était fréquemment présent pour assurer une sélection de ceux qui seraient retenus pour le travail ou des <a href="../../../../articles/e/x/p/Exp%C3%A9riences_m%C3%A9dicales_nazies.html" class="mw-redirect" title="Expériences médicales nazies">expériences médicales</a>, et ceux qui seraient immédiatement envoyés à la <a href="../../../../articles/c/h/a/Chambre_%C3%A0_gaz.html" title="Chambre à gaz">chambre à gaz</a>.</p>
<p>Mengele s'intéressait particulièrement aux <a href="../../../../articles/j/u/m/Jumeau.html" title="Jumeau">jumeaux</a>. À partir de <a href="../../../../articles/1/9/4/1943.html" title="1943">1943</a>, les jumeaux étaient sélectionnés et placés dans des baraquements spéciaux. Toutes les expériences de Mengele étaient d'un intérêt scientifique douteux et dénuées d'éthique. Elles comprenaient des tentatives pour changer la couleur des yeux en injectant divers produits directement dans l'œil et, dans au moins un cas, une tentative de création artificielle de «&#160;frères siamois&#160;» en reliant entre elles les veines de deux jumeaux. Cette opération fut un échec n'aboutissant qu'à infecter les mains des jumeaux concernés. Les sujets des expériences étaient quasiment toujours exécutés par la suite pour dissection, en supposant qu'ils survivent à l'expérience elle-même.</p>
<p><a name="La_fuite_et_l.27apr.C3.A8s-guerre" id="La_fuite_et_l.27apr.C3.A8s-guerre"></a></p>
<h3><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html" title="Modifier la section&#160;: La fuite et l'après-guerre">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">La fuite et l'après-guerre</span></h3>
<p>Josef Mengele quitta Auschwitz pour le camp de <a href="../../../../articles/g/r/o/Gross-Rosen_7f89.html" title="Gross-Rosen">Gross-Rosen</a> en <a href="../../../../articles/j/a/n/Janvier.html" title="Janvier">janvier</a> <a href="../../../../articles/1/9/4/1945.html" title="1945">1945</a>. En <a href="../../../../articles/a/v/r/Avril.html" title="Avril">avril</a> <a href="../../../../articles/1/9/4/1945.html" title="1945">1945</a>, il fuit vers l'ouest en se déguisant en soldat de l'infanterie régulière. Il fut capturé comme <a href="../../../../articles/p/r/i/Prisonnier_de_guerre.html" title="Prisonnier de guerre">prisonnier de guerre</a> et retenu près de <a href="../../../../articles/n/u/r/Nuremberg.html" title="Nuremberg">Nuremberg</a>. Il fut relâché par les alliés qui ne l'avaient pas identifié (il n'avait pas le tatouage distinctif des S.S.). Après s'être caché comme garçon de ferme en Haute-<a href="../../../../articles/b/a/v/Bavi%C3%A8re.html" title="Bavière">Bavière</a>, et, avec l'aide du <a href="../../../../articles/r/%C3%A9/s/R%C3%A9seaux_d%E2%80%99exfiltration_nazis.html" title="Réseaux d’exfiltration nazis">réseau d'exfiltration de criminels nazis</a> mis en place par l'évêque <a href="../../../../articles/a/l/o/Alois_Hudal_5035.html" title="Alois Hudal">Alois Hudal</a><sup style="padding-left:2px; cursor:help;" title="Ce passage nécessite une référence."><a href="../../../../articles/r/%C3%A9/f/Mod%C3%A8le%7ER%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire_Explication_2835.html" title="Modèle:Référence nécessaire/Explication">[réf.&#160;nécessaire]</a></sup>, il put partir pour l'<a href="../../../../articles/a/r/g/Argentine.html" title="Argentine">Argentine</a> en <a href="../../../../articles/1/9/4/1949.html" title="1949">1949</a>.</p>
<p>Il divorça de sa femme Irène et, en <a href="../../../../articles/1/9/5/1958.html" title="1958">1958</a>, il épousa la veuve de son frère Karl, Martha. Elle et son fils le rejoignirent. Les deux revinrent en Europe quelques années plus tard, quand on commença à le rechercher.</p>
<p>Sa famille le soutenait financièrement et il prospéra durant les <a href="../../../../articles/a/n/n/Ann%C3%A9es_1950.html" title="Années 1950">années 1950</a>, en gérant un magasin de jouets et plus tard en tant qu'associé dans une entreprise pharmaceutique. Après cette courte période, il vécut plutôt pauvrement. En <a href="../../../../articles/1/9/5/1959.html" title="1959">1959</a>, il partit pour le <a href="../../../../articles/p/a/r/Paraguay.html" title="Paraguay">Paraguay</a> et en <a href="../../../../articles/1/9/6/1960.html" title="1960">1960</a> rejoignit le <a href="../../../../articles/b/r/%C3%A9/Br%C3%A9sil.html" title="Brésil">Brésil</a>, où il vécut jusqu'à sa mort en <a href="../../../../articles/1/9/7/1979.html" title="1979">1979</a>&#160;: foudroyé par une attaque cardiaque durant une baignade a <a href="../../../../articles/b/e/r/Bertioga.html" title="Bertioga">Bertioga</a>, il se noya. Un <a href="../../../../articles/a/n/a/Analyse_de_l%27ADN_aa72.html" class="mw-redirect" title="Analyse de l'ADN">examen de l'ADN</a> fait par les <a href="../../../../articles/m/%C3%A9/d/M%C3%A9decine_l%C3%A9gale.html" title="Médecine légale">légistes</a> de UNICAMP (<a href="../../../../articles/u/n/i/Universit%C3%A9.html" title="Université">Université</a> de <a href="../../../../articles/c/a/m/Campinas.html" title="Campinas">Campinas</a>) a confirmé l'identité de Mengele.</p>
<p><a name="Efforts_de_recherche" id="Efforts_de_recherche"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html" title="Modifier la section&#160;: Efforts de recherche">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Efforts de recherche</span></h2>
<p>Malgré les efforts internationaux pour le trouver, il ne fut jamais pris et vécu 35 ans sous divers pseudonymes. La capture d'<a href="../../../../articles/a/d/o/Adolf_Eichmann_6deb.html" title="Adolf Eichmann">Adolf Eichmann</a> et son procès en <a href="../../../../articles/i/s/r/Isra%C3%ABl.html" title="Israël">Israël</a> augmentèrent ses craintes et le firent changer fréquemment d'abri. Le <a href="../../../../articles/m/o/s/Mossad.html" title="Mossad">Mossad</a> le rechercha pendant un certain temps, mais les efforts d'Israël visaient à normaliser les relations avec le Paraguay et à combattre des ennemis plus proches. Il ne fut pas recherché par la police avant <a href="../../../../articles/1/9/8/1985.html" title="1985">1985</a>, quand son corps fut localisé par un effort combiné des autorités américaines, allemandes et sud-américaines. En effet, dans les dernières années de sa vie, il avait utilisé le nom de <a href="../../../../articles/w/o/l/Wolfgang_Gerhard_ee23.html" class="mw-redirect" title="Wolfgang Gerhard">Wolfgang Gerhard</a> qui était un ancien SS qu'il avait rencontré en Amérique du Sud. La tombe d'un certain Wolfgang Gerhard fut donc trouvée et après exhumation, il fut identifié en <a href="../../../../articles/1/9/9/1992.html" title="1992">1992</a> par des tests génétiques sur ses os. Le vrai <a href="../../../../articles/w/o/l/Wolfgang_Gerhard_ee23.html" class="mw-redirect" title="Wolfgang Gerhard">Wolfgang Gerhard</a> est décédé et fut enterré en Autriche en <a href="../../../../articles/1/9/7/1978.html" title="1978">1978</a>.</p>
<p><a name="Mengele_dans_la_litt.C3.A9rature_et_la_musique" id="Mengele_dans_la_litt.C3.A9rature_et_la_musique"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html" title="Modifier la section&#160;: Mengele dans la littérature et la musique">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Mengele dans la littérature et la musique</span></h2>
<p>Josef Mengele devient à partir des années 70 un personnage littéraire et cinématographique&#160;: <i><a href="../../../../articles/c/e/s/Ces_gar%C3%A7ons_qui_venaient_du_Br%C3%A9sil_c2d3.html" title="Ces garçons qui venaient du Brésil">Ces garçons qui venaient du Brésil</a></i>, (<i>The Boys from Brazil</i>, <a href="../../../../articles/1/9/7/1978.html" title="1978">1978</a>), <i><a href="../../../../articles/m/a/r/Marathon_Man_581f.html" title="Marathon Man">Marathon Man</a></i> (<a href="../../../../articles/1/9/7/1976.html" title="1976">1976</a>), <i>Rien que la vérité</i> (<i>Nichts als die Wahrheit</i>, <a href="../../../../articles/1/9/9/1999.html" title="1999">1999</a>).</p>
<p>Le groupe de Thrash Metal <a href="../../../../articles/s/l/a/Slayer.html" title="Slayer">Slayer</a> évoque les atrocités de Josef Mengele dans leur titre <a href="../../../../articles/a/n/g/Angel_of_Death_a663.html" title="Angel of Death">Angel of Death</a> (1986, album <a href="../../../../articles/r/e/i/Reign_in_Blood_2156.html" title="Reign in Blood">Reign in Blood</a>).</p>
<p><a name="Bibliographie" id="Bibliographie"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html" title="Modifier la section&#160;: Bibliographie">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Bibliographie</span></h2>
<ul>
<li>Miklos Nyiszli, <i>Médecin à Auschwitz</i>, René Julliard <a href="../../../../articles/1/9/6/1961.html" title="1961">1961</a>, J'ai lu (Leur Aventure, n°A266) <a href="../../../../articles/1/9/6/1966.html" title="1966">1966</a>. Témoignage d'un déporté juif-hongrois qui, ayant eu la «&#160;chance&#160;» d'être médecin, ne fut donc pas gazé comme presque tout son convoi, mais devint l'adjoint du Dr Mengele dans ses immondes besognes.</li>
</ul>
<p><a name="Voir_aussi" id="Voir_aussi"></a></p>
<h2><span class="editsection">[<a href="../../../../articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html" title="Modifier la section&#160;: Voir aussi">modifier</a>]</span> <span class="mw-headline">Voir aussi</span></h2>
<ul>
<li><a href="../../../../articles/e/x/p/Exp%C3%A9rimentation_m%C3%A9dicale_nazie.html" title="Expérimentation médicale nazie">Expérimentation médicale nazie</a></li>
</ul>
<ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail">
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/v/i/l/Image%7EVille_Falaise_Liberation_p010493.jpg_edc4.html" class="image" title="Icône du portail de la Seconde Guerre mondiale"><img alt="Icône du portail de la Seconde Guerre mondiale" src="../../../../images/local/thumb/e/e5/Ville_Falaise_Liberation_p010493.jpg/31px-Ville_Falaise_Liberation_p010493.jpg" width="31" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/s/e/c/Portail%7ESeconde_Guerre_mondiale_8585.html" title="Portail:Seconde Guerre mondiale">Portail de la Seconde Guerre mondiale</a></span></span></li>
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/m/i/l/Image%7EMilitary_symbol.svg_472f.html" class="image" title="Icône du portail de l’histoire militaire"><img alt="Icône du portail de l’histoire militaire" src="../../../../images/shared/thumb/5/5d/Military_symbol.svg/43px-Military_symbol.svg.png" width="43" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/h/i/s/Portail%7EHistoire_militaire_acc9.html" title="Portail:Histoire militaire">Portail de l’histoire militaire</a></span></span></li>
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="../../../../articles/r/e/i/Image%7EReichsadler2.svg_fb53.html" class="image" title="Icône du portail du nazisme"><img alt="Icône du portail du nazisme" src="../../../../images/shared/thumb/8/80/Reichsadler2.svg/37px-Reichsadler2.svg.png" width="37" height="24" border="0" /></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="../../../../articles/n/a/z/Portail%7ENazisme_24b6.html" title="Portail:Nazisme">Portail du nazisme</a></span></span></li>
</ul>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 457/1000000
Post-expand include size: 9160/2048000 bytes
Template argument size: 2361/2048000 bytes
Expensive parser function count: 1/500
-->
<div class="printfooter">
</div>
	    <div id="catlinks"><div id='catlinks' class='catlinks'><div id="mw-normal-catlinks"><a href="../../../../articles/a/c/c/Cat%C3%A9gorie%7EAccueil_1aae.html" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a>&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/n/a/i/Cat%C3%A9gorie%7ENaissance_en_1911_2fa0.html" title="Catégorie:Naissance en 1911">Naissance en 1911</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/d/%C3%A9/c/Cat%C3%A9gorie%7ED%C3%A9c%C3%A8s_en_1979_c8ad.html" title="Catégorie:Décès en 1979">Décès en 1979</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/m/%C3%A9/d/Cat%C3%A9gorie%7EM%C3%A9decin_nazi_5767.html" title="Catégorie:Médecin nazi">Médecin nazi</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/m/%C3%A9/d/Cat%C3%A9gorie%7EM%C3%A9decin_allemand_a11d.html" title="Catégorie:Médecin allemand">Médecin allemand</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/e/r/Cat%C3%A9gorie%7EPersonnel_des_camps_de_concentration_nazis_dcd5.html" title="Catégorie:Personnel des camps de concentration nazis">Personnel des camps de concentration nazis</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/m/e/m/Cat%C3%A9gorie%7EMembre_de_la_SS_9af7.html" title="Catégorie:Membre de la SS">Membre de la SS</a></span></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées&nbsp;:&#32;<span dir='ltr'><a href="../../../../articles/a/r/t/Cat%C3%A9gorie%7EArticle_manquant_de_r%C3%A9f%C3%A9rence_depuis_date_inconnue_e470.html" title="Catégorie:Article manquant de référence depuis date inconnue">Article manquant de référence depuis date inconnue</a></span> | <span dir='ltr'><a href="../../../../articles/p/o/r/Cat%C3%A9gorie%7EPortail%7EHistoire_militaire_Articles_li%C3%A9s_4735.html" title="Catégorie:Portail:Histoire militaire/Articles liés">Portail:Histoire militaire/Articles liés</a></span></div></div></div>	    <!-- end content -->
	    <div class="visualClear"></div>
	  </div>
	</div>
      </div>
      <div id="column-one">
	<div id="p-cactions" class="portlet">
	  <h5>Views</h5>
	  <ul>
	    <li id="ca-nstab-main"
	       class="selected"	       ><a href="../../../../articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Article</a></li><li id="ca-talk"
	       	       ><a href="../../../../articles/j/o/s/Discuter%7EJosef_Mengele_942b.html">Discussion</a></li><li id="ca-current"
	       	       ><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Josef_Mengele">Version actuelle</a></li>	  </ul>
	</div>
	<div class="portlet" id="p-logo">
	  <a style="background-image: url(../../../../misc/Wiki.png);"
	    href="../../../../index.html"
	    title="Accueil"></a>
	</div>
	<script type="text/javascript"> if (window.isMSIE55) fixalpha(); </script>
		<div class='portlet' id='p-navigation'>
	  <h5>Navigation</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-mainpage"><a href="../../../../index.html">Accueil</a></li>
	     	      <li id="n-thema"><a href="../../../../articles/a/c/c/Portail%7EAccueil_bcc9.html">Portails thématiques</a></li>
	     	      <li id="n-alphindex"><a href="../../../../articles/t/o/u/Special%7EToutes_les_pages_fabc.html">Index alphabétique</a></li>
	     	      <li id="n-randompage"><a href="../../../../articles/p/a/g/Special%7EPage_au_hasard_9c81.html">Un article au hasard</a></li>
	     	      <li id="n-contact"><a href="../../../../articles/c/o/n/Wikip%C3%A9dia%7EContact_929e.html">Contacter Wikipédia</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div class='portlet' id='p-Contribuer'>
	  <h5>Contribuer</h5>
	  <div class='pBody'>
	    <ul>
	    	      <li id="n-help"><a href="../../../../articles/s/o/m/Aide%7ESommaire_c9f0.html">Aide</a></li>
	     	      <li id="n-portal"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_5272.html">Communauté</a></li>
	     	      <li id="n-recentchanges"><a href="../../../../articles/m/o/d/Special%7EModifications_r%C3%A9centes_b222.html">Modifications récentes</a></li>
	     	      <li id="n-aboutwp"><a href="../../../../articles/a/c/c/Wikip%C3%A9dia%7EAccueil_des_nouveaux_arrivants_0784.html">Accueil des nouveaux arrivants</a></li>
	     	      <li id="n-sitesupport"><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Faire_un_don:_explication">Faire un don</a></li>
	     	    </ul>
	  </div>
	</div>
		<div id="p-search" class="portlet">
	  <h5><label for="searchInput">Rechercher</label></h5>
	  <div id="searchBody" class="pBody">
	    <form action="javascript:goToStatic(3)" id="searchform"><div>
	      <input id="searchInput" name="search" type="text"
	        accesskey="C" value="" />
	      <input type='submit' name="go" class="searchButton" id="searchGoButton"
	        value="Aller" />
	    </div></form>
	  </div>
	</div>
	<div id="p-lang" class="portlet">
	  <h5>Autres langues</h5>
	  <div class="pBody">
	    <ul>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ar/articles/%D8%AC/%D9%88/%D8%B2/%D8%AC%D9%88%D8%B2%D9%81_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84.html">العربية</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../bg/articles/%D0%B9/%D0%BE/%D0%B7/%D0%99%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D0%B5_bb8d.html">Български</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../bs/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Bosanski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../cs/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Česky</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../da/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Dansk</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../de/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Deutsch</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../el/articles/%CE%B3/%CE%B9/%CF%8C/%CE%93%CE%B9%CF%8C%CE%B6%CE%B5%CF%86_%CE%9C%CE%AD%CE%BD%CE%B3%CE%BA%CE%B5%CE%BB%CE%B5_acf4.html">Ελληνικά</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../en/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../eo/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Esperanto</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../es/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Español</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../eu/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Euskara</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../fi/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Suomi</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../gl/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Galego</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../he/articles/%D7%99/%D7%95/%D7%96/%D7%99%D7%95%D7%96%D7%A3_%D7%9E%D7%A0%D7%92%D7%9C%D7%94.html">עברית</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../hr/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Hrvatski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../hu/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Magyar</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../id/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Bahasa Indonesia</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../it/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Italiano</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ja/articles/%E3%83%A8/%E3%83%BC/%E3%82%BC/%E3%83%A8%E3%83%BC%E3%82%BC%E3%83%95%E3%83%BB%E3%83%A1%E3%83%B3%E3%82%B2%E3%83%AC.html">日本語</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../nl/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Nederlands</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../no/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">‪Norsk (bokmål)‬</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pl/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Polski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../pt/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Português</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ro/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Română</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../ru/articles/%D0%BC/%D0%B5/%D0%BD/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D0%B5%2C_%D0%99%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_7367.html">Русский</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../simple/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Simple English</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sk/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Slovenčina</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sl/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Slovenščina</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sr/articles/%D1%98/%D0%BE/%D0%B7/%D0%88%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D0%B5_afd2.html">Српски / Srpski</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../sv/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Svenska</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../tr/articles/j/o/s/Josef_Mengele_eb4b.html">Türkçe</a>
	      </li>
	      	      <li>
	      <a href="../../../../../zh/articles/%E7%B4%84/%E7%91%9F/%E5%A4%AB/%E7%B4%84%E7%91%9F%E5%A4%AB%C2%B7%E9%96%80%E6%A0%BC%E5%8B%92.html">中文</a>
	      </li>
	      	    </ul>
	  </div>
	</div>
	      </div><!-- end of the left (by default at least) column -->
      <div class="visualClear"></div>
      <div id="footer">
    <div id="f-poweredbyico"><a href="http://www.mediawiki.org/"><img src="../../../../skins/common/images/poweredby_mediawiki_88x31.png" alt="Powered by MediaWiki" /></a></div>	<div id="f-copyrightico"><a href="http://wikimediafoundation.org/"><img src="../../../../misc/wikimedia-button.png" border="0" alt="Wikimedia Foundation"/></a></div>	<ul id="f-list">
	  	  	  <li id="f-credits">Cette page a été modifiée pour la dernière fois le 4 juin 2008 à 14:45 par Utilisateur <a href="../../../../articles/s/e/b/Utilisateur%7ESebleouf_79d9.html" title="Utilisateur:Sebleouf">Sebleouf</a>. Basé sur le travail de Utilisateur(s) <a href="../../../../articles/a/l/e/Utilisateur%7EAlecs.bot_6f7d.html" title="Utilisateur:Alecs.bot">Alecs.bot</a>, <a href="../../../../articles/l/a/u/Utilisateur%7ELaurent_Nguyen_0334.html" title="Utilisateur:Laurent Nguyen">Laurent Nguyen</a>, <a href="../../../../articles/n/%26/g/Utilisateur%7EN%26G_6639.html" title="Utilisateur:N&amp;G">N&amp;G</a>, <a href="../../../../articles/s/a/l/Utilisateur%7ESalebot_560c.html" title="Utilisateur:Salebot">Salebot</a>, <a href="../../../../articles/b/a/d/Utilisateur%7EBadmood_4dbf.html" title="Utilisateur:Badmood">Badmood</a>, <a href="../../../../articles/j/a/n/Utilisateur%7EJanseniste_b608.html" title="Utilisateur:Janseniste">Janseniste</a>, <a href="../../../../articles/b/a/r/Utilisateur%7EBaruch_8d10.html" title="Utilisateur:Baruch">Baruch</a>, <a href="../../../../articles/v/o/l/Utilisateur%7EVolkovBot_0e6c.html" title="Utilisateur:VolkovBot">VolkovBot</a>, <a href="../../../../articles/p/o/k/Utilisateur%7EPok148_a0be.html" title="Utilisateur:Pok148">Pok148</a>, <a href="../../../../articles/t/a/v/Utilisateur%7ETavernier_16dd.html" title="Utilisateur:Tavernier">Tavernier</a>, <a href="../../../../articles/a/e/l/Utilisateur%7EAeleftherios_4f47.html" title="Utilisateur:Aeleftherios">Aeleftherios</a>, <a href="../../../../articles/c/h/a/Utilisateur%7EChacal65_9b65.html" title="Utilisateur:Chacal65">Chacal65</a>, <a href="../../../../articles/t/i/n/Utilisateur%7ETinodela_4c15.html" title="Utilisateur:Tinodela">Tinodela</a>, <a href="../../../../articles/n/o/n/Utilisateur%7ENono64_a899.html" title="Utilisateur:Nono64">Nono64</a>, <a href="../../../../articles/s/a/m/Utilisateur%7ESammyday_e161.html" title="Utilisateur:Sammyday">Sammyday</a>, <a href="../../../../articles/r/e/n/Utilisateur%7ERenzo_Grosso_7226.html" title="Utilisateur:Renzo Grosso">Renzo Grosso</a>, <a href="../../../../articles/j/2E/_/Utilisateur%7EJ._Clef_10a0.html" title="Utilisateur:J. Clef">J. Clef</a>, <a href="../../../../articles/s/i/e/Utilisateur%7ESieBot_a9a8.html" title="Utilisateur:SieBot">SieBot</a>, <a href="../../../../articles/m/e/t/Utilisateur%7EMetalheart_bb8d.html" title="Utilisateur:Metalheart">Metalheart</a>, <a href="../../../../articles/a/r/c/Utilisateur%7EArchibald_Tuttle_6e42.html" title="Utilisateur:Archibald Tuttle">Archibald Tuttle</a>, <a href="../../../../articles/c/o/m/Utilisateur%7ECommonsDelinker_8698.html" title="Utilisateur:CommonsDelinker">CommonsDelinker</a>, <a href="../../../../articles/j/b/a/Utilisateur%7EJBarreto_cd92.html" title="Utilisateur:JBarreto">JBarreto</a>, <a href="../../../../articles/m/a/r/Utilisateur%7EMarkadet_0f9c.html" title="Utilisateur:Markadet">Markadet</a>, <a href="../../../../articles/l/o/r/Utilisateur%7ELordAnubisBOT_41ac.html" title="Utilisateur:LordAnubisBOT">LordAnubisBOT</a>, <a href="../../../../articles/k/i/m/Utilisateur%7EKimdime69_a77c.html" title="Utilisateur:Kimdime69">Kimdime69</a>, <a href="../../../../articles/a/n/a/Utilisateur%7EAnalphabot_18d0.html" title="Utilisateur:Analphabot">Analphabot</a>, <a href="../../../../articles/c/h/i/Utilisateur%7EChicobot_8e22.html" title="Utilisateur:Chicobot">Chicobot</a>, <a href="../../../../articles/p/o/l/Utilisateur%7EPolarBot_a55f.html" title="Utilisateur:PolarBot">PolarBot</a>, <a href="../../../../articles/b/o/b/Utilisateur%7EBob08_5a46.html" title="Utilisateur:Bob08">Bob08</a>, <a href="../../../../articles/d/o/s/Utilisateur%7EDosto_79d8.html" title="Utilisateur:Dosto">Dosto</a>, <a href="../../../../articles/j/e/a/Utilisateur%7EJean-no_1741.html" title="Utilisateur:Jean-no">Jean-no</a>, <a href="../../../../articles/a/l/n/Utilisateur%7EAlnoktaBOT_68ba.html" title="Utilisateur:AlnoktaBOT">AlnoktaBOT</a>, <a href="../../../../articles/p/a/r/Utilisateur%7EParis75000_dce2.html" title="Utilisateur:Paris75000">Paris75000</a>, <a href="../../../../articles/a/m/a/Utilisateur%7EAmaraBot_b9f9.html" title="Utilisateur:AmaraBot">AmaraBot</a>, <a href="../../../../articles/c/l/o/Utilisateur%7ECloclob_929e.html" title="Utilisateur:Cloclob">Cloclob</a>, <a href="../../../../articles/j/e/f/Utilisateur%7EJef-Infojef_b31d.html" title="Utilisateur:Jef-Infojef">Jef-Infojef</a>, <a href="../../../../articles/m/a/l/Utilisateur%7EMaloq_8d1b.html" title="Utilisateur:Maloq">Maloq</a>, <a href="../../../../articles/s/a/l/Utilisateur%7ESalecabot_7e09.html" title="Utilisateur:Salecabot">Salecabot</a>, <a href="../../../../articles/k/y/l/Utilisateur%7EKyle_the_bot_1d7d.html" title="Utilisateur:Kyle the bot">Kyle the bot</a>, <a href="../../../../articles/d/o/m/Utilisateur%7EDominique_natanson_ab54.html" title="Utilisateur:Dominique natanson">Dominique natanson</a>, <a href="../../../../articles/t/i/e/Utilisateur%7ETieum512_4b5c.html" title="Utilisateur:Tieum512">Tieum512</a>, <a href="../../../../articles/s/h/e/Utilisateur%7ESherbrooke_9f52.html" title="Utilisateur:Sherbrooke">Sherbrooke</a>, <a href="../../../../articles/t/h/i/Utilisateur%7EThijs%21bot_c2d6.html" title="Utilisateur:Thijs!bot">Thijs!bot</a>, <a href="../../../../articles/r/o/b/Utilisateur%7ERobotQuistnix_d78e.html" title="Utilisateur:RobotQuistnix">RobotQuistnix</a>, <a href="../../../../articles/n/a/e/Utilisateur%7ENaevus_3b75.html" title="Utilisateur:Naevus">Naevus</a>, <a href="../../../../articles/p/r/o/Utilisateur%7EProbot_1ba4.html" title="Utilisateur:Probot">Probot</a>, <a href="../../../../articles/s/e/b/Utilisateur%7ESeb662_54b4.html" title="Utilisateur:Seb662">Seb662</a>, <a href="../../../../articles/f/e/l/Utilisateur%7EFelipeh_aa5b.html" title="Utilisateur:Felipeh">Felipeh</a>, <a href="../../../../articles/y/u/r/Utilisateur%7EYurikBot_0f63.html" title="Utilisateur:YurikBot">YurikBot</a>, <a href="../../../../articles/l/i/q/Utilisateur%7ELiquid_2003_0f9b.html" title="Utilisateur:Liquid 2003">Liquid 2003</a>, <a href="../../../../articles/s/t/a/Utilisateur%7EStanlekub_9f3f.html" title="Utilisateur:Stanlekub">Stanlekub</a>, <a href="../../../../articles/b/r/a/Utilisateur%7EBradipus_e30b.html" title="Utilisateur:Bradipus">Bradipus</a>, <a href="../../../../articles/e/d/u/Utilisateur%7EEDUCA33E_3425.html" title="Utilisateur:EDUCA33E">EDUCA33E</a>, <a href="../../../../articles/g/2E/_/Utilisateur%7EG._Calabria_9b61.html" title="Utilisateur:G. Calabria">G. Calabria</a>, <a href="../../../../articles/l/i/k/Utilisateur%7ELike_tears_in_rain_4288.html" title="Utilisateur:Like tears in rain">Like tears in rain</a>, <a href="../../../../articles/d/o/m/Utilisateur%7EDomsau2_8be6.html" title="Utilisateur:Domsau2">Domsau2</a>, <a href="../../../../articles/j/e/a/Utilisateur%7EJean4_7d74.html" title="Utilisateur:Jean4">Jean4</a>, <a href="../../../../articles/g/p/v/Utilisateur%7EGpvosbot_14c2.html" title="Utilisateur:Gpvosbot">Gpvosbot</a>, <a href="../../../../articles/n/i/c/Utilisateur%7ENicolas_Ray_14b8.html" title="Utilisateur:Nicolas Ray">Nicolas Ray</a>, <a href="../../../../articles/f/o/u/Utilisateur%7EFourvin_0d43.html" title="Utilisateur:Fourvin">Fourvin</a>, <a href="../../../../articles/w/i/k/Utilisateur%7EWikix_288a.html" title="Utilisateur:Wikix">Wikix</a>, <a href="../../../../articles/m/e/d/Utilisateur%7EMedBot_8f10.html" title="Utilisateur:MedBot">MedBot</a>, <a href="../../../../articles/d/r/a/Utilisateur%7EDrazzib_45d1.html" title="Utilisateur:Drazzib">Drazzib</a>, <a href="../../../../articles/g/o/l/Utilisateur%7EGoliadkine_c247.html" title="Utilisateur:Goliadkine">Goliadkine</a>, <a href="../../../../articles/d/e/n/Utilisateur%7EDenis_Dordoigne_06f4.html" title="Utilisateur:Denis Dordoigne">Denis Dordoigne</a>, <a href="../../../../articles/s/a/m/Utilisateur%7ESam_Hocevar_d973.html" title="Utilisateur:Sam Hocevar">Sam Hocevar</a>, <a href="../../../../articles/d/r/o/Utilisateur%7EDromygolo_efa2.html" title="Utilisateur:Dromygolo">Dromygolo</a>, <a href="../../../../articles/k/a/t/Utilisateur%7EKaTeznik_a2ab.html" title="Utilisateur:KaTeznik">KaTeznik</a>, <a href="../../../../articles/o/r/t/Utilisateur%7EOrthogaffe_792d.html" title="Utilisateur:Orthogaffe">Orthogaffe</a>, <a href="../../../../articles/a/l/p/Utilisateur%7EAlphatwo_6c09.html" title="Utilisateur:Alphatwo">Alphatwo</a> et <a href="../../../../articles/r/e/g/Utilisateur%7ERege_d88a.html" title="Utilisateur:Rege">Rege</a> et Utilisateur(s) non enregistré(s) de Wikipédia.</li>	  <li id="f-copyright"><span style="white-space:normal"><a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Droit_d'auteur" title="Droit d'auteur">Droit d'auteur</a> : Tous les textes sont disponibles sous les termes de la <a class="internal" href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Licence_de_documentation_libre_GNU" title="GFDL">licence de documentation libre GNU</a> (GFDL).<br/>
Wikipedia® est une marque déposée de la <a href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Accueil" title="Wikimedia Foundation">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a class="internal" href="http://en.wikipedia.org/wiki/501(c)" title="501(c)">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br/></li>	  <li id="f-about"><a href="../../../../articles/%C3%A0/_/p/Wikip%C3%A9dia%7E%C3%80_propos_5de1.html" title="Wikipédia:À propos">À propos de Wikipédia</a></li>	  <li id="f-disclaimer"><a href="../../../../articles/a/v/e/Wikip%C3%A9dia%7EAvertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux_fef1.html" title="Wikipédia:Avertissements généraux">Avertissements</a></li>	  	</ul>
      </div>
    </div>
  </body>
</html>

SAMX